جغرافیای انسانی اردن

بر اساس آمار اداره آمار اردن جمعیت اردن در سال 2011 معادل 249/6 میلیون نفر است. (9) اغلب جمعیت اردن از نسل اعراب بدوی می باشند و یا اصلیت قومی نژادی دارند که 40% جمعیت اردن را به خود اختصاص می‌دهد. با این وجود، 55% جمعیت این کشور از اصل و تبار فلسطینی هستند که پس از جنگ اعراب و اسرائیل از فلسطین گریخته و به عنوان پناهنده وارد این کشور شده اند و در آنجا تابعیت اردن را پذیرفته‌ اند.

5% باقی مانده جمعیت اردن را اقلیت های نژادی مختلفی تشکیل می‌دهند که شامل سوری‌ها، چچنی‌ها، قرقیزستانی‌ها، آشوری‌ها، ارامنه و اکراد می‌ باشد که خود را با فرهنگ عرب وفق داده‌اند. شمار لبنانی‌هایی که از زمان درگیری اسرائیل و لبنان در سال 2006 در اردن اقامت دائم داشته‌اند ثبت نشده‌است، اما طبق برآورد، شمار این افراد بسیار اندک است. مسیحیان نیزقریب به 6% جمعیت اردن را تشکیل می‌دهند و ۹ کرسی از مجموع کرسی‌های مجلس اردن را به خود اختصاص داده ‌اند. اغلب مسیحیان متعلق به کلیسای ارتودوکس یونانی و جوامع مختلف پروتستان ها از جمله باپتیست ها هستند. مسیحیان اردن متعلق به جوامع مختلف هستند. رفتار و عادات مسیحیان اردن نشان دهنده اصالت آن ها از جوامع مختلف است؛ به طور مثال عشای ربانی کاتولیک ها به زبان های عربی، انگلیسی، فرانسوی، سینالا و ... برگزار می شود. بسیاری از مسیحیان عراقی بعد از جنگ عراق به صورت موقت یا دائم در اردن اقامت داشته‌اند. طبق مدارک و اسناد موجود، حدود ۳ میلیون نفر به عنوان پناهنده فلسطینی و آواره در اردن ساکن هستند که بیشتر آن ها شهروند این کشور شده‌اند. از سال ۲۰۰۳ تا کنون تعداد زیادی از عراقی‌هایی که از جنگ عراق گریخته ‌اند در اردن اقامت گزیده اند، که تاکنون اقدامی جهت سرشماری و احصای آنها صورت نگرفته ‌است. (10¬¬) جدول و نمودار آتي نماينده جمعيت و روند رشد جمعيت اردن ميباشد. كه بر اساس جنس تنظيم شده است.

چنان كه ملاحظه مي‌شود رشد جمعيت در طي سالهاي 94 – 2004 كاهش قابل ملاحظه‌اي داشته كه 6/2% ثبت شده است، و كاهشي معادل 2/2% را طي سال هاي 2004 تا 2011 شاهديم.

بر همين اساس نرخ رشد جمعيت به اين شرح است:

1961 -1952      8/4%

1979 – 1961    8/4%

1994 – 1979   4/4%

2004 – 1994   6/2%

2011 – 2004   2/2%

در صد ذكور نسبت به كل جمعيت در سال 2011    5/51%

درصد جمعيت شهرنشين  به كل جمعيت در سال 2011  6/82%

نرخ جنسيت در سال 2011                  4/106 مذكر براي 100 مونث

تراكم جمعيت در 2011                      4/70 نفر به ازاء  هر كيلومتر مربع (11)

اقوام و نژادها:

مردم اولیه امیرنشین اردن را اغلب قبایل عرب بدوی تشکیل می دادند. این قبایل به طور عمده از دو تیره "قیسی" (قیس بن عیلان) و "سمینی" در جنوب بودند.اما در حال حاضر اعراب صحرا نشین و بدوی بیشتر در بخش شرقی زندگی می کنند و 5% جمعیت کل کشور را تشکیل می دهند. آن ها تحت مراقبت و نظارت دفتر امور قبایل می باشند.

البته باید از نظر نژادی میان اردنی های شرق رود اردن که عمدتاً از تیره خالص و اصیل مدیترانه ای و از نظر قومی شبیه مردم صحرا نشین سوریه و عربستان سعودی هستند و اعراب دره اردن تفاوت قائل شد. اقوام اخیر، نسبتاً بلند تر، تنومند تر، و سرهایشان بزرگ تر است و بعضی از صاحب نظران معتقدند که اینان اخلاف کنعانی هایی هستند که احتمالاً اجدادشان در اقصی نقاط شمال شرقی - در ناحیه زاگرس – زندگی می کرده اند. از این رو قرابت قومی و نژادی آن ها با ایرانیان بعید به نظر نمی آید. به هرحال اکنون اقوام عمده اردن را به سه دسته تقسیم می کنند:

1.بدویان:

در ابتدای تاسیس امیرنشین اردن 40% جمعیت این کشور را بدویان تشکیل می دادند ولی امروزه تنها حدود 5 تا 7 درصد جمعیت این کشور را بدویان تشکیل می دهند و علی رغم کمی تعداد، نقش عمده ای در این کشور دارند. حکومت اردن از نظر سیاسی بر بدویان مسلط است و توانسته حمایت آنان را نسبت به حکومت جلب نماید. ارتش این کشور عمدتاً از بدویان تشکیل یافته و افسران بلند پایه ارتش را نیز این گروه تشکیل می دهند.

در شرق این کشور جلوه های زندگی بدوی بیشتر به چشم می خورد و الگوی زندگی بدوی، الگویی برای ساکنان دیگر به شمار می رود. آنچه باعث حفظ شیوه زندگی بدوی در شرق اردن گردیده وجود نواحی کم باران است که بادیه نامیده می شود. بدویان به قبایل متعددی تقسیم می شوند که از مهمترین این قبایل می توان به "بنی خالد"، " بنی صخر"، "حویطات" و " رحسان" اشاره نمود. آنان اصولاً مردمی سرسخت هستند که با دنیای شهرنشینی بیگانه اند و با روستائیان نیز روابط مناسبی ندارند. هرچند امروزه دگرگونی هایی در شیوه زندگی عده ای از آنان حاصل گردیده است.

2.چرکس ها و چچنی ها:

اقلیت قومی قابل توجه در اردن چرکس ها و چچنی ها هستند که به ترتیب بیست و پنج هزار و دو هزار نفر از جمعیت این کشور را تشکیل می دهند. این دو گروه به دو زبان متفاوت سخن می گویند ولی هر دو گروه مسلمان هستند. گروه اول سنی مذهب و گروه دوم شیعه هستند. این افراد در سال 1880 پس از کنگره سال 1878 برلین که ناحیه قفقاز را به روسیه داد، به جنوب امپراطوری عثمانی آمدند و دولت اردن آن ها را در قسمت شمال شرقی اردن و جنوب روسیه سکنا داد. امروزه چرکس ها و چچنی ها از نظر سیاسی از مردم اردن جدا نیستند و نسبت به خاندان هاشمی وفا دارند. آن ها دو کرسی در پارلمان دارند. یک کرسی به چرکس ها و دیگری به چچنی ها اختصاص دارد. تعدادی از آن ها نیز به مقام وزارت رسیده اند و تا کنون یک چرکسی نیز توانسته به مقام نخست وزیری دست بیابد. بیشتر چرکس ها به کشاورزی و تجارت مشغول هستند، آن ها علاوه بر زبان محلی خود، به زبان عربی نیز صحبت می کنند. امروزه با توجه به ازدواج هایی که میان اعراب و چرکس ها صورت می گیرد. تفاوت میان این دو گروه کمتر شده است.

3.فلسطینی ها:

فلسطینی ها نیز حدود 40% از جمعیت اردن را تشکیل می دهند. در پی تشکیل رژیم اسرائیل در سال 1948 گروه های فلسطینی که از موطن اصلی خود رانده شده بودند، به اردن مهاجرت کردند. لکن نفوذ اقتصادی و فرهنگی مهاجرین فلسطینی در این ملت همواره بیشتر از تعداد آن ها بوده است. (11)

نمودارتراکم جمعیت و تعداد ساکنان بر اساس استان به صورت زیر نمایش داده می شود: (12)

ساكنان بر اساس جنسيت (1000 نفر) و تراكم جمعيت براي سالهاي ­گزينش شده: (11)

تراكم جمعيت بر حسب شهر و روستا

تعداد جمعيت بر حسب جنس و سن (11)

پراكندگي جمعيت بر حسب مساحت (11)

جدول تعداد فوتی های ثبت شده بر اساس استان: (11)

پاورقي:

1.   John the Baptist

2.   Hula

3.   Sea of Galilee

4.   Eisenhower

5.   الصحراء الشرقية

6.   هضبة البادیة الصحراویة

7.   سهل حَوْران

8.   Dana

9.   Shaumari