سیاست های فرهنگی چین

چین کشوری است آسیایی، با تمدنی کهن و باستانی که فرهنگ سنتی آن در طول هزاران سال دگرگونی، درگیری، اختلاف، ائتلاف، ارتباط، تولید، توسعه، فراز و فرود و تلاش همه جانبه­ی یک ملت سخت­کوش، اعم از حاکمان، نخبگان و مردم عادی شکل گرفته و در صحنه­ی جهانی به عنوان فرهنگی ریشه­دار، پویا، اثر گذار، بزرگ و نیرومند شناخته می­شود. به همین دلیل، امروزه نیز در میان سایر فرهنگ­های جهان از موقعیت خاصی برخوردار است.

در پایان قرن بیستم، این کشور با هدف همگامی با پیشرفت جهانی و بهبود شرایط زندگی مردم و دستیابی به جایگاه رفیع گذشته­ی فرهنگ و تمدنی خود، قدم در مسیر تحولی عمیق نهاد تا افزون بر بازسازی هویت دیرین و بازنمایی ارزش­های اجتماعی و سنت­های فرهنگی باستانی، به تأمین حقوق اساسی و همه جانبه­ی شهروندان و فراهم سازی زمینه برای خلاقیت و توسعه­ی فردی و اجتماعی آنان، توجه لازم صورت گیرد که از آن به­عنوان توسعه­ی هماهنگ مادی و معنوی تمدن سوسیالیستی چین نام برده می­شود.

دولت چین معتقد است که در مسیر پیشرفت کلی هر جامعه، ساختار فرهنگیآن نقش اساسی دارد و نباید نادیده گرفته شود.یک کشور پیشرفته بایستی نه تنها دارای اقتصادی پررونق، بلکه از فرهنگی پویا و موفق نیز بهره­مند باشد. بر همین اساس، در حالی­که بازسازی اقتصادی در مقیاسی گسترده را دنبال مي­كند، هم­زمان به سیاست­های فرهنگی، که بر نیرو و توان تمامی گروه­های قومی کشور تکیه دارد نیز توجه لازم را مبذول داشته است.

بر اساس این سیاست­ها، دولت چین طرحی جامع، فراگیر و قابل حصول برای توسعه­ی اجتماعی، با مشخصه­های چینی، که با گذشته­ی فرهنگی این کشور و توسعه­ی آن در آینده تناسب دارد را طراحی و به مرحله­ی اجرا گذاشته است. اجرای این طرح، زمینه را برای توسعه­ی هرچه پرشکوه­تر فرهنگ سرزمین چین در داخل و خارج، با در نظر گرفتن و استفاده از خلاقیت­های مشترک گروه­های مختلف قومی این کشور فراهم ساخته است.

دولت چین، بر اساس ایده­ی ارزشمند قدیمی« بگذار صدها گل شکفته شده و صدها مکتب فکری برای خدمت به جامعه با هم به رقابت به پردازند» در صدد بنیادی و پایدار ساختن اندیشه­ی اصلاحات در بدنه­ی دولت و جامعه برآمده تا هرچه بیشتر به رشد و خلاقیت فرهنگی و هنری جامعه  بینجامد. لذا، به­طور هم­زمان، ضمن گشایش درهای چین به روی دنیای خارج، به ترویج تبادلات فرهنگی و حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی پرداخته و با سرمایه گذاری­های کلان، عموم مردم را برای مشارکت سازنده در ایجاد ساختار فرهنگی مناسب تشویق و از فعالیت­های آن­ها در این زمینه، به ویژه از رشد فرهنگی اقلیت­های قومی، حمایت عملی می­کند.

شالوده­ی سیاست فرهنگی چین  

خط مشی اصلی و بنیان سیاست فرهنگی چین عبارت است از: هدايت جامعه برای ايجاد وحدت قومی، تمرکز بر بازسازی اقتصادی، تأکید بر چهار اصل اساسي سیاست خارجی، تأكيد بر اصلاحات و سياست درهاي باز، دستیابي به اعتماد به نفس اجتماعی، و تلاش براي تبدیل چین به کشوری با فرهنگ و تمدنی مدرن، سوسياليستي، مردم سالار و مرفه. جیانگ­زِمین، رئیس جمهور سابق این کشور، در پانزدهمین کنگره­ی ملی حزب كمونيست چين، توسعه­ی اقتصاد، سیاست و فرهنگ با ویژگی سوسیالیستی چین را به­عنوان برنامه­ی اساسی حزب در مرحله­ی آغازین تمدن سوسیالیستی مورد اشاره قرار داده و اهداف و چارچوب توسعه­ی فرهنگ سوسیالیستي با مشخصه­ی  چینی را این­گونه بیان کرد:«ساختن فرهنگي سوسیالیستي با ویژگی چینی با در نظر گرفتن مارکسیسم به عنوان رهنمود، و با هدف تربیت مردم برای دستیابی آن­ها به آرمان­هاي متعالي، انسجام اخلاقی، آموزش خوب و دركي قوي از نظم، ايجاد فرهنگ سوسیالیست ملی، علمی و مورد پسند که مناسب نوسازي جهان و آينده است می­باشد. برای انجام چنین کاری، باید بر تجهیز تمام حزب به درك نظریه­ی دِنگ­شیائوپنگ و آموزش آن به مردم تأكيدکنیم. برای افزایش استانداردهای ایدئولوژکی و اخلاقی و بالا بردن سطح آموزشی، علمی و فرهنگی تمام ملت تلاش کنیم. باید با تأکید بر پیشرفت و شکوفایی فعالیت­های آکادمیک، هنر و ادبیات، به مردم و سوسیالیسم خدمت كرده و به اصل(شکوفایی صدها گل و رقابت صدها مکتب فکری) پایبند باشیم. بایستی با در نظر داشتن واقعیات چین، ايدئولوژي و اخلاق سوسیالیستي را گسترش دهیم و سنت­های فرهنگی اصیلی که از گذشتگان به ما رسیده است را ادامه دهیم. ما باید در این راه مزيت­هاي فرهنگی ساير كشورها را نیز جذب کنیم. » (گائو شوشون،1390: 13) همین اهداف، در چشم انداز و سیاست توسعه­ی فرهنگی چین مد نظر قرار گرفته است.

