تاریخ پاکستان
دره سِند/ تمدن دره سند: تمدن دره سِند/ Indus Valley Civilization(۲۶۰۰ پ.م. –۱۹۰۰ پ.م) به یکی از بزرگترین و کهنترین تمدنهای باستانی جهان گفته میشود که از بستر رود سند برخاست. گستره این تمدن، همچنانکه مدارک باستانشناسی نشان داده است، در هزاره سوم پیش از میلاد، در دو شهر بزرگ موهنجودرو در ایالت لارکانه، در پاکستان کنونی و هَاراپا در کنار رود راوی، در شهر مولتان در ایالت پنجاب تمدن درخشانی وجود داشته‌است که کم‌کم در تمامی آن مناطق و بخش‌های دیگر شبه قاره هند، در دشت میان دوآب، یعنی دو رود گنگ و جُمنا تأثیر فراوان داشته‌است.
این تمدن، یکی از بزرگترین شگفتی‌های معماری جهان است که تا کنون کشف شده و در زمان اوج خود به تمدن هاراپا (Harappan Civilization) شهرت داشت و در ردیف یکی از بزرگترین سکونتگاه‌های شهری بزرگ در جهان بوده‌است و آن را نخستین نشانه‌های گذار از زندگی کشاورزی به اجتماعات شهری در این منطقه ثبت کردهاند. این دوره را «مرحله نخست هاراپایی» نامیده‌اند که از حدود ۳۵۰۰ پیش از میلاد آغاز شد و تا ۲۶۰۰ پیش از میلاد ادامه یافت. پس از آن دوران بلوغ تمدن هاراپا آغاز شده و تا ۱۹۰۰ پیش از میلاد ادامه داشته است. امروزه مشخص شده‌است که تمدن هاراپا ریشه در فرهنگ بلوچستان عصر نوسنگی دارد و دست کم تا زمان بلوغ کامل این تمدن هیچ تأثیر بیگانه ای را نمی‌توان در آن دید. تمدن دره سند، واقع شده در پاکستان امروزی، در ۴۵۰۰ سال پیش رونق و پیشرفت خود را داشت که پس از آن فراموش شد و تا سال ۱۹۲۰م که خرابه‌هایش در کاوش‌های باستانشناسی کشف شد، فقط در افسانه‌های محلی موجودیت خود را حفظ کرده بود. بازمانده‌هایی از این تمدن در افغانستان، ترکمنستان و ایران نیز کاوش شده‌است.
بزرگترین ویژگی این تمدن، پیشرفت‌ها و تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای است که نشان از بلوغ فکری مردمان آن دوره دارد، همچون نخستین سیستم فاضلاب شهری و نیز کاربرد کامل آجر و خشت به جای سنگ در کل سازههای مسکونی و شهری. همچنین شواهدی از مهارت‌های شگفت‌انگیز و برجسته در ریاضیات، مهندسی و حتی دندانپزشکی اولیه در این تمدن وجود دارد. برای نخستین بار پارچه پنبه‌ای در حدود ۱۹۰۰ پیش از میلاد توسط تمدن دره سند در آسیای جنوبی بافته شد. همچنین آثاری مربوط به این تمدن به صورت مهرههای استوانه‌ای در سومر در ساحل غربی خلیج فارس پیدا شده‌است که شامل تجسم خدایان و اعمال آئینی در معابدی بسیار متفاوت با آنچه در سومر و سپس در بابل یافت شده‌است، می‌باشد. اسنادی به صورت لوح‌های گلی که مربوط به اجاره یا مالکیت خانه‌هایی در بنادر سومری و بابلی و نوشته‌هایی از رفت‌وآمد و سکونت طولانی مدت تاجرانی از دره سند در کاوش‌های باستانشناسی بدست آمده‌است. شگفتانگیزترین یافته، سنگهای مرمرینی است که برای اوزان ساخته شده است و برای نخستین بار در جهان باستان تنها در این منطقه کشف شده است و نشان از این دارد که سنگ اوزان اختراع مردمان این ناحیه بوده است.