جغرافیای طبیعی پاکستان

سند/ ایالت سند: در زبان سِندی به صورت "سِنده" نوشته میشود و شامل منطقه جنوب شرقی پاکستان است. ایالت سند، سومین ایالت بزرگ این کشور از نظر مساحت، و دومین ایالت بزرگ از نظر جمعیت پس از ایالت پنجاب است. این ایالت از غرب و شمال غرب با ایالت بلوچستان و از شمال با ایالت پنجاب همسایه است. همچنین از شرق با ایالت‌های گجرات و راجستان هند مرز بین‌المللی دارد و از جنوب به دریای فارس محدود می‌شود. چشم‌انداز سند، بیشتر از دشت‌های آبرفتی در کنار رودخانه سند، بیابان تار در بخش شرقی این ایالت، و در امتداد مرز بین‌المللی با هند و کوهستان کیرتار در بخش غربی این ایالت تشکیل شده‌است.

سند

منشأ واژه سند از اصطلاح سِندهو (به معنی رود) در زبان سنسکریت است که اشاره ای به رود سند دارد. گویا اصطلاح سندهو به نوبه خود از واژه سنتو گرفته شده که در زبان‌های دراویدی به معنی درخت خرما است. این درخت در ایالت سند فراوان است. سند مدت ها تحت حکمرانی آخرین سلسه بلوچتبار ایرانی و شیعی مذهب به نام تالپوران (1783-1843م/ 1199- 1258 هجری قمری) بود که با یورش نیروهای استعماری بریتانیا به شبه قاره از هم فروپاشید. سند در میان ایالتهای پاکستان رتبه دوم شاخص توسعه انسانی را دارد. مرکز این ایالت، کلان شهر کراچی است. شهرهای حیدرآباد، تهته، لارکانه، خیرپور، نواب شاه، نوشهروفیروز، میرپورخاص، سکهر، جامشورو، متیاری، شکارپور، تندومحمدخان و جیکبآباد از شهرهای عمده این ایالت است. سال ۲۰۱۷ م جمعیت آن 9/47 میلیون نفر بوده‌است. اگرچه سندی‌ها گروه قومی غالب در ایالت سند هستند ولی درصد قابل توجه از این ایالت را اقوام دیگری مانند مهاجرانی که به زبان اردو سخن میگویند (19درصد)، پنجابیها (10درصد) و پشتونها (7درصد) جمعیت را تشکیل می‌دهند. در اوت ۱۹۴۷م، پیش از تجزیه جدایی از شبه قاره هند، جمعیت این ایالت حدود ۳۸۸۷۰۷۰ نفر بود که این تعداد را ۲۸۳۲۰۰۰ نفر مسلمان و ۱۰۱۵۰۰۰ نفر هندوان تشکیل می‌دادند. برطبق سرشماری 2017م، زبان سندی با 68 درصد پرگویشورترین زبان ایالت سند بوده است. زبانهای دیگر شامل اردو، پشتو، پنجابی، سراییکی و بلوچی هستند.

نمایی از رود سِند

رود سِند: رود سِند یا مهران (ایندوس یا مهران؛ به لاتین (Indus River :نام رودخانه بزرگی است که از فلات تبت سرچشمه گرفته و پس از عبور از منطقه جامو و کشمیر، گلگیت و بلتستان بخش میانی پاکستان را پیموده و در نزدیکی بندر کراچی به دریای مکران می‌پیوندد. سند طولانی‌ترین و پرآب‌ترین رود پاکستان و یکی از سه رود بزرگ شبه‌قاره هند است (رودهای دیگر رود گنگ و براهما پوترا است) طول آن ۳۱۹۰ کیلومتر، یکی از طولانیترین رودهای آسیا است. حوضه آب‌ریز آن ۱ میلیون و ۱۶۵ هزار کیلومتر مربع و جریان آب سالیانه به‌طور میانگین ۲۰۷ کیلومتر مکعب است.

