جمعیت و رهبران تصوف در عربستان

هیچ گونه آمار دقیق و رسمی در خصوص جمعیت صوفیان در عربستان وجود ندارد. برخی برآوردهای غیررسمی بین یک تا دو درصد جمعیت عربستان را صوفی می‌دانند و برخی دیگر از این نیز فرارتر رفته و جمعیت صوفیان عربستان را بیش از یک میلیون نفر برآورد می‌کنند. این جمعیت در سه منطقه عربستان پراکنده‌اند که عبارتند از: منطقه حجاز در غرب عربستان شامل شهرهای مکه و مدینه و جده؛ منطقه احساء در شرق و؛ منطقه عسیر و جازان در جنوب غربی عربستان.

از رهبران و شخصیتهای تاریخی تصوف در عربستان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ابوطالب مکی (متوفی ۱۰۷۱): از صوفیان عارف که الهام‌بخش نسل‌های بعدی از جمله ابوحامد غزالی بود و در مکه زندگی و تحصیل کرد.
• محی‌الدین ابن عربی (۱۱۶۵-۱۲۴۰): عارف مشهور که پس از زندگی در مکه، اثر بزرگ خود «الفتوحات المکیة» را نوشت.
• امام احمد بن ادریس (اخراج از مکه در ۱۸۲۷): بنیان‌گذار طریقت ادریسیه که در ابتدا در مکه فعالیت داشت و سپس به عسیر رفت.
• از شیوخ برجسته قرن هفدهم افرادی مانند احمد بن محمد القشاش (متوفی ۱۶۶۰) و ابراهیم الکورانی (متوفی ۱۶۹۰)  قابل اشاره‌اند که در ترکیب طریقت‌های هندی و مصری نقش داشتند.
• شیخ عبدالله بن محمد زواوی (۱۸۵۰-۱۹۲۴): از آخرین علمای برجسته صوفی که رئیس مجلس شورای حجاز بود.

مفاخر و رهبران تصوف در عربستان در دوره معاصر را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد.

مهمترین رهبران معاصر و مجالس آنها در مکه عبارتند از:

• مجلس سید عباس بن علوی مالکی ملقب به منشد الحجاز (۱۹۴۴-۲۰۰۴): وی به عنوان برجسته‌ترین داعی تصوف عربستان در عصر حاضر و رهبر احیای تصوف در عربستان توصیف شده است  و برجسته‌ترین مجلس را  در مکه داشته است. مالکی مناصب و مشاغل مهم و متعددی را در طول حیات خویس عهده‌دار بوده است که از جمله عبارت بودند از: مدرس در مسجدالحرام به جای پدرش از سال ۱۳۹۱ هـ.؛ استاد دانشگاه ملک عبدالعزیز، دانشکده شریعت، از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ هـ.؛ عضو «رابطة العالم الإسلامی» (انجمن جهان اسلام)؛ رئیس هیئت داوران بین‌المللی مسابقات قرآن کریم در مکه (۱۳۹۹-۱۴۰۱ هـ)؛ استاد مدعو در دانشگاه اسلامی دولتی کداح دارالامان مالزی (از ۱۴۱۶ هـ تا زمان وفات).
• مجلس سید حسن فدعق که از قدیمی‌ترین مجالس ذکر در مکه است و اکنون توسط پسرانش اداره می‌شود.

دیگر مجالس شامل مجلس سید جعفر شیخ جمل اللیل، حسنی سابق، عبدالرحمن شلی، زینی بویان، محمد کلنتن، ابراهیم الصائغ، ذاکر خوج، ابراهیم الأسطة و عبدالرحمن خوقیر می‌باشند.

رهبران معاصر تصوف و مجالس آنها در جده نیز عبارتند از:  

• مجلس حبیب عبدالقادر السقاف، مفتی سابق حضرموت؛
• مجلس شیخ عبدالله بن بیه، وزیر دادگستری سابق موریتانی و نایب رئیس اتحادیه جهانی علمای مسلمین؛
• مجلس دکتر عبدالعزیز عرفه، دکتر عمر عبدالله کامل، دکتر هاشم مهدی و دیگران.

رهبران معاصر  تصوف و مجالس آنها در مدینه عبارتند از:

• حبیب زین بن ابراهیم بن سمیط، فقیه شافعی؛
• شیخ خلیل ملا خاطر، فقیه شافعی و متخصص سیره نبوی.

مجالس و شخصیت‌های دیگر شامل شیخ محمد عوامة الحلبی، شیخ ابراهیم الإبن، شیخ محمد محمد المختار الشنقیطی (عضو هیئت کبارالعلماء)، و مجالس خاندان‌های المحضار، الشقرون، السقاف و کعکی می‌باشند.