عوامل توسعه و ترویج زبان فارسی در چین

زمینه ها و عواملی که در گذشته موجبات رشد و گسترش زبان فارسی در چین را فراهم ساخته است را می توان به شرح زیر خلاصه کرد:

1-روابط گسترده و پایدار تجاری موجود بین ایران و چین از طریق دو جاده ی ابریشم زمینی و دریایی؛

2-مهاجرت بازرگانان، هنرمندان، دیوان سالاران، محققان، مبلغان دینی و صوفیان طریقت مسلک ایرانی به چین و اقامت و ازدواج با زنان و دختران چینی؛

3-گسترش روابط رسمی و دیپلماتیک میان امپراتوری چین و پادشاهی ایران و حکام محلی و اعزام سفرای متعدد از سوی دو کشور که پیام ها و نامه های مودت آمیز و دوستان های به زبان فارسی همراه خود داشتند،

4-تهاجم مغولان به ایران به رهبری چنگیزخان و هلاکو خان، و به اجبار کوچاندن صدها هزار سرباز، زندانی، صنعتگر، هنرمند، دبیر و منشی ایرانی به چین جهت استفاده از آنها برای تمشیت امور سرزمین پهناور چین و به قدرت رسیدن برخی از آنها در دربار امپراتور و ولایات مختلف این کشور. این دولتمردان ایرانی، پس از کسب موقعیت اجتماعی و سیاسی در چین تحت سلطه ی سلسله ی یوان، هرکدام صدها نفر از خانواده، بستگان و هم کیشان خود را به چین منتقل و در مدیریت امور مملکتی از آنها به جای مردم چین و مغول ها استفاده می کردند. این مهاجرت اجباری-اختیاری گسترده، زمینه را برای گسترش و نفوذ زبان فارسی و فرهنگ ایرانی در چین را بیش از گذشته فراهم ساخت؛

5- همچنانکه در فصول گذشته ذکر شد، از آنجا که از یک سو، میان دوشاخه از مغولان حاکم در ایران و چین رابطه و ارتباط قوی وجود داشت و مبادلات سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی گسترده ای برقرار بود، و از سوی دیگر مغولان خود دارای زبان و فرهنگ پیشرفته نبودند و شاخه ی مغولان چین به مردم و زبان و فرهنگ مردم چین اعتماد نداشتند، به ناچار زبان فارسی، زبان رایج دربار هر دو شاخه از مغولان شد و دانشمندان ایرانی به عنوان منشیان و تاریخ نگاران در دربار سلسله ی یوان به کار گرفته شدند و اعلب نامه ها و پیام هایی که میان این دو دربار مبادله میشد، به زبان فارسی بود. (امیری ، 1378: 165 تا 167) در نتیجه، زبان فارسی در کنار زبان های چینی و مغولی زبان رسمی دربار شد و برای تربیت مترجمان و کارکنان آشنا به زبان فارسی در دربار و سرحدات و گمرکات کشور چین، نخستین مدرسه ی آموزش زبان های خارجی از جمله زبان فارسی در پایتخت یوان(پکن فعلی) راه اندازی و اولین لغتنامه ی فارسی به چینی تحت عنوان«لغت نامه ی مدرسه ی هوی هوی» تألیف گردید. تحت تأثیر همین فضای خوش زبان فارسی بود که نخستین کتاب آموزش زبان فارسی به غیر فارس زبان ها تحت عنوان«منهاج الطلب» توسط دانشمند ایرانی «چانگ جی مینگ» یا همان محمد ابن حکیم اصفهانی در چین تألیف و مورد استفاده قرار گرفت.