ساده سازی و استاندارد سازی زبان چینی
ساده سازی و استاندارد سازی زبان چینی
از دوران سلسلهی چینگ، تلاش زیادی برای همسانسازی زبان و فرهنگ اقوام مختلف در این کشور صورت گرفت تا از این طریق هویت و زبان واحد و وحدت ملی ایجاد شود، اما به دلیل عدم همراهی اقوام و بدنهی اصلی و اکثریت نژاد خَنِ جامعهی چین که با حاکمیت اقلیت منچو بر این سرزمین موافق نبودند، توفیقی در این زمینه حاصل نشد. در اوایل قرن بیستم نیز برخی از روشنفکران چینی دلیل اصلی عقب ماندگی کشور چین را زبان گفتاری و نوشتاری زبان سخت و پیچیدهی چینی دانسته و پیشنهاد کنار گذاشتن آن جایگزین کردن کاراکترهای چینی با حروف الفبا داشتند. به همین دلیل برای چندین دهه زبان اسپرانتو که فکر میشد جایگزین مناسبی برای زبان چینی است، در این کشور تبلیغ میشد. اگرچه این تلاشها در آن زمان به نتیجه نرسید، ولی با کوشش طرفداران جنبش چهارم در ماه مه1919دو تغییر عمده در زبان نوشتاری به وجود آمد که یکی نوشتن از چپ به راست به جای از بالا به پایین بود و دیگری ساده سازی آن از طریق حذف برخی از کاراکترها. این هدف در زمان حاکمیت حزب کمونیست نیز تعقیب و تا حدودی با موفقیت همراه بوده است.
شورای دولتی چین در سال1956میلادی، مقرراتی تحت عنوان«استاندارد سازی زبان چینی» به تصویب رساند که براساس آن لهجهی پکنی ماندارین یا پوتونگخوا[1]، لهجهی رسمی و استاندارد در سرتاسر کشور شناخته شده و مدارس و دانشگاهها و مطبوعات و رادیو تلویزیون موظف شدند از این لهجه استفاده کنند[i]. برای تحقق این هدف مجددا در سال1998 دولت سومین هفته از ماه سپتامبر هر سال را هفتهی گسترش لهجهی پوتونگخوا اعلام و همه ساله برنامههای مختلف تشویقی و اجباری زیادی برای جا انداختن این لهجه به مورد اجرا گذاشته میشود. باتوجه به اهمیت موضوع، کنگرهی خلق چین بار دیگر در سال2000میلادی قانون زبان عمومی چین را به تصویب رسانده و بدین طریق استاندارد سازی زبان پوتونگخوا جایگاه قانونی پیدا کرد. طبق این قانون، مراکز و نهادها و کارکنان دولتی، ملزم به استفاده از لهجهی پوتونگخوا بوده و یکی از شرایط استخدام و اشتغال در نهادهای دولتی گذراندن آزمون زبان پوتونگهوا اعلام گردید، اگرچه در کنار این زبان اقوام و ساکنان مناطق مختلف میتوانند از زبان و لهجهی محلی خود استفاده و برای گسترش آن تلاش نمایند. طبق یک نظر سنجی نمونهای که در سال2004 از میان470هزار نفر از مناطق مختلف صورت گرفت، در 80درصد از شهرهای بزرگ و متوسط، زبان پوتونگخوا محبوبیت پیدا کرده است، اگرچه هنوز 47درصد مردم قادر به تکلم به این زبان و لهجه نیستند. به هرحال، دولت در نظر دارد تا نیمهی قرن بیست و یکم پوتونگخوا را زبان و لهجهی اصلی سراسر چین بنماید.
البته ميان زبان شناسان و ادباي چيني، در خصوص ساده سازي هرچه بيشتر كاراكترهاي چيني دو نظريهي متفاوت وجود دارد. برخي معتقدند براي آسان كردن آموزش و فراگيري اين زبان، بايستي تمامي علايم و نویسه هايي كه بر صعوبت آن ميافزايد را حذف كرد. حتي برخي پا را فراتر گذاشته و ميگويند كه بخش عمدهاي از كاراكترهاي كنوني نيز بايستي براي همسان سازي زبان چيني با زبانهاي بين المللي حذف شوند، ولي گروهي نيز به شدت با هرگونه دستكاري در نویسهها و حذف و ساده سازي آن مخالفت كرده و اين عمل را نوعي اقدام انتحاري براي زبان و خط و لهجههای مختلف چيني كه داراي سابقهي هزاران ساله است، ميدانند. اين گروه استدلال ميكنند كه با اين اقدام نسلهاي آينده با آثار و ادبيات غني و كهن چيني كه هميشه مايهي مباهات مردم چین بوده، غريبه خواهند شد و نوعي قدرناشناسي نسبت به تلاشها و زحمات نياكان، و محروم ساختن نسلهاي آينده از ذخاير فرهنگي و تمدني چين و مخالفت با سیاست کلی تنوع قومی و فرهنگی کشور چین خواهد بود. (Dali L. Yang,2007) تلاش برای ساده کردن زبان نوشتاری اگرچه موفقیتهای زیادی برای فراگیران، به ویژه زبان آموزان خارجی، داشته است، ولی موجب شده کسانی که به سبک جدید تحصیل کردهاند، از خواندن و درک متون گذشته عاجز باشند و کتابهای منتشره در چین برای ساکنان هنگکنگ و ماکائو و تایوان و سایر مناطقی که هنوز از خط قدیمی چینی استفاده میکنند دشوار و حتی امکان ناپذیر شود.
در مورد تعداد این نویسه ها اقوال متعددی وجود دارد. به نظر میرسد چینی ساده شده در حدود ۱۱۰۰۰ کاراکتر داشته باشد. معروف است كه با یادگیری۳۵۰۰ کاراکتر، خواندن ۹۰درصد از مطالب روزنامهها و زیرنویس فیلمها و کتابهای غیر تخصصی امکان پذیر ميشود. برای خواندن ۱۰درصد باقي مانده فرد باید حدود۸۰۰۰ کاراکتر ديگر را بیاموزد. البته خواندن كاراكترها به معنای فهمیدن آنها نیست! چون دو کاراکتر که دو معنای غير مرتبط دارند، در کنار هم کلمهي جدیدي را تشکیل میدهند که معنای آن لزوما با هیچ یک از معاني پيشين ارتباطي ندارد.
[1] - Putonghua.
[i] - این در حالی است که در این کشور بیش از 80 زبان و لهجه رایج است که همه با هم تفاوت دارند.