دره سِند/ تمدن دره سند: تمدن دره سِند/ Indus Valley Civilization(۲۶۰۰ پ.م. –۱۹۰۰ پ.م) به یکی از بزرگترین و کهنترین تمدنهای باستانی جهان گفته میشود که از بستر رود سند برخاست. گستره این تمدن، همچنانکه مدارک باستانشناسی نشان داده است، در هزاره سوم پیش از میلاد، در دو شهر بزرگ موهنجودرو در ایالت لارکانه، در پاکستان کنونی و هَاراپا در کنار رود راوی، در شهر مولتان در ایالت پنجاب تمدن درخشانی وجود داشته‌است که کم‌کم در تمامی آن مناطق و بخش‌های دیگر شبه قاره هند، در دشت میان دوآب، یعنی دو رود گنگ و جُمنا تأثیر فراوان داشته‌است.

تندیس یک قدیس/ فرمانروا

استخر بزرگ موهنجودارو

این تمدن، یکی از بزرگترین شگفتی‌های معماری جهان است که تا کنون کشف شده و در زمان اوج خود به تمدن هاراپا (Harappan Civilization) شهرت داشت و در ردیف یکی از بزرگترین سکونتگاه‌های شهری بزرگ در جهان بوده‌است و آن را نخستین نشانه‌های گذار از زندگی کشاورزی به اجتماعات شهری در این منطقه ثبت کردهاند. این دوره را «مرحله نخست هاراپایی» نامیده‌اند که از حدود ۳۵۰۰ پیش از میلاد آغاز شد و تا ۲۶۰۰ پیش از میلاد ادامه یافت. پس از آن دوران بلوغ تمدن هاراپا آغاز شده و تا ۱۹۰۰ پیش از میلاد ادامه داشته است. امروزه مشخص شده‌است که تمدن هاراپا ریشه در فرهنگ بلوچستان عصر نوسنگی دارد و دست کم تا زمان بلوغ کامل این تمدن هیچ تأثیر بیگانه ای را نمی‌توان در آن دید. تمدن دره سند، واقع شده در پاکستان امروزی، در ۴۵۰۰ سال پیش رونق و پیشرفت خود را داشت که پس از آن فراموش شد و تا سال ۱۹۲۰م که خرابه‌هایش در کاوش‌های باستان‌شناسی کشف شد، فقط در افسانه‌های محلی موجودیت خود را حفظ کرده بود. بازمانده‌هایی از این تمدن در افغانستان، ترکمنستان و ایران نیز کاوش شده‌است.

بزرگترین ویژگی این تمدن، پیشرفت‌ها و تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای است که نشان از بلوغ فکری مردمان آن دوره دارد، همچون نخستین سیستم فاضلاب شهری و نیز کاربرد کامل آجر و خشت به جای سنگ در کل سازههای مسکونی و شهری. همچنین شواهدی از مهارت‌های شگفت‌انگیز و برجسته در ریاضیات، مهندسی و حتی دندانپزشکی اولیه در این تمدن وجود دارد. برای نخستین بار پارچه پنبه‌ای در حدود ۱۹۰۰ پیش از میلاد توسط تمدن دره سند در آسیای جنوبی بافته شد. همچنین آثاری مربوط به این تمدن به صورت مهرههای استوانه‌ای در سومر در ساحل غربی خلیج فارس پیدا شده‌است که شامل تجسم خدایان و اعمال آئینی در معابدی بسیار متفاوت با آنچه در سومر و سپس در بابل یافت شده‌است، می‌باشد. اسنادی به صورت لوح‌های گلی که مربوط به اجاره یا مالکیت خانه‌هایی در بنادر سومری و بابلی و نوشته‌هایی از رفت‌وآمد و سکونت طولانی مدت تاجرانی از دره سند در کاوش‌های باستان‌شناسی بدست آمده‌است. شگفتانگیزترین یافته، سنگهای مرمرینی است که برای اوزان ساخته شده است و برای نخستین بار در جهان باستان تنها در این منطقه کشف شده است و نشان از این دارد که سنگ اوزان اختراع مردمان این ناحیه بوده است.