ورزش در ساحل عاج
ورزش در شکل مدرن و امروزی‌اش در ابتدای سده بیستم و توسط غربی‌ها وارد آفریقا شد. اولین‌ها هم انگلیس‌ها بودند که فوتبال خود را وارد کردند. سال 1903، یک معلم ورزش اصالتاً جامائیکایی به‌نام «بریتون»، ازسوی انگلیس‌ها مأمور شد تا به آموزش کریکت به شاگردان مدرسه‌ای به‌نام «گاورمنت اسکول»[41] مشغول شود. او هم تصمیم گرفت نخستین تیم فوتبال را در کشور غنا تشکیل دهد (Faouzi, 1974). غنایی‌ها به‌نوبه خود، فوتبال را برای ساحل عاجی‌ها، در حوالی سال 1919 به ارمغان آوردند؛ به این ترتیب، فوتبال از نخستین ورزش‌های مدرنی است که وارد ساحل عاج می‌گردد و نخستین رقابت‌های داخلی، از سال 1920 آغاز می‌شود. جالب است که 98 درصد از کسانی که تا سال 1950 به ورزش مشغول‌اند، اروپاییان هستند، نه اهالی بومی. البته این به‌دلیل منعی بود که ازطرف همین استعمارگران وجود داشت. بعد از کسب استقلال، اهمیت ورزش و به‌ویژه فوتبال در همبستگی و اتحاد ملی، باعث می‌شود که دولت روی آن سرمایه‌گذاری کند.
رشته‌های ورزشی مورد علاقه و اجرای اهالی ساحل عاج متنوع و بسیارند. فوتبال، بسکتبال و تنیس، گلف و تکواندو از این جمله‌اند. در تکواندوی مردان و دوی سرعت زنان، ساحل عاج توانسته است حتی به مدال المپیک هم دست یابد؛ ولی بدون‌‌شک، ورزش نخست ساحل عاج، فوتبال است. شهر ابیجان در 2017، میزبان بازی‌های جهانی کشورهای فرانسه‌‌زبان بود. کاخ ورزش در ابیجان برای ورزش‌های سالنی و استادیوم فوتبال و دومیدانی اصلی ابیجان و بواکه، از مکان‌های ورزشی مشهور ساحل عاج هستند. ورزش‌های آبی هم بیشتر به‌طور تفریحی در ساحل اقیانوس و در برخی تالاب‌ها برگزار میشوند.
پیش‌از پیدایش این ورزش‌های مدرن، دو ورزش سنتی پرطرفدار در این سرزمین وجود داشته است؛ یکی قایق‌سواری و دیگری کشتی؛ به‌ویژه کشتی رایج و پرطرفدار بوده و در طول شب انجام می‌شده است؛ ازجمله نامدارترین کشتی‌گیران کهن، کلیبو، باگاستن، دمان و دانانه بوده‌اند. ورزش‌های دیگر که امروزه آن‌ها را تحت نام دوومیدانی می‌شناسیم، در شکل رقص یا بازی اجرا می‌شده است؛ بنابراین، رقص هم در برخی نواحی، ازجمله، «امبنگ»،[42] جزو ورزشها محسوب می‌شده و در جشن‌ها و عروسی‌ها، رقص‌های متنوع با ابزارهای موسیقی چون بالافون[43] یا جامبه[44] اجرا می‌شده است. لازم به ذکر است که این ورزشها، معمولاً در نیمه دوم، یعنی نیمه خشک سال صورت می‌گرفته و در تمامی این ورزشها، افزون بر بعد سرگرمی، جنبه‌ای معنوی و عرفانی نیز وجود داشته است. همچنین زنان حق شرکت در این ورزشها و مراسم را نداشته‌اند.
درهرحال، مانند بسیاری از کشورهای آفریقایی دیگر، پرطرفدارترین ورزش در ساحل عاج، فوتبال است. جام ملت‌های آفریقا همواره با هیجان و سروصدای زیاد و احساسات تند میهن‌پرستانه برگزار می‌شود؛ ازجمله این رقابت‌ها می‌توان جام ملت‌های آفریقا در سال 1984 را مثال زد که ساحل عاج در آن درخشید؛ یا بازی مقابل غنایی‌ها در سال 1993 که به درگیری هواداران و کشته‌‌شدن 23 نفر انجامید. سال 2014 ساحل عاج برای دومین‌‌بار به قهرمانی جام ملت‌های آفریقا رسید. درپی این قهرمانی، مراسم شادی مردم به یک جشن ملی واقعی تبدیل شد و حتی رئیس‌جمهور واتارا هم در مراسم استقبال از اعضای تیم و کادر فنی شرکت کرد.
