خشونت ها و آسیب های خانواده در مصر

خشونت­‌های خانوادگی در جامعه مصر عموما پی­امد سنت‌ها و عادت­‌هایی است که از گذشته‌های دور وجود داشته پابرجاست و علی­رغم تغییر و تحولات اجتماعی گسترده کم و بیش پابرجا مانده است.

انواع خشونت‌های خانواده

خشونت‌های خانوادگی در مصر شامل انواع گوناگونی می­‌شود که مهم­ترین آنها ضرب و جرح زنان، قتل­‌های ناموسی، ازدواج زودهنگام دختران و ختنه زنان است. مقوله ضرب و جرح زنان در خانواده در دهه 90 قرن پیش به مجادل‌ه­ای اجتماعی تبدیل شد و حساسیت­‌های مؤسسات مردم نهاد مدافع حقوق خانواده و زنان را برانگیخت. هرچند دستگاه­‌های دولتی چنین پدیده‌­ای را به رسمیت نمی­‌شناختند، بررسی‌­های 1994 اما جایی برای انکار آن باقی نگذاشت. بررسی مزبور که 7000 نفر را شامل می‌شد، نشان داد که از هر 3 زن مصری ازدواج کرده، یک زن حداقل یک بار در خلال زندگی مشترک مورد ضرب و جرح قرار گرفته است. 17% از افراد مضروب اعتراف کردند که در سال پیش از بررسی (1993) بین 3 تا 6 بار مورد ضرب قرار گرفته اند و 34% هم گفته‌­اند یک یا دو بار مضروب شده‌اند. وضعیت بارداری هم البته مانع مضروب شدن از سوی همسران نبوده و 31.7% از افراد جامعه آماری اعلام کردند در حین بارداری هم از کتک همسران در امان نبوده‌اند. همچنین گزارش سازمان بین­‌الملل مبارزه با شکنجه، به خشونت حداقل یک بار در ماه علیه 15% از زنان جامعه آماری در قاهره از سوی همسران اذعان کرده است و براساس همین گزارش 10% از آنان هم اعلام کرده‌­اند که در نتیجه کتک خوردن از همسران ناگزیر از مراجعه به مراکز درمانی شده‌­اند. ازجمله عوامل بروز خشونت علیه زنان در خانواده، مشکلات اقتصادی و معیشتی و تمایل مردان برای دست آوردن دارایی‌­های همسران با قوه قهریه است. نسبت عامل اقتصادی و معیشتی در بروز خشونت­‌های خانوادگی علیه زنان به 45.6% می ­رسد. پژوهش‌­های صورت گرفته نشان می­‌دهد که خشونت‌های خانوادگی به ویژه علیه زنان، به طبقات و گروه‌­های پایین جامعه محدود نمی­‌شود و در همه سطوح اجتماعی با هر میزان سواد و دانش، تبلور دارد؛ البته بیشترین نسبت خشونت‌­ها در میان خانواده­‌هایی که از سطح فرهنگی، آموزشی پایین­‌تری برخوردارند اتفاق می‌­افتد. قتل­‌های ناموسی یکی دیگر از مظاهر خشونت ­های خانوادگی است. آمار مربوط به سال 1998 نشان می­‌دهد که در میان هر صد هزار نفر، 1854 مورد قتل ناموسی اتفاق افتاده است. علت عمده در این نوع قتل­‌ها، شک به خیانت همسر است که 79% از چنین قتل­‌هایی راشامل می‌­شود. در این میان قتل همسر توسط مرد، بیشترین آمار را به خود اختصاص داده و 41% از قتل­‌های ناموسی به آن تعلق دارد. قتل دختر با 34%، سپس قتل خواهر با 18% در مرتبه بعد قرار می‌­گیرد. امروز قتل‌های ناموسی در مصر به عنوان یک پدیده اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است و در گزارش‌­های حقوق بشری نیز، مصر از جمله کشورهایی است که چنین قتل‌هایی بدون مراجعه به دستگاه قضائی در آن اتفاق می­‌افتد. نسبت جرائم قتل ناموسی در سال 1999 به حدود 10% از کل جرائم قتل در این کشور رسیده است. نکته مهم در این خصوص آنکه در بیشتر این قتل­‌ها، عاملان آن اصولا در جست­جوی چرایی و چگونگی موضوع (در صورت وقوع عمل منافی عفت) بر نیامده و مستقیما به قتل قربانی عمل ناموسی اقدام کرده‌­اند؛ در حالی که گاه تا حدود 80% از قربانیان اصولا از جرم نسبت داده شده مبرا و پاک بوده و صرف شک و گمان موجب قتل آنها شده است. از جمله زمینه­‌های بروز پدیده قتل­‌های ناموسی، می ­توان به ناآگاهی و برخی عادت‌­ها و عرف­‌های قبیله‌­ای (به ویژه در مناطق روستایی) مبتنی بر عدم مراجعه به قانون در چنین مواردی ،سطح پایین آموزش، محدودیت‌های شدید دختران در برخی خانواده‌ها و ... اشاره داشت. ختنه دختران از دیگر مواردی است که در زمره خشونت‌های خانوادگی قرار گرفته است. ختنه دختران که در بسیاری از خانواده‌ها مرسوم و با هدف کنترل تمایلات جنسی صورت می­‌گیرد، به عنوان نمادی از عفت و شرف دختر و مآلاً عفت و شرافت خانوادگی تلقی می‌­شود. این پدیده که از سنت­‌های ریشه‌­دار در تاریخ مصر، حتی پیش از اسلام و مسیحیت است، هم در میان مسیحیان و هم در میان مسلمانان رایج است. برخی پژوهشگران، رشد این سنت دیرینه را مربوط به دوران انحطاط تاریخی مصر که این سرزمین در اشغال برخی قبائل آفریقایی قرار گرفته بود و متأثر از آداب و سنت‌های آنان می‌دانند. برخی دیگر نیز معتقدند ریشه این سنت به دوران فراعنه باز می‌گردد. این عمل، هر چند طی چند دهه اخیر مورد اعتراض و مخالفت انجمن‌ها و نهادهای مردمی و بیشتر متخصصان و پزشکان قرار گرفته و حتی با فتاوای مخالف برخی عالمان دینی الازهر و مفتیان روبرو شده است و البته، گاه با خطرات و مشکلات جسمی و روانی هم همراه بوده است، همچنان در میان بسیاری از خانواده‌ها مرسوم است. عمل ختنه هر چند گاه مادران را هم شامل می­‌شود، بیشترین آمار در این خصوص از آن دختران با سنین 7 تا 10 سال است. در گذشته معمولا عمل ختنه در منازل و بدون رعایت کامل مسائل بهداشتی انجام می‌­شد. امروز اما به دلیل ترس از پی­امدهای ناگوار ناشی از عمل در منازل، برخی خانواده‌ها ترجیح می­‌دهند تا عمل ختنه فرزندان دختر خود را در مراکز بهداشتی و یا مطب پزشکان انجام دهند. در عین حال 65% از ختنه‌ها در منازل، بخشی در مطب پزشکان و تنها 5% از آن در مراکز بهداشتی دولتی انجام می­‌شود.

نیز نگاه کنید به

• جامعه و نظام اجتماعی مصر
• جامعه مصر