اصول بنیادین سیاست توسعه­ی فرهنگی

بر اساس سیاست­های اعلامی دولت جمهوری خلق چین، اصول بنیادین سیاست توسعه­ی فرهنگی این کشور عبارتند از:

1-خدمت به مردم و خدمت به سوسیالیزم: به معنای رفع مطالبات فزاینده­ی معنوی و فرهنگی مردم و پرداختن به آرزوها، خواسته­ها و آرمان­های آنان که فرهنگ و هنر بازتابی از زندگی مردم و سهیم شدن در شادی­ها و غم­های آن­ها با استفاده از سبک­های ملی و مبنا قرار دادن فرهنگ سنتی گذشته.

2-ایجاد فضای لازم برای«شکفتن صدها گل و رویش صدها مکتب فکری»: بدین معنا که فعاليت­هاي فرهنگی و هنری با سبک­ها، مكاتب، گونه­ها و روش­های متفاوت بتوانند با یکدیگر همزیستی مسالمت آمیز داشته و آزادانه توسعه یابند. مائو در سال 1951، در نامه­ای به مؤسسه­ی تحقیقاتي اُپرای چین، بر این اصل تأکید و در سال 1956، اصل«شكفتن صدها گل و جوانه­هاي فکری نو» رسميت يافت، چون منطبق با اصول مردم­سالاري و قانون اساسی چین بوده و در غنی سازی و پویایی فرهنگ چین نقش مهمی دارد.

3-دفاع از اصول و حمایت از تنوع فرهنگی: به این معنا که، تحت رهنمودهای نظریه­ی سوسیالیسم چيني و خط مشی حزب كمونيست چين، مؤلفه­هاي مهم سياست اصلاحات و درهاي باز نظير ميهن­پرستي، وحدت ملی، پیشرفت اجتماعی، پیمودن مسیر نوسازي و حمایت از افکار و روحیه­ی مالکیت اشتراکی سوسیالیسم، مورد توجه قرار گرفته و برای رسيدن به يك زندگي مطلوب كه با سخت­کوشی حاصل مي­شود، تلاش خواهد شد. چین دارای تاریخی طولاني، سرزمینی پهناور و جمعیتی فراوان است. مردم چين با قومیت، حرفه، سن، تجربه و تحصیلات مختلف، دارای عادات، سنت­های فرهنگی و علایق هنری متفاوتی هستند. امور متعالي و احساسات آن­ها تنها در فعاليت­هاي فرهنگی و هنری آزاد قابل انعکاس هستند. حمایت از تنوع، ذاتا و ابتدا به ساکن، به معنای ایجاد رضایت­مندی در رفع نیازهای متنوع فرهنگی مردم است.

سیاست­های راهبردی توسعه­ی جامع فرهنگی چین

1- پیشبرد فرهنگ و هنر سوسیالیستي از طریق بالا بردن رشد و آگاهی نخبگان، و پیاده سازی راهبرد تولید انبوه آثار برجسته: این راهبرد در تمامی سطوح، نهادهایی که عهد­ه دار امور فرهنگی هستند را ملزم مي­كند تا پیشرفت و توسعه­ی فعاليت­هاي فرهنگی را در اولويت قرار دهند و زمينه­اي فراهم كنند تا مردم آثار بيشتر و بهتري مصرف نمايند. خلق آثار انبوه و برجسته و در شأن ملت و سازگار با نیازهای روز، از جمله راهبردهای توسعه­ی فرهنگی و هنری چین است. به منظور پیاده ساختن این راهبرد، وزارت فرهنگ چین از دهه­ی1980 با بسيج امكانات و منابع براي اجراي طرح­های بنيادين در جهت تضمين برآورده کردن نیازهاي انساني، و مادی طرح­های مهم تولیدی؛ ايجاد سیستم ارزیابی و بررسی كارآمدی مديريت و هماهنگی تولید آثار برجسته؛ تقویت مؤسسات تولید کننده­ی برنامه؛ ايجاد سيستم پرداخت کمک هزينه­ی مالی و پاداش­دهي به تولیدات فرهنگی و هنری به منظور تشویق به توليد آثار هنری برجسته؛ تشويق بازارهاي محلی و تأمين سرمایه­­های لازم براي تولید برنامه­های فاخر؛ آموزش هنرآفرينان براي بهبود کفیت برنامه­ها؛ تقويت مدیریت فعالیت­های فرهنگی و هنری و ارزشيابي لازم جهت ارتقاي فرايند كار؛ تعيين بالاترین جایزه­ی دولتی، یعنی جایزه­ی فرهنگ«وِنهووا» تلاش­های گسترده­ای را به عمل آورد.

