نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اردن

سياست آموزشي كشور

پيشرفت نظام آموزشي اردن بسيار عالي است. در دهه 1920 در حالي كه هيچ امكاناتي نبود كار خود را آغاز كرد. اردن يك نظام آموزشي پيشرفته و سطح بالا را براي پيشرفت مردم پايتخت خود بنا نهاد. امروزه 2787 مدرسه دولتي،‌ 1493 مدرسه خصوصي، 48 انجمن دانشگاهي و 19 دانشگاه در اردن وجود دارند. در اردن، دسترسي به آموزش پايه مورد تاكيد است و اين ممهم در تمام برنامه هاي توسعه ي اردن مدنظر واقع شده است. مسئولين براي هر روستا با جمعيت 10 نفر يك مدرسه مهيا كرده اند. در نتيجه توسعه سريع امكانات، شهروندان فقير و دور افتاده را قادر به دسترسي به امكانات آموزشي كرده است.

2-11 ساختار آموزشي كشور

آموزش در اردن از سه مرحله تشكيل مي شود:

1.   دوره كودكستان: يك مرحله 2 ساله جهت ايجاد محيط مناسب براي كودكان و تهيه فرصت هاي آموزشي متعادل كه باعث مي شود آنها عادات درست سلامتي را بدست بياورند، روابط اجتماعي خود را محكم كنند، شيوه هاي درست را افزايش دهند و مدرسه را دوست داشته باشند.

2.   دوره هاي آموزش ابتدايي: يك دوره اجباري 10 ساله براي كسب اهداف عمومي آموزش و مهيا ساختن شخصيت شهروندان در تمام زمينه ها از قبيل جنبه ي فيزيكي، ذهني، روحي، عاطفي و اجتماعي.

3.   دوره ي آموزش ثانويه (كمكي) يك دوره اختياري 2 ساله براي آماده و مجهز كردن شهروندان با ظرفيت ها و مهارت هاي گوناگون علمي،‌ فني، شخصي، ملي و انساني.

اين دوره شامل دو مرحله است:

الف) آموزش ثانويه نظري: اين دوره بر اساس فرهنگ عمومي پايه و فرهنگ علمي يا شغلي است. دانش آموزاني كه اين دوره را گذرانده اند در آزمون ملي شركت مي كنند.

ب) آموزش ثانويه كاربردي: اين دوره بر اساس آموزش كاري و شغلي است، و دانش آموزان پس از فارغ التحصيلي از مدرسه مستقيم به بازار كار مي پيوندند.

نمودار آموزشي در اردن

	دانشگاه (4 سال)		انجمن هاي دانشگاهي (2 سال)

آموزش ثانويه كاربردي

كودكستان

آموزش ابتدايي (پايه 1 تا 10)

تحصيلات آموزشي ثانويه (پايه 11 تا 12)

آموزش ثانويه شغلي (پايه 11 تا 12)

مدرك عمومي آموزش ثانويه

(18-19 ساله)                                                                                  (18-21 ساله)

                                                                                      (17-18 ساله)

          دوره اجباري                                                                (6-16 ساله) 

                                                                                    (4-5 ساله)  

3-11 اهداف آموزشي

·     تربيت شهرونداني كه به خدا ايمان داشته باشند، اعتقادات اسلامي را بدانند، متعهد به ارزش والاي اسلامي – عربي باشند، وفادار به كشور، قوانين و ملت شان باشند، كاملا به حقوق شان آگاه باشند، وظايف شان را به گونه اي انجام دهند كه شخصيت شان را در تمام زمينه ها رشد دهد و شناخت ديگران در عين حفظ هويت شان بيانجامد.

·     تربيت شهرونداني كه بخوبي با مهارت ها و دانش ضروري براي اقتصادي علمي (دانش، رابطه و ارتباط بين سيستمي، كارگروهي، تفكر علمي، شخصي، تكنولوژي، شغل آتي و مهارت هاي تحقيق علمي) به منظور شركت در ساخت و پيشبرد جامعه مجهز باشند.

·     مهيا كردن فرصت هاي يادگيري براي همه، كسب مساوات و عدالت در خدمات آموزشي در جنبه هاي كمي و كيفي، تمركز بر توسعه كيفي آموزش در تعامل با دانش آموزان در حين يادگيري.

·     توسعه وزارت آموزش و پرورش كار آمد و تمركز بر فعال سازي اداره مدارس

·     ارتقاء صلاحيت داخلي و خارجي نظام آموزش و پرورش در اردن

در بين معيارهاي توسعه بخش آموزش، چشم انداز ملي بر رسيدن به اهداف زير متمركز است:

ü   توسعه در ساخت كودكستان هاي عمومي و توجه بسيار بيشتر به فقرا و مناطق دورافتاده

ü   تاسيس كارگروه هاي بالاتر براي پيشرفت منابع انساني و بازنگري قوانين سرپرستي و مديران آموزشي

ü   توسعه فرصت هاي تحصيلي در دوره ابتدايي و ثانويه (كمكي) و هم چنين توسعه ي هزينه ي كارآمد

ü   بالا بردن تمايل براي تمركز زدايي و معتبر سازي روش شناسي براي ارزيابي و توسعه

ü   ارتقاء كيفيت آموزش دوره ي ابتدايي و كمكي

ü   ارتقاء مشاركت بخش خصوصي در مديريت آموزش شغلي و توسعه برنامه هايي كه به رفع احتياج هاي بازار كار بيانجامد.