هر شهر و هر محله، تیم فوتبال خود را دارد و محبوبیت فوتبال تا حدی است که مردم خود یک سری رقابت‌های محلی بسیار پرطرفدار به‌نام «ماراکانا»[45] به راه انداخته و در تیم‌هایی هفت‌‌نفره به رقابت می‌پردازند. در این میان، ماراکانای ابیجان، معروف‌ترین رقابت است. دیگر اینکه فدراسیون فوتبال این کشور، در سال 1960 تأسیس گردیده و یک سال بعد، به فیفا پیوسته است. لیگ آن حرفه‌ای‌‌ست و باشگاه‌های حرفه‌ای مختلفی در آن مشغول به کارند و سطح بازی‌های لیگ به گونه‌ای‌‌ست که توانسته، بازیکنان سایر کشورها، ازجمله آمریکای جنوبی را جذب کند. لیگ قهرمانی ساحل عاج، زیر نظر فدراسیون فوتبال این کشور برگزار می‌شود؛ اما حامی مالی اصلی آن شرکت «اورانژ»[46] است که شرکتی فرانسوی است و درزمینه ارتباطات همراه، تلویزیون و اینترنت فعالیت دارد. اپراتور تلفن همراه و اینترنت ام‌‌تی‌‌ان آفریقای جنوبی نیز از حامیان مالی مسابقات فوتبال ساحل عاج است.
لیگ قهرمانی، در دسته اول شامل 16 تیم، در دسته دوم 36 تیم، در دسته سوم 36 و در دسته چهارم شامل 80 تیم می‌شود. هرساله دو جام برگزار می‌شود؛ یکی جام فوتبال ساحل عاج و دیگری، جام فلیکس هوفوئه بوآنی. ازجمله معروف‌ترین تیم‌های باشگاهی ساحل عاج، می‌توان از «اسک میموزاس»[47] و «آفریکا اسپور»[48] نام برد که عمدتاً در رده‌های اول و دوم جدول هستند. سال 1984، ساحل عاج برگزارکننده جام ملت‌های آفریقا بود و بازی‌ها، در شهرهای ابیجان و بواکه برگزار شد. درطی بازی‌ها، دولت برای حمایت از تیم ملی و البته به‌دلیل هیجانی که میان مردم برای این ورزش وجود دارد، مدارس را تعطیل کرد و باوجود حذف تیم ملی ساحل عاج در همان دور اول، طی دو هفته مدرسه‌ها بسته باقی ماندند. شایان‌ذکر است که در این کشور، تیم ملی را به‌نام «فیل‌ها» می‌شناسند. از زمانی هم که تیم ملی فوتبال ساحل عاج نتایج خوبی در آفریقا و به‌ویژه جام جهانی 2006 آلمان به‌‌دست آورد، فوتبالیست‌های آن مورد توجه باشگاه‌های اروپایی قرار گرفته‌اند.
ساحل عاج در جام ملت‌های آفریقا در سال 1992، قهرمان و در سال 2006، نایب‌قهرمان شد. همچنین جام جهانی سال 2006 آلمان، اولین جام جهانی فوتبال این کشور بود. معروف‌ترین بازیکنان ساحل عاجی «دیدیه دروگبا» و «یحیی توره» نام دارند که چندین‌‌بار به‌عنوان بهترین بازیکن سال آفریقا شناخته شده‌اند. تعداد استادیوم‌های کشور درمجموع 17 عدد است[49] که هیچ‌کدام ظرفیتی بیش‌از 45000 نفر ندارند. استادیوم ابیجان و استادیوم بواکه، معروف‌ترین ورزشگاه‌های ساحل عاج هستند و حتی بسیاری از گردهمایی‌های سیاسی و اجتماعی و جشن‌های بین‌المللی هم در این دو استادیوم برگزار میشوند.
از دیگر ورزش‌های امروزی ساحل عاج گلف است که برای آن زمین‌های مناسبی در ابیجان، یاموسوکرو و سن پدرو احداث شده است. هرساله در این ورزش، مسابقات بین‌المللی مهمی با نام «جایزه فلیکس هوفوئه بوآنی» برگزار می‌گردد و ورزشکاران معروف از سرتاسر دنیا در آن شرکت می‌کنند. ورزش‌های آبی نیز از محبوبیت و رواج برخوردارند. رالی ساحل عاج نیز با نام «بانداما»[50] که نام یکی از رودهای بزرگ کشور است، از ورزش‌های محبوب این سرزمین محسوب می‌شود. این ورزش که از سال 1969 بدین‌‌سو برگزار می‌شود، به‌‌دست شخصی به‌نام «ژان کلود برتران» بنیان نهاده شد و از دشوارترین رالی‌های دنیا به‌‌شمار می‌رود. ازنظر مالی و اقتصادی، بخش ورزش نیمه‌‌آزاد است و وزارت جوانان و ورزش، مسئولیت اداره آن را برعهده دارد. نکته آخر اینکه ورزش و سیاست در ساحل عاج بر یکدیگر اثرگذارند و بسیاری از نامزدها، در هر انتخاباتی بر روی برنامه‌های ورزشی خود تأکید بسیار می‌کنند (Odjo, 1982: 59).