2- تأکید بر رونق و ارتقاي مدیریت بازار فرهنگی: از زمان اجرای سیاست اصلاحات و درهاي باز در سال 1978، بازار فرهنگی توسعه­ی روزافزوني يافته است. درحال حاضر، یک سیستم جامع بازار، شامل بازار نمایش، بازار سرگرمی، بازار صوتی و تصویری، بازار نشر، بازار هنری، بازار فیلم، بازار آثار باستانی، بازار آموزش هنري و بازار فرهنگ بین المللی، در حد قابل قبولی شکل گرفته است. اين سيستم در زمینه­ی مالکیت چندگانه­ی دولتی، جمعي، فردي، سرمايه گذاري خارجي يا مشاركتی كه هم­زمان با يكديگر توسعه مي يابند، موفقیت­هايي را به بار آورده است. توسعه­ی بازار فرهنگی به معنای آماده سازي و هدايت توسعه­ی بازار فرهنگی، کمال بخشیدن به ساز و كار بازار، تأمین موفقیت بازار تفریحات و برنامه­های شاد­ی آفرين براي مردم از طریق مصرف محصولات فرهنگی است. قدرت بخشیدن به مدیریت به معنای: تكميل قوانین و مقررات و تنظيم فعالیت­های بازار فرهنگ برای ورود محصولات و خدمات فرهنگی بهتر؛ مبارزه با فعالیت­های مختلف غیرمجاز در این بازار با استفاده از راه­کارهای اقتصادی، اجرايي و قانونی و حراست از حقوق و منافع مشروع از طریق اعمال قانون، حمایت از حقوق مشروع كساني که به قوانین و آئین نامه­ها پایبند بوده و تقویت مدیرانی است که در چارچوب قانون کار می­کنند؛ و استفاده از قدرت متمرکز براي پاکسازی بازار فرهنگی از طريق جمع آوری محصولات غیراخلاقی و انتشارات غیرمجاز، و برخورد با عرفان­هاي انحرافي که باعث مسموم ساختن افکار و زندگی فرهنگی مردم می­گردند.

3- اتخاذ مسیر صحیح، اجرای سیاست­هاي کلی، در دست داشتن ابتكار، انتخاب فعاليت­هاي ضروری و مهم براي گسترش نفوذ و دوستی و هدایت فعالانه­ی مبادلات فرهنگی: دولت چین همیشه به مبادلات فرهنگی با کشورهای خارجی توجه داشته و اهمیت و نقش آن را کاملا درک می­کند. «چوئن لای» نخست وزیر اسبق، مبادلات فرهنگي با ساير كشورها را به­عنوان یکی از دو رکن اساسی روابط خارجی چین دانسته وگفته است:    «تبادل فرهنگی با کشورهای مختلف، درست مانند هم­کاری­های اقتصادی، شرط مهمی برای ترویج و تثبیت صلح، دوستی و همکاری میان کشورهاست.» دِنگ شیائو­پینگ نیز گفته است:«ما باید جسورانه دستاوردهاي فرهنگی جوامع انسانی را جذب کرده و از آن­ها فرا بگیریم. فرمول­هاي عملي پیشرفته و روش­های مدیریتی کشورهای امروزي(از جمله کشورهای پیشرفته­ی کاپیتالیستی) كه نمايانگر قانون تولید در جامعه­ی مدرن است، نيز بايد آموخته شوند.» در سال1996، «اصل «اتخاذ مسیر صحیح، پيروي از سیاست کلی در دوستی، در کنفرانس ملی مبادلات فرهنگی به تصویب رسید. براساس این اصل، در مبادلات فرهنگی، چین هرگز نظام اجتماعي و ايدئولوژي خود را به دیگران تحمیل نخواهد کرد. در عین­حال، هرگز اجازه نمی­دهد که كشورهاي ديگر نظام­هاي اجتماعي و ايدئولوژي خود را بر چین تحمیل کنند. عملكرد تبادل فرهنگی، بخش مهمي از اصلاحات چین و سیاست درهاي باز این کشور است که با عمق یافتن اصلاحات، مبادلات خارجی نیز به اشكال مختلف در حال گسترش است.