4-11

5-11

6-11

7-11

8-11 مراكز پژوهشي دانشگاهي

يكي از مراكز تحقيقاتي دانشگاهي واقع در اردن مركز تحقيقات خاورميانه ي دانشگاه كلمبياست. اين مركز تحقيقاتي يكي از اولين مراكزي است كه توسط دانشگاه كلمبيا (با مركزيت در امان) در سراسر جهان راه اندازي شده است. اين مركز اساس فعاليت هاي تحقيقاتي در خاورميانه را فراهم مي كند و مشاركت ها و برنامه هاي دانشگاه امان را ارتقاء مي دهد. فعاليت هاي اين مركز حول چهار محور اصلي مي چرخند كه عبارتند از:

ü   تحقيق

ü   آموزش

ü   تحصيلات كاربردي

ü   توسعه

فعاليت هاي مركز تحقيقاتي دانشگاه كلمبيا (CUMERC) شامل مسائل گسترده اي از آموزش تا معماري در محيط و همكاري با حدود هزار مدرسه و آموزشگاه در دانشگاه كلمبياست.

دانشگاه اردن از بدو تاسيس خود اهميت تحقيق در پيشرفت ملت ها را تشخيص داده است. با توجه به اين كه ايجاد انگيزه براي تحقيق و پژوهش از فلسفه ها و ماموريت هاي اين دانشگاه محسوب مي شود در سال 1973 رياست تحقيقات دانشگاهي در اين دانشگاه تاسيس شد.

اين رياست مسئول شكل دهي، پشتيباني، ارتقاء و حمايت از تحقيقات دانشگاهي به عنوان وسيله اي براي توسعه و پيشرفت تكنولوژي را بر عهده دارد. اين مركز به دقت بر مدرنيزه كردن و وسايل مورد لزوم آن متمركزاند، كه اين امر شامل تحقيق در مورد رشته هاي مختلف علمي و تاكيد بر روش هاي جامع است.

هدف اين مركز كمك به هيئت علمي دانشگاه به منظور ارتقاء تحقيقات آنها به سطوح بين المللي و پيشبرد دانش علمي است. همچنين اين مركز احتياجات محققين و پژوهشگران را با جديدترين وسايل و امكانات تامين مي كند تا آنها بتوانند پايان نامه هاي تحقيقاتي خود را در بهترين حالت ارائه دهند.

9-11

10-11

11-11 تعداد دانشجويان در خارج از كشور

تعداد دانش آموزان در حال تحصيل در خارج با توجه به رشته و كشور، سال هاي 2004-2005

منبع: گزارش آماري آموزش، وزارت آموزش – سال هاي 2004-2005

كشور رشته تحصيلي	سوريه	مصر	عراق	لبنان	ساير كشورهاي عربي	آسيا	اروپا	آمريكا	روسيه	مجموع
علوم آموزشي و تربيت دبير
علوم انساني و مذهبي
علوم اجتماعي و رفتاري
هنرهاي زيبا
مديريت بازرگاني و اقتصادي
حقوق
رياضيات و علوم كامپيوتر
پزشكي، دندانپزشكي و داروسازي
علوم طبيعي
معماري و نقشه كشي شهري
علوم بهداشتي
كشاورزي
ارتباطات جمعي و مستند سازي
خدمات تجاري
رشته هاي نامشخص
مجموع

12-11

13-11 آموزش بزرگسالان

در سال 2005 نظام جديد آموزش بزرگسالان و كاهش بي سواد شكل گرفت كميته اي براي آموزش بزرگسالان و كاهش بي سوادي در وزارت آموزش و پرورش تشكيل شد كه به رياست معاونت عمومي آموزش و امور تكنيكي و شامل چهار مسئول مديريت معاون كميته ملي آموزش،‌ علم و فرهنگ، مدير مربوط به فرهنگ نظامي، مدير عمومي آموزش از هيئت مديره آموزش عمومي و امور دانش آموزان، يك نماينده از وزارت توسعه اجتماعي، يك نماينده از موسسات اجتماعي خصوصي بود. اين مسئوليت هاي زير را به عهده دارد:

1.   تنظيم سياست عمومي مركز آموزش بزرگسالان و كاهش بي سوادي

2.   تاييد برنامه هاي اين مركز در جهت آگاهي از اهميت آموزش بزرگسالان و كاهش بي سوادي

3.   همