مهاجرت های تاریخی مسلمانان در چین

نخستین مهاجرت

درست پس از پیدایش اسلام و همزمان با سفر بازرگانان ایرانی و اعراب به چین آغاز شد. طبق اسناد و مدارک تاریخی، درسال 651 میلادی، نخستین فرستادهی ویژه خلیفهی سوم به شهر چانگاَن پایتخت آن روز چین در دوران سلسله تانگ اعزام و سپس روابط رسمی بین امپراتوری اسلامی و امپراتوری چین برقرار شد. با آغاز این مناسبات رسمی، تعداد زیادی از فرستادگان، تجار و دانشمندان مسلمان، از طریق جادهی مشهور ابریشم از غرب و شمال غرب وارد چین شدند؛ همزمان بسیاری از تجار مسلمان عرب و فارس نیز از طریق«جادهی ابریشم دریایی» به چین سفر كرده و در سواحل دریای جنوب شرقی چین ساكن شدند. لذا اسلام از دو مسیر زمینی و دریایی وارد این کشور شده و مناطق شمال غرب و سواحل دریای جنوب شرقی چین به قدیمی ترین ناحیههای مسلمان نشین این كشور تبدیل شدند.

دومین مهاجرت

تاریخی مسلمانان در اوایل تأسیس امپراتوری مغولها بود. نیروهای مغولی چنگیز سرزمینهای پهناور آسیا و اروپا را اشغال و تعداد بیشماری از مسلمانان عرب و فارس و ترك را از آسیای غربی و آسیای میانه به چین آوردند. آنان دوشادوش ارتش مغول، در بسیاری از جبهههای جنوب و شمال چین جنگیده و پس از فتح این سرزمین، در سراسر چین پراكنده شده و با دختران نژاد خَن و مغول ازدواج و سرانجام زمینهی ایجاد جامعه ی مشترك ملی ـ نژادی مسلمانان در سراسر چین ( قوم خویی) فراهم و از این طریق بخش دیگری از جامعه ی مسلمانان این کشور شكل گرفت.

سومین مهاجرت

عمدهی مسلمانان در چین، در دوران سلسله ی مینگ صورت گرفت كه این دوران به دلیل تغییر وضعیت مسلمانان از یک بخش جدای از جامعه ی چین به عضویت در جامعه ی چینی، عصر مهمی در تاریخ مسلمانان این سرزمین به شمار می آید. هنگامی كه جو یوانجانگ(Zhu Yuan Zhang) امپراتور دودمان مینگ، ارتش خود را پایه ریزی كرد، تعداد زیادی از افسران عالیرتبهی ارتش او را مسلمانان (خویی) تشکیل میدادند. پس از اشغال منطقه ی یوننَن توسط لشگر سیصد هزار نفرهی مینگ، مسلمانان ساكن جنوب رودخانهی یانگتسه، گروه گروه وارد استان یوننان شده و مهاجرت مسلمانان در داخل چین به اوج خود رسید. همچنین از زمان اودای( 907 – 960 ) موج مهاجرت مسلمانان مناطق غربی به داخل چین آغاز شد كه این مهاجرت در سال 1520 بعلت قطع شدن رابطهی حكومت مینگ با مناطق غربی به پایان رسید.

چهارمین مهاجرت

تاریخی مسلمانان در دورانهای شیانفِنگ(Xian Feng)، از (1851 تا 1862) و تونگجی( Tong Zhi)، از ( 1862 تا 1875 ) به وقوع پیوست كه در تاریخ مسلمانان چین بسیار مهم است. در آن زمان، مسلمانان ساکن شمال غرب و استان یوننَن در جنوب غربی، پشت سر هم دست به شورش زدند كه قیام مسلمانان در استانهای شَنسی و گنسو و قیام دو ونشیو(Du Wen Xiu) در استان یون نَن، گسترده تر از سایر قیامها بود، ولی همهی این شورشها توسط ارتش امپراتوری دودمان چینگ سركوب شده و به شكست انجامیدند. حكومت چینگ پس از سركوبی قیامهای مسلمانان، سیاست مهاجرت و كوچ اجباری را در مورد آنان به مورد اجرا گذاشت. در چنین شرایطی بود که مسلمانان از استانهای شَنسی، گَنسو، نینگشیا و چینگخَی همراه با ضربههای شدید روحی و روانی ناشی از شکست، مجبور به مهاجرت به سایر مناطق شدند. مسلمانان دونگگان(Dong Gan) موجود در آسیای میانه از همان زمان بوجود آمدند.

پنجمین مهاجرت

مسلمانان پیش از تأسیس چین جدید در سال 1949 به وقوع پیوست. قبل از آزادی چین، تعداد زیادی از آنان كه دوشادوش ارتش و دولت حزب ملی کومینتانگ با کمونیستها می جنگیدند، به دلیل ترس از انتقام کمونیست ها و همراه با نیروهای چیانکایچک، از طریق یوننَن فرار کرده و وارد كشورهای آسیای جنوب شرقی شده و در آنجا مقیم شدند. اكنون فرزندان این مهاجران مسلمان بیشتر در كشورهای تایلند، برمه، عربستان سعودی، تایوان و سایر مناطق بهطور پراكنده زندگی میكنند. هر چند دامنهی این مهاجرت كوچك بود، ولی پراكندگی مسلمانان چینی را تا آسیای جنوب شرقی گستراند.

شكل گیری جامعه ی مسلمانان چین در طول قرن های گذشته، زمینه ی تلفیق فرهنگ اسلامی و فرهنگ سنتی چین را نیز فراهم و فرهنگ ویژه ی اسلامی ویژه مسلمانان چین شکل گرفت.