4- توسعه­ی فعالیت­های فرهنگی مردمي بر اساس اصل«فعال، سالم، غنی و متنوع سازی» و خدمت به مردم: رفع نیازهای روز افزون مادی و فرهنگی توده­ی مردم و بهبود کفیت فرهنگي کل جامعه، هدف بنیادین توسعه­ی نهضت فرهنگی نوین سوسیالیستی است. دولت حق تمام شهروندان برای مشارکت برابر در فعالیت­های فرهنگی را تضمین و از شرکت مردم در فعالیت­های فرهنگی و هنری پشتیبانی می­کند. کار فرهنگی مردمي، توسعه­ی فعالیت­های فرهنگی مردم، با هدف ايجاد زیربنايی محکم براي توسعه­ی نهضت فرهنگ سوسیالیستي، حمایت از روش­های زندگی سالم و متمدن، تشويق فرهنگ­های محلي، شهری و روستایی، تأسيس انجمن­های فرهنگی، تشیکلات فرهنگی و بهبود کفیت حيات فرهنگي مردم است. هدف از ساختار اصلی شبکه­ی فرهنگی مردمي این است­که نمايشگاه­هاي هنری در سطح شهر و مراكز فرهنگی در سطح استان و پايگاه­هاي فرهنگي در سطح شهرك­ها ساخته شده و در بلندمدت یک شبکه­ی فرهنگی که بتواند به­طور هم­زمان مناطق شهری و روستایی را تحت پوشش قرار دهد تشکيل و فعالیت­های متنوع فرهنگی برای زنده نگهداشتن حيات فرهنگی مردم و بالا رفتن استاندارد زندگی آن­ها صورت گيرد.

ترکیب فرهنگ سنتی محلی با فستیوا ل­های جدید، و فرهنگ با اقتصاد و تجارت، اشتیاق مردم را برای مشارکت در فعالیت­های فرهنگی برانگیزاند. فرهنگ استفاده از اوقات فراغت از نظر محتوا و شکل، متنوع و غنی­تر شود. افزون بر فعالیت­های فرهنگی سنتی از جمله نواختن سازهای موسیقی، آوازخواني در اپرای پکن، خوشنویسی و نقاشی، فعالیت­های دیگری مانند خوانندگي وسالن­های حرکات موزون، اجرای کنسرت و موسیقی، و سالن­های بازی­های تلویزیونی و سایر سرگرمی­ها و تفریحات نیز فعال و از سوی نهادهای دولتی و غیر دولتی مورد حمایت و تشویق قرار گیرند. ایجاد منطقه­ی فرهنگي پيشرفته؛ دالان­های فرهنگی مرزی؛ اجرای طرح قاصدک(پارک­های فرهنگی)؛ سفر به ییلاقات و مناطق خوش آب و هوا؛ اجرای طرح دانش(گسترش کتابخانه های عمومی)؛ و برگزاری سال بین­المللی هنر از جمله فعالیت­هایی هستند که در این راستا راه اندازی و آغاز به کار نمایند.

5- اتخاذ سیاست­های ویژه برای حمایت و توسعه­ی فرهنگ اقليت­های قومی: هم­چنان که ذکر آن رفت، چین کشوری است با 56 گروه قومی مختلف که براساس اعلام رسمی دولت این کشور، همه­ی آن­ها در سیاست، اقتصاد و فرهنگ با هم برابر هستند و دولت برای سرعت بخشیدن به توسعه­ی اقتصادی و فرهنگی این اقلیت­ها، بر اساس ویژگی­ها و نیازهای هر قوم، به آن­ها کمک می­کند. به ظاهر تمام گروه­های قومی، در به كارگيري و توسعه­ی زبان نوشتاری و گفتاري و حفظ يا اصلاح سنت­های خود آزادند. دولت در مناطقي كه اقليت­ها متمركز هستند، مناطق خودمختار منطقه­اي ايجاد كرده است. در این مناطق نهادهاي مستقلي ايجاد شده­اند كه مستقل از دولت مرکزی عمل می­كنند. بر اساس قانون اساسی و ساير قوانین، مناطق آزاد در پذیرفتن سیاست­های ویژه و راه­کارهای منعطف، با در نظر گرفتن ويژگي­هاي محلي خود، آزادند تا توسعه­ی اقتصادی و فرهنگی خود را دنبال كنند.  نهادهاي مستقل براي انجام وظایف خود، یک یا چند زبان متداول در منطقه را به کار مي­گیرند. در صورت بهر­ه­گيري از چندين زبان، بايد زبان یکی از اقوام که دارای حاکمیت است، به عنوان زبان اصلی در نظر گرفته شود. مناطق آزاد حق توسعه­ی ادبیات، هنر، مطبوعات، انتشارات، رادیو، فیلم و تلویزیون با ویژگی­های ملی خود را دارا بوده و می­توانند در سطح ملی به گردآوری، تلفیق، ترجمه و انتشار کتاب پرداخته و از میراث ملی تاریخی و فرهنگی خود که شامل مناظر طبیعی، اماكن تاریخی و آثار باستانی با ارزش می­شود، حمایت کنند. دولت براي حفظ سنت­هاي فاخر اقليت­ها، سیاست­های ویژه­اي را برای حمایت و توسعه­ی فرهنگ و هنر آن­ها اتخاذ كرده است. از جمله­ی اين سياست­ها مي­توان به تحقیق روی آثار باستانی در مناطق مرزی و اقليت­هاي قومی، حمایت از توسعه­ی اپراهای اقلیت­های قومي، برانگیختن رقابت بين آن­ها براي توسعه و بهره­برداري کامل از منابع فرهنگی غنی، و تقویت ساختار و فن­آوری و ابزارهاي مورد نياز فرهنگی براي رشد يكسان همه­ی فرهنگ­های اقوام اشاره کرد. ساخت امکانات فرهنگی، تربيت نیروهاي هنري و فرهنگی، مبادلات فرهنگی خارجی و حفظ آثار باستانی با اولویت به اجرا گذاشته می­شود. در مبادلات فرهنگی و هنری خارجی، 30 تا 4 درصد از گروه­های نمایشی هنری اعزامی به خارج از کشور را گروه­های هنری اقلیت­ها تشکیل می­دهند. براي تقويت گروه­های هنری و تربيت نیروهای فرهنگی و هنری، دانشگاه­ها و مدارس تحت نظر دولت مرکزی، استان­ها و مناطق خودمختار، موظفند واحدهای ویژه­ی درسی و آموزشی برای اقلیت­ها داير کنند.

6- تأکید بر اصلاح و مرمت، تمرکز در پشتیبانی و حفاظت مؤثر، بهره­گيري منطقی و تقویت مدیریت میراث تاریخی فرهنگی در عصر نوین: کشور چین با تاریخی به قدمت 5 هزار سال، یکی از معدود کشورهای دنیاست که قدیمی­ترین آثار باستانی را دارد. نیاکان ملت چین آثار فرهنگی غنی، درخشان و ملموسي هم­چون بناهای باستانی، مقبره­ها­ی امپراتوران، ساختمان­ها، کتاب­ها واسناد و نوشته­های تاریخی، اسباب و ابزار، باغات، ادبیات، نقاشی­ها، منبت کاری­ها و... بسیاری از خود برجاي گذاشته­اند. افزون بر اين­ها، ميراث معنوي شامل آداب و رسوم، جشن­های مناسبتی، مهارت­های سنتی، ترانه­ها و آوازهای محلی، ضرب المثل­ها، ادبیات شفاهی، نغمه­هاي کودکانه، اپراهای محلی، آکروبات و بندبازی نيز از میراث فرهنگی برجای مانده از آن­ها است. این آثارگوناگون و متنوع نشانگر فرزانگی اقوام 56 گانه­ی چین، و نتیجه­ی تعامل و جذب از دیگر فرهنگ­ها و تمدن­های دنیا است. این آثار نه تنها برای چین، بلکه براي كل بشریت ميراثي با ارزش به شمار می­روند. با توجه به قدمت هزاران ساله­ی بسیاری از اين آثار، و احتمال تخریب و نابودی آن­ها در اثر عوامل طبیعی و انسانی، چنان­چه براي حراست و حفاظت از آن­ها اقدامی نشود، احتمالا نابود خواهند شد. برای ایجاد هماهنگی بین حفاظت و بهره­برداري منطقی از این آثار، دولت وظیفه­ی«حفاظت مؤثر، بهره­برداري منطقی و تقویت مدیریت» را که لازمه­ی حفاظت از آثار و بهره­برداری اقتصادی، حفاظت از آثار و منافع مردم، و نيز سیستم مدیریتی و نظام اقتصادی بازار سوسیالیستي است، بر عهده دارد.

دولت چین برای حفظ و نگهداری از آثار باستاني، سیستم حفاظتی طبقه­بندی شده­اي را به مورد اجرا گذاشته و آثار باستانی و تاریخی منقول را براساس ارزش آن­ها به سه دسته­ی محلی(درجه­ی3) ملی(درجه­ی2) و بین المللی(درجه­ی1) تقسیم کرده و از آن­ها به شكل علمی نگهداری می­شود. از آثار باستانی غیرمنقول نیز از طریق اعطای حق مالكيت به مؤسسات حفاظت از آثار، حراست می­شوند. در این نظام، مسؤولیت حفاظت از آثار به حكومت­هاي مرکزی و محلي واگذار شده است.

7- تقویت و توسعه­ی مدیریت و مسئولیت­ رسانه­های خبری، تبلیغاتی و انتشاراتی: از آغاز اجراي سیاست­ اصلاحات و درهای باز، مسئولیت رسانه­های خبری، تبلیغاتی و انتشاراتی چین، گسترش سريعي یافته­اند. درحال­حاضر، در اين كشور بیش از دو هزار روزنامه، نزدیک به ده هزار فصلنامه و مجله و نزدیک به600 چاپخانه فعالیت دارد كه سالانه بیش از سیصدهزار عنوان کتاب در زمینه­های مختلف منتشر می­کنند. هم­چنین، بیش از 350 مؤسسه­ی بزرگ تولید و تکثیر اقلام صوتی و تصویری وجود دارد که سالانه صدها ميلیون محصول تولید و منتشر مي­كنند. افزون براین­ها، بیش از 1200 ایستگاه رادیویی و نزدیک به هزار ایستگاه تلویزیونیفعال هستند که میزان پوشش تلویزیونی در کشور به /3/96درصدرسیده است. امروزه روزنامه، مجله، رادیو و تلویزیون و اینترنت، بخش قابل توجهی از زندگی روزانه­ی مردم چين را تحت تأثیر قرار داده است. استفاده­ی وسیع از علوم و تکنولوژی­هاي مدرن، و وسایل اطلاع رسانی چندرسانه­اي و ارتباطات ماهواره­ای، موجب بهبود امور خبری، تبلیغاتی و انتشاراتی شده و قدرت رقابت­پذیری چین در این زمینه­ها را به میزان زیادی افزایش داده است. برنامه­های رادیویی و تلویزیون ماهواره­ای چین امروزه به زبان­های مختلف در سرتاسر جهان شامل آسیا، اروپای شرقی، آفریقای شمالی و آمر یکای شمالی پخش و موجب بهبود مبادلات فرهنگی و رسانه­ای چین با ساير کشورها شده است.

براساس قوانین دولت چین، آزادی مطبوعات سوسیالیستی شامل آزادی بیان و نشر، بخشی از حقوق دموكراتيك در نظام سوسیالیستي است که حق حاكميت مردم بر كشور را تضمين مي­كند.از این منظر آزادی مطبوعات سوسیالیستی دو بعد دارد: نخست آنکه مردم از رویدادهای واقعی داخلی و خارجی و اطلاعات مختلف آگاهی پیدا می­کنند، در امور دولتی و مدیریت امور اجتماعی مشارکت می­کنند و نهادهای دولتی و دولتمردان را از طریق رسانه­ها تحت نظارت دارند. دوم آنکه نظرات خود را اظهار کرده و به بحث آزاد می­پردازند و طي اين بحث­ها، نظرات خود را تکمیل و در آن بازنگري کرده و توسط رسانه­ها آموزش مي­بينند . ( idb)

اصلاح ساختار نظام فرهنگی

هدف از اصلاح نظام فرهنگی، احیا و گسترش فعاليت­هاي فرهنگی و ایجاد انگیزه و اشتیاق بیشتر در متوليان امور هنری اعلام شده است که اساسا بر اصلاح ساختار و تشکیلات سازمانی و مدیریت محصولات سازمان­هاي فرهنگی تأكيد دارد. در دوران اعمال سیستم متمرکز و طراحی شده­ی اقتصادی پیش از اصلاحات، بخش فرهنگ چین نیز از یک نظام مدیریت فرهنگی دولتی متمركز پیروی می­كرد که اگرچه کاربرد خوبی داشت، ولی پرنقص نیز بود و اشتیاق و انگیزه و خلاقیت فرهنگی و هنری مردم را از بین می­برد. به همین سبب، فعاليت­هاي فرهنگی در گذشته از قدرت و جذابیت چنداني برخوردار نبود.

از زمان اجرای سیاست اصلاحات و درهای باز در سال1978، فعاليت­هاي فرهنگی انرژی بیشتر و قدرتي دوباره یافت. پس از اجرای اقتصاد سوسیالیستي مبتنی بر بازار، وزارت فرهنگ، اصلاح ساختار نظام فرهنگی را از كانو­ن­هاي هنرهاي نمایشی آغاز كرد. از آن زمان تا كنون، در زمینه­هایی مانند مالکیت، مدیریت، منابع انسانی، نظام توزیع و نظارت، پيشرفت­هايي چشمگیری حاصل شده است. نظارت مستقیم وزارت فرهنگ و دولت مرکزی و اصلاح كانون­هاي هنرهاي نمایشی در دو مرحله به مورد اجرا گذاشته شد: نخست به گروه­های هنرهای نمایشي، يارانه پرداخت شد و شکل سرمایه­گذاری دولت در این زمینه تغيير يافت. به­جاي اينكه پیش از تولید آثار، به آن­ها يارانه پرداخت شود، يارانه پس از تولید به آن­ها اختصاص داده شد تا امكان كنترل بيشتري وجود داشته باشد. دوم آنکه ساختار جذب نيروي انساني تغيير پيدا كرده و استخدام از طريق برگزاری آزمون صورت گرفت. هيئت دولت طرح تغيير ساختار جذب نيروي انساني و نيز ارزيابي فعاليت­هاي كانون­هاي نمايشي را برعهده­ی وزارت فرهنگ گذاشت. اين وزارت نیز با بهره­جويي از تجارب داخلي و خارجي، پيگيري منظم توليدات هنری و توجه به اشكال و سبک­های مختلف هنری، نظام توزیع و ساختار كانونهاي نمایشی را تعدیل و برای بالابردن کیفیت، تعداد آن­ها را کاهش داد. اين اقدامات اصلاحي موجب کاهش نیرو و پیشرفت و توسعه­ی خلاقیت­های هنری و در نتیجه، دستیابی به نتایج مطلوب اجتماعی و اقتصادی شد. اين اصلاحات در ساير حوز ه­هاي فرهنگي نظير فرهنگ اجتماعی، آموزش هنری، علوم و تکنولوژی­های فرهنگی، حفظ آثار، موزه­ها و کتابخانه­ها نیز به اجرا گذاشته شد و در کل زمینه را برای پیشرفت و توسعه­ی همه جانبه فراهم ساخت.

(Cultural Sector urged to deepen reform,2006)

به کارگیری سیاست اقتصاد فرهنگی

هدف از سياست اقتصاد فرهنگی عبارت است از: فراهم ساختن امکانات و تضمین لازم برای توسعه­ی فعاليت­هاي فرهنگی از طریق اتخاذ سياست­های کاربردی به منظور كمك و حمايت از بخش فرهنگي، مالیات فرهنگی، قیمت گذاری، صنایع فرهنگی، كمك­های اجتماعی و امنیت اجتماعی اعلام شده است. در این راستا دولت چین اقدامات زیر را مد نظر داشته است:

افزایش كمك به فعاليت­هاي فرهنگی از طریق:

-پشتیبانی از فعاليت­هاي فرهنگی سازمان­های هنری، در سطح ملی و نيز مناطق مرزی،

-سرمایه­گذاری ويژه برای احداثو گسترش کتابخانه­ها، موزه­ها، مراکز علمی و تکنولوژیکی، مراکز فرهنگی و تالارهای یادمان انقلابی و تاریخی تحت پوشش دولت،

-حمایت از تولیدات معنوی در سطوح هنری و علمی، دانشگاه­های هنر، كانون­هاي نمایشی،

-و حمایت و محافظت از آثار باستانی و سازمان­های فرهنگی هنری،

تقویت زیرساخت­های اساسي فعاليت­هاي فرهنگی از طریق:

-تأسیس نهادها و امکانات فرهنگی که مستقیما در خدمت مردم باشد،

-سرمایه گذاری برای ساخت پروژه­هاي مهم فرهنگی دولتی مانند موزه­ها و سالن­های تئاتر ملی،

-مراقبت و جلوگیری از انهدام امکانات فرهنگی هنگام بازسازی شهرهای قدیمی و توسعه­ی اراضي،

-تأکید بر ساخت کتابخانه­، موزه و حتی مراکز علمی و تکنولوژیکیدر  شهرهای بزرگ و متوسط،

-ایجاد مراکز و ایستگاه­های جامع فرهنگی در استان­ها و شهرستان­ها،

-تخصیص بودجه و سرمایه­ی لازم براي تجهیز و خرید کتاب براساس مقياس، اندازه و ذخيره­ی کتابخانه­های عمومی در مناطق مختلف.

ايجاد مكانيسم استاندارد و مؤثر براي افزایش بودجه­ی نظام مشاركتي چندجانبه

در ژانویه­ی سال1997، دولت براي تقویت فعالیت­های بخش فرهنگی در سرتاسر کشور، قانونی را تصویب نمود که براساس آن تمامی مؤسسات و واحدهای تجاری فعال در زمینه­های تفریحی و سرگرمی­ساز، مانند تالارهای آوازخوانی و رقص، کارائوکه، چایخانه­های موزیکال، زمین­های گلف و سالن­هاي بولینگ، موظف شدند 3 درصد از حجم تجاری خود را به بخش امور فرهنگی اختصاص دهند. هم­چنين، مؤسسات رسانه­ای و تبلیغاتی نیز موظف شدند که 3درصداز حجم تجاری خود را به اين امر اختصاص دهند. دولت مؤسسات فرهنگی را تشویق کرد تا افزون بر استفاده از سرمايه­های دولتي، خودشان نيز برای توسعه­ی فعالیت­ها سرمایه­گذاری نمایند، مديريت­شان را اصلاح و از طریق ارائه­ی خدمات متنوع، كمبود سرمايه­ای خود را جبران كنند. دولت از اتحادو ادغام  مؤسسات فرهنگي كوچك با بنگاه­هاي تجاري بزرگ در جهت دستیابی به سرمایه­های بلندمدت و ثابت پشتیبانی میکند. هم­چنين، كمك­هاي مردمی را جمع آوری و به مؤسسات آثار باستانی و موزه­ها اجازه مي­دهد تا به اکتشافات باستانشناسی پرداخته و از طریق هم­کاری با سرمایه­گذاران خارجی، پیرامون آثار باستاني به  تحقيق و پژوهش پرداخته و از آن­ها محافظت نمايند. افزون براين، مؤسسات خارج از کشور و افراد خصوصی را تشويق مي­كند تا در توسعه­ی فعاليت­هاي فرهنگي دولتی و ساخت امکانات فرهنگی سرمايه­گذاري نمایند.

سیستم ویژه­ی مالیاتی و قیمت گذاری در بخش فرهنگ

از جمله راهکارهای مؤثر دولت چین در مدیریت فعاليت­هاي فرهنگی، مي­توان به ایجاد توازن کلان و نظارت از طریق تعیین مالیات و سیاست قیمت­گذاری با در نظر گرفتن سطح، سلایق و مدیریت محصولات و خدمات فرهنگی اشاره كرد. دولت چین در سال1993، نظام مالیاتی خود را اصلاح و برخی از فعاليت­هاي فرهنگی را مشمول كاهش يا معافیت مالیاتی کرد. اگرچه اصلاح نظام مالی و مالیاتی چین، باعث اختلاف و تفاوت در سیستم مالیاتي دولت مرکزی و حكومت­هاي محلی شده است، اما در دو زمینه هر دو مشترك هستند، يكي نرخ­های متفاوت مالیاتی و ديگري کاهش مالیات یا معافیت­های مالیاتی. نرخ مالیات تجارت خدمات فرهنگی3درصد اعلام شده است. در حالی­که مالیات واحدهای سرگرم کننده­ی فرهنگی بين 5 تا 20درصد در نظر گرفته شده است. نرخ مالیات فروش کتاب، روزنامه و مجلات، 13درصداست كه کمتر از نرخ مالیات 17درصدی پايه­ی تعيين شده برای سایر واحدهاست.

