اینترنت در چین
بخش 4- فنآوری جدید اطلاعات(اینترنت)
نخستین ارتباط اینترنتی چین با جهان خارج، در تاریخ 20سپتامبر سال1987برقرار شد و این رسانهی جدید وارد عرصهی رقابت اطلاعرسانی در این کشور شد. از آن زمان تا کنون، این رسانه به شدت توسعه یافته و گسترش پیدا کرده است، به نحویکه امروزه، کشور چین به بزرگترین پایگاه کاربران اینترنتی در جهان تبدیل شده است. با توسعهی فنآوری اطلاعات در چین، اینترنت در یکی دو دههی گذشته در این کشور به پدیدهی فراگیر فرهنگی تأثیر گذاری تبدیل شده است.
در اواخر1994بود كه اينترنت ابعاد جديدي به ديپلماسي عمومي چين داد. از سال1995رسانههاي خبري، بنگاه های انتشاراتی، ايستگاههاي راديویی و تلويزيونی، برای بهره برداری از امکانات این رسانه وب سايتهاي اینترنتی خود را راه اندازي نمودند. در سال2001 وب سايتهاي خبري متعددی همچون(China.com.cn) تحت نظارت نهادهای دولتی توسعه يافته و فراگير شده و سايتهايي براي معرفی چین به خارجیها طراحي شد.
) www.eai.nus.edu.sg)
وزارت ارتباطات و کمیسیون توسعه و اصلاحات چین مسئولیت اجرای پروژهی ملی توسعهی باند پهن اینترنتی چین[1] را بر عهده گرفتند. این پروژه به عنوان یکی از طرحهای استراتژیک کشور مطرح شد. در چارچوب این پروژه، شبکهی فیبری کشور توسعه یابد. لذا، سرمایهگذاریهای گستردهای برای بهرهبرداری از این فنآوری جدید صورت گرفت.
بنا به گزارش منتشره، چین برای گسترش هرچه بیشتر صنعت اینترنت، تا کنون13ماهواره را به فضا پرتاب کرده است. این پروژهها بهمنظور تکمیل پوشش کامل آسیا و اقیانوسیه توسط سیستم بایدو[2]( GPS ) چینی بوده است .
این سیستم که رقیب سیستم آمریکایی توییتر محسوب میشود، با ارسال30 ماهواره تا سال2020 تکمیل خواهد شد. این سیستم در حالحاضر، در حال گذراندن مراحل آزمایشی است و تا پایان سال2012 یکصدهزار وسیلهی نقلیه در چین به دستگاه موقعیت یاب بایدو مجهز خواهند شد. اگرچه در حالحاضر فقط بخشهای دولتی از برخی از خدمات بایدو استفاده میکنند، ولی30 میلیون نفر کاربر چینی از سیستم(GPS) استفاده میکنند. (رويدادنامه فرهنگي چين خرداد91)
کاربران اینترنت در چین از نگاه آمار
براساس آمار منتشره از سوی ادارهی آمار چین، تا ماه دسامبر سال2011میلادی، تعداد کاربران اینترنتی در این کشور به بیش از513میلیون نفر رسید که نسبت به سال2010، 56میلیون افزایش یافته است. از این تعداد136میلیون کاربر روستایی هستند که نشان دهندهی گسترش فوقالعاده و فراگیری این رسانه است. پیش بینی شده است که تعداد کاربران اینترنتی در چین تا سال2015 از مرز718میلیون نفر گذشته و شامل بیش از7/52درصد جمعیت این کشور خواهد شد. (China Daily ,2010) طبق این آمار، کاربران چینی به طور متوسط، هر هفته7/18ساعت به صورت آنلاین از اینترنت استفاده میکنند که 71درصد از این ارتباطات برای کسب خبر از سایتهای مختلف خبری صورت میگیرد. براساس گزارش منتشره از سوی وزارت صنعت و فنآوری اطلاع رسانی چین، تا پایان سال2009، تعداد وب سایتهای چینی به23/3میلیون مورد رسیده و سالانه3/12درصد بر این تعداد افزوده میشود (China Daily, 2010) و 49درصد از کاربران به وبلاگهای موجود مراجعه کرده و تنها حدود6درصد از این وبسایتها از پایگاههای اینترنتی خارجی استفاده میکنند.
(www.thomascrampton.com ,2012)
طبق این گزارش، در سال2011، کاربران چینی مجموعا بیش از 500میلیارد ساعت از اینترنت استفاده کرده که 90درصد این ارتباطات از داخل منازل شخصی بوده است. در همین سال، با توجه به افزایش فوق العادهی کاربران اینترنتی و گسترش پایگاههای خرید اینترنتی، تعداد افرادی که خریدهای خود را از طریق اینترنت انجام دادهاند، به بیش از194میلیون نفر رسیده است و300میلیون نفر از کابران برای ارتباط با اینترنت از موبایل استفاده میکنند. (www.chinaperspective.com,2012)
کاربران اینترنتی از نظر پایهی تحصیلات شامل2/44درصد پایینتر از مقطع راهنمایی، 3/33درصد در مقطع متوسطه، 5/10درصد لیسانس، و 9/11درصد فوق لیسانس و بالاتر میشود. این کاربران از نظر سنی شامل 4/28درصد زیر 20سال، 8/29درصد بین 20 تا29 سال، 7/25درصد بین 30تا 39سال، 4/11درصد بین 40تا 49 سال، و 8/4درصد را افراد بالای 50سال تشکیل می دهد. از نظر جنسیت نیز 1/44درصد را زنان و 9/55درصد را مردان تشکیل میدهند.
