اساطیر و افسانه‌ها در مالی
ادبيات شفاهي و مكتوب مالي مملو از افسانه‌ها و اساطيري است كه به‌نوعي بر زندگي روزمرۀ ماليایي‌ها سايه افكنده است و بخش قابل توجّهي از رمان‌هاي ادبي نوين كشور را دربر می‌گیرد. خواندن داستان‌هاي افسانه‌گونه و گوش دادن به افسانه‌هاي قديمي، يكي از بخش‌هاي مهم فولكلور كشور مالي را تشكيل مي‌دهد كه در اين ميان و با توجّه به پيشينۀ عميق فرهنگ شفاهي، نقل اين داستان‌ها آن هم با شيوه‌اي حماسي، از ديرباز در اين كشور اهميّت خاصي داشته است. حماسۀ سنتی سونجاتا یکی از قديمي‌ترين و باشكوه‌ترين افسانه‌هاي کشور مالی به‌شمار می‌رود.
داستان‌هاي افسانه‌اي زيادي در مورد شخصيت‌هاي بزرگ تاريخي اين كشور هم‌چون امپراطور مانسا موسي، سلطان ابوبكر و سفر اسرارآميز او به قارۀ آمريكا، ازكيا محمد ،سلطان سني علي بر، جنگ‌هاي المامي ساموره توره با فرانسويان، مرگ اسرارآميز الحاج عمرتال و ... وجود دارد. بخش ديگري از افسانه‌هاي مالي را داستان‌ها و حكاياتي دربارۀ غول‌ها، اجنه و موجوداتي اسرارآميز تشکیل می‌دهند كه قادر به كارهاي فوق بشري هستند (www.every culture.com/Mali).
از گذشته‌هاي دور، روايت اساطير و افسانه‌های اين كشور را، داستان‌سرایان سنتی موسوم به جلی[6] یا گریوت[7] بر عهده داشته‌اند. این افراد که نسل‌درنسل عهده‌دار این سنت قدیمی بودند، علاوه‌بر توانایی شگرف خود در داستان‌سرایی و نقل افسانه‌های قدیمی، در نواختن آلات و ادوات موسیقی و سرایش شعر نیز تسلّط دارند.
جلی‌ها معمولاً دارای اطلاعات وسیعی در ارتباط با تاریخ و فرهنگ مالی و دیگر کشورهای منطقۀ غرب آفریقا هستند و در قبايل مختلف مالي از جمله گروه قومي مانده (مالینکه، بامبارا و...)، فولانی، هوسا، سونگای، توکولور، وولوف، سرر، داگومبا، اعراب مور و دیگر گروه‌های کوچک قومی حضور دارند(Sanders & Others, 1996: 65-68)
پيشينۀ گريوت‌ها به دورۀ سونجاتا بازمي‌گردد. براساس حماسۀ سونجاتا[8]، شاه نارماقان کوناته[9] گریوتی به نام بالافاسه‌که[10] را به پسرش سونجاتا بخشید تا او را در ادارۀ حکومتش مشاوره دهد. این فرد نخستین داستان‌سرا و آهنگ‌ساز سنتی موسوم به گریوت و بنیان‌گذار شاخۀ گریوت‌های کویاته است که تاکنون در این کشور وجود دارد. گریوت‌ها معمولاً خود را به امپراطوران و جنگجویان مشهور نسبت می‌دهند و اجداد خود را جاتیگی[11] می‌خوانند (Hale, 1998: 99).