سود حاصل از فروش بلیط مربوط به فعالیت­های فرهنگی در تالارهای یادمان، موزه­ها، مراکز فرهنگی، گالری­های هنری، تالارهای نمایشی، مراکز خطاطی و نقاشی، کتابخانه­ها و نهادهای حفاظت از آثار تاریخی، معاف از ماليات شناخته شده و از پرداخت مالیات ارزش افزوده معاف هستند. هم­چنین، از فروش محصولات صوتی و تصویری اصل، ماليات اخذ نمي­شود. بنگاه­هاي اقتصادی که توسط نهادهای فرهنگی تأسیس شده­اند و حساب مالي مجزايي دارند، چنان­چه در نخستین سال فعالیت خود دارای مشکلاتی باشند و اداره­ی مالیات آن را تأ یید كند، از پرداخت مالیات حاصل از درآمد معاف شده و یا میزان پرداخت آنها کاهش می­یابد. املاک، خودروها، کشتی­ها و زمین­هایی که در اختیار نهادهای فرهنگی دولتی هستند، از پرداخت مالیات معاف می­باشند.

علی­رغم توسعه­ی اقتصاد مبتنی بر بازار در چین، دولت کمابیش نقشي اساسی در تعدیل قیمت­ها ایفا می­كند. با توجه به خصوصیات ویژه­ی محصولات فرهنگی، معمولا تفاوت­هایی بين قیمت­ها و ارزش­های آن­ها وجود دارد. برخی از مواقع قیمت­ها حتی کفاف هزینه­های تولید را نیز نمی­کنند. برای نمونه، در خصوص نمایش­های کودکان، که بر اساس نیاز نوجوانان و کودکان ساخته می­شوند، قيمت­هاي كنترل شده­اي در نظر گرفته می­شود و براي برخی از محصولات فرهنگی، سیاست­های مشخصي تدوين شده تا محدوديت­های اعمال شده جبران شود.

بهره­گیری از کمک­های مردمی برای توسعه­ی فرهنگ

دولت چین، از كمك­هاي مردمی در راستاي توسعه­ی  امور فرهنگي استقبال کرده و این عمل را مورد تشويق قرار مي­دهد. این کشور در قوانین مالیاتی خود قید کرده است که مالیات دهندگان، می­توانند بخشی از3درصد مالیات سود سالانه­ی خود را صرف امور فرهنگی كرده و آن­را به نهادهای دولتی فرهنگی، یا سازمان­های غیر انتفاعی رفاه اجتماعی که پروانه­ی تأسیس دارند، بپردازند. نهادهای فرهنگی و هنری دریافت کننده­ی  این کمک­ها شامل گروه ارکستر سمفونیک ملي چين، گروه­های نمایشی باله، گروه­های نمایشی اپرا، گروه­های نمایشی اپرای پکن و ساير گروه­های نمایشی هنری محلی، کتابخانه­های عمومی، موزه­ها، مراکز علمی و تکنولوژیکی، گالر­ی­های هنری، موزه­های یادبود تاریخ انقلاب و مؤسسات حفظ آثار باستانی و کلیه­ی نهادهای تصریح شده در آئین نامه­های مالیاتی که در راستای اجرای سیاست­های دریافت کمک­های اجتماعی قرار دارند.

برقراری نظام بیمه­ی اجتماعی ویژه برای فعالان در بخش فرهنگی و هنری

دولت چین براي ایجاد یک نظام کامل و فراگیر بیمه­ی اجتماعی، اصلاحات جامعی را در قوانین و مقررات بیمه­ای کشور به عمل آورده است. دربخشی از این اصلاحات، برای کارکنان مؤسسات و هنرمندان گروه­های هنرهای نمایشی که تحت نظارت مستقيم وزارت فرهنگ قرار دارند، کلیه­ی کارکنان بخش فرهنگی و هنری، شاغلان در مراکز خدمات­دهی و افراد بازنشسته از وزارت فرهنگ و مرکز خدمات اپرای ملی و هنری، افراد دارای حرفه­های خاص هنری، بیمه­های اجتماعی ویژه­ای در نظر گرفته شده است. هم­چنین، سن بازنشستگی برخی از هنرمندان هم­چون هنرمندان حرکات موزون، و آکروبات بازان، 36 سالگی است. اتخاذ و اجرای این راهبردها، زندگی افراد و خانواده­های هنرمندان و کارکنان بخش­های فرهنگی و هنری را به­طور مؤثر تحت تأثیر قرار داده و انگیزه­ی آن­ها را افزایش و زمینه­ی توسعه و خلاقیت­های هنری را فراهم ساخته است.