(Pretty Graph’s on China’s Internet user Demographics,2012)
نرخ ضریب نفوذ پهنای باند در چین در سال2007 به 7/11درصد رسید در حالیکه این نرخ در کشورهای توسعه یافته برابر با 7/25 درصد است. (رويدادنامه فرهنگي چين خرداد،91)
درحال حاضر، 81/363میلیون نفر از کاربران چینی از باند پهن اینترنتی استفاده میکنند.
تا پایان سال2011، جمعیت کاربران تجارت الکترونیک چین به200میلیون نفر و حجم فروش الکترونیکی نیز در این مدت به750 میلیارد یوان رسید. پیش بینی میشود چین تا سال2013 به جای آمریکا، به بزرگترین بازار خرده فروشی اینترنتی جهان تبدیل شود. (همان)
ميكروبلاگ وِيبو[3]، كه نسخهی چيني توييتر است، هم اكنون در سومين سال فعايت خود350 ميليون كاربر دارد. كاربران با ارسال عكس و فيلم و اظهار نظر و پيام در مورد مسايل مبتلا به جامعهی خود در سايت فعال هستند. دولت چين از طريق ويبو مرزهاي جديد انتقاد پذيري، سانسور و خود سانسوري را ميآزمايد و از اين طريق از افكار عمومي اطلاع مییابد. آمار نشان ميدهد كه شركتهاي اينترنتي»سينا[4]»، «سو خو[5]» و «نت ايز[6]» محبوب ترين شرکتهای ارايه كنندهی خدمات اينترنتي در چين هستند كه در اين ميان شركت سينا با 8/94میلیون مشترک، در صدر ايستاده است. (چاينا ديلي ، 2003)
سانسور در اینترنت
پیش از اين، معمولا جريان اطلاعات يك طرفه و از سوي دولت به مردم انجام ميگرفت ولی اینک جریان دو طرفه شده و مطالب انتقادی در بارهی مقامات محلی و دولت، رهبري و سياستهاي حزبی دیگر مثل گذشته سانسور نميشود. البته هرگونه مطلب که به تحریک مردم و به تظاهرات و اعتراضات جمعي منجر شود، به شدت سانسور ميشود. براساس گزارش روزنامهی گلوبال تايمز، دولت با اين اقدام سعي دارد تا با قدرت، موضوع پخش شايعات از طريق اينترنت را كنترل و مديريت نمايد. مقامات دولتي گفته اندكه محدودیت قانونی براي كساني اعمال ميشود كه ميخواهند به عنوان كاربر جديد، كاربران خصوصي، و همچنين مؤسسات و افراد غير حقيقي از اینترنت استفاده کنند خواهد شد و كاربران قديمي همچنان، ميتوانند با عناوين و اسامی غير واقعي خود به فعاليت ادامه دهند. قوانين جديد بر اساس قانون عمومي چين و براي جلوگيري از حفاظت از سلامت فرهنگي اينترنت برقرار شده و كليهی كاربران بايد به طور كامل اين قانون را رعايت نمايند. (رويدادنامه فرهنگي آسيا و اقيانوسيه ، اسفند 90)
بنابر تحقيقي كه خانم رِبِکا ماکینون[7] استاد مركز مطالعات رسانهها و خبرنگاري و تيم وي در دانشگاه هنگ كنگ انجام دادهاند، تا نيمهی سال2008، بیش از 253 ميليون چيني آنلاين بودهاند كه با عبور از آمريكا، رتبهی اول جهان را در تعداد كاربران به خود اختصاص دادند. كاربران چيني بعد از كره و فرانسه بيشترين مشاركت را در شبكههاي اجتماعي اينترنتي، وبلاگها، چت رومها، وب سايتهايي كه عكس و فيلم را به مشاركت مي گذارند داشتهاند. به كارگيري هزاران پليس اينترنتي كه در بسياري از شهرها به كار گرفته شده اند تنها يكي از سلاحهايي است كه دولت چين در مبارزه با خواستههای قلبی و افكار مردم چين داز آنها استفاده ميكند. در حالحاضر، دهها هزار وبسايت خارجي به روي كاربران چيني بسته شده اند. شهرونداني در هر شهر يا استان به عنوان داوطلب يا مزدگير، براي هدايت مكالمات آنلاين به طرفداري از دولت، و يا به عنوان ناظر و گزارشگر مكالمات ضد دولتي به مقامات به كار گرفته ميشوند. از مديران و كارمندان شركتهاي اينترنتي( داخلي و خارجي) ميخواهند تا سهم خود را در روند گفتگوهاي آنلاين غير قابل كنترل ايفا نمايند. فيلترينگ در سطوح مختلف خانگي، محلي و تجاري،ISP ها و شبكههاي منطقهاي و ملي صورت ميپذيرد. همهی شركتهاي مرتبط با وب سايتها، اعم از پرتالها، موتورهاي جستجوگر، سرويسهاي شبكههاي اجتماعي، چت رومها، وبلاگها و ... براي آنكه مجوز شغلي خود را از دست ندهند، همگي ملزم هستند دستورهاي سانسور صادر شده از طرف دولت را رعايت نمايند. موضوعات حساس سياسي يا توسط كارمندان شركتها و يا با برنامههاي كامپيوتري كه كارمندان حود شركتها طراحی میشود حذف ميگردند. اين اقدامات يا طبق دستور مستقيم مسئولان دولتی و يا به خاطر جلوگیری از مشكلات احتمالي، توسط شركتها(خود سانسوري) صورت میگیرد. از وبسايتهايي كه در خارج از چين مستقر هستند و مطالبي به زبان چيني دارند و يا مخاطبان آنها چينيهاي مقيم سرزمين چين ميباشد نیز خواسته شده تا برخي از موضوعات حساس سياسي را منتشر نسازند، در غیر این صورت فيلتر خواهند شد. برخي از شركتهاي خارجي به اين درخواست تن نداده و فرصت حضور در بازار چين را از دست دادهاند. بقيه، همچون گوگل، ياهو و مايكروسافت، براي آنكه روابط خوبي با دولت چين داشته باشند، موتورهاي جستجوگر خود را با نسخهی سانسور شدهاي ارايه کردهاند. در مقايسه با رسانههاي سنتي، در وبلاگها تبليغات حكومتي مشاهده نميشود و احتمال بيشتري وجود دارد كه ديدگاههای انتقادي و مخالفت با دولت نیز ديده شود. وبلاگ نويسان چيني از طنز، كنايه، ابهامات ادبي، و عبارات رمزي و حتي تصوير براي انتقال پيامهاي مهم بهره ميبرند. آنها معمولا واقع گرا و عملگرا هستند و هنگام ارسال مطلب ميدانند چه چيز مشكلات جدي به همراه دارد و ارزش ريسك را ندارد. موضوعات مرتبط با گروه غیر قانونی فالون گنگ، سركوب ميدان تيان آنمِن در سال1989، استقلال خواهی تبت، رويدادها، المپيك، مخالفان، اقليتهاي نژادي، رهبران ملي، دستگيريهاي سياسي، مشكلات كار و اشتغال، سانسور، موارد مربوط به دفاع از حقوق افراد، مسايل تاريخي، موضوعات مذهبي، به شدت تحت سانسور ميشوند. به هر صورت، روش و موضوعات سانسور در اينترنت مشابه سانسور در رسانههاي سنتي و چاپي است. برخي از روزنامهها و مجلات چيني از کنار موضوعات سخت و بحث برانگيز از قبيل اینكه دفتر مركزي نشريه يا ايستگاه تلويزيوني در كجا واقع شده؟ چه كسي مالك آن رسانه است؟چه كسي سردبير آن است؟ ارتباط او با افراد در رأس قدرت چگونه است؟ ارزشهاي این افراد چيست و به چیزی بستگي دارد، خيلي راحت میگذرند. به عبارت ديگر، عليرغم ماهيت حاكميت محور دولت چين، شاغلان در رسانههاي سنتي و جديد را نميتوان فاقد قدرت معرفي كرد. (First Monday, 2009)
پروژهی سانسور سپر طلايي[8] از سال2000 با هدف کمک به پلیس اینترنتی در پكن به اجرا در آمد. بخشي از اين پروژه«دیوار آتش چين بزرگ[9]» نام دارد و از طريق پایگاههای ارایه دهندهی خدمات اینترنتی، آدرسهای متخلف را مسدود ميسازد. افزون بر اين تدابير، دولت چین از نظام القای خود سانسوري كه كاربران همواره تحت كنترل و مراقبت هستند، نیز حمايت ميكند. اعمال يا تهديد به اعمال سانسور تأثير وحشتناكي بر شركت هاي تجاري و اشخاص استفاده کننده از اینترنت ميگذارد، تا آنجا كه آنها مجبور ميشوند به خود سانسوری در ارتباط تن دهند تا از پيامدهاي اقتصادي و قانوني آن در امان بمانند. پذيرش سانسور پديدهی پيچيده است كه ریشه در فرهنگ سنتی این کشور داشته و همیشه موجب يأس و دلسردي مردم نسبت به دولت بوده است.
[1] - Broad Band China.
[2] - Baidu.
[3] - Weibo.
[4] - Sina.
[5] - Soho.
[6] - Net eas.
[7] - Rebecca Mackinnon.
[8] - Golden Shield.
[9] - Great China Fire Wall.