سنت تونتین در ساحل عاج
ازجمله سننی که میان بومیان ساحل عاج دیده میشود «تونتین»[15] نام دارد که آیینی است، مبتنی بر اصل کمک به یکدیگر. نام دیگر این آیین «کیتما»[16] است. تونتین درواقع نوعی صندوق قرضالحسنه میان دوستان و همسایگان است که در گذشته در این سرزمین از آن بهنام «بانک بینوایان» یاد میشده است. در زمانهای دور این آیین به این شکل بهجا آورده میشد که دهقانها، گروهی و با کمک همدیگر، محصولات را برداشت میکردند و هربار یک نفر، مسئول دعوت باقی افراد به نوشیدن شراب خرما بوده است.
اما امروزه اعضای یک تونتین، هریک مقداری پول را به میان میگذارد و در انتهای هرماه، بهنوبت کسی پول را برمیدارد. این پول عموماً در کار کسب و تجارت صرف میشود. هیچ سند و برگهای امضا نمیشود و همهچیز بر مبنای اعتماد صورت میگیرد. افراد، بهواسطه تعلقات خانوادگی یا روستایی یا محلی همدیگر را میشناسند. درواقع میتوان گفت تونتین، نوعی نظام بانکی غیررسمی است که بنابر معاهدهای مبتنی بر اعتماد میان افرادی چند و برای اعطای وام به آنها شکل میگیرد.
توضیح اینکه، نام این آیین از یک فرد ایتالیایی سده 17 گرفته شده است؛ ازاینرو مختص آفریقا نیست و در نقاط دیگری نیز به چشم میخورد. آنچه در این رسم جالبتوجه است اینکه پشت این عمل، باور و علاقهای روحانی و ذهنی نهفته است و نه اجبار. البته این آیین شکلهای دیگری همچون کمک یدی و انسانی نیز میتواند داشته باشد؛ بهعنوان مثال بسیار پیش میآید که خانواده کسی که بیمار شده، در بیمارستانهای عمومی مشغول خدمت باشد.
نکته دیگر اینکه افراد از دستدرازی به این مال (تونتین) خودداری میکنند. این درحالی است که در جوامع آفریقایی، اعضای یک خانواده از هرکسی که پولی کسب میکند، توقعاتی دارند؛ به این شکل که فرد باید درآمد خود را میان اعضای آن خانواده تقسیم نماید تا شر جادو و نفرین، دامن او را نگیرد؛ زیرا در اغلب جوامع آفریقایی، کسب ثروت و توزیع آن بسیار وابسته به جادوست؛ اما پولی که از طریق تونتین بهدست میآید، مشمول این قضیه نمیشود و اعضای خانواده بدان چشمداشتی ندارند (احمدی نوحدانی، 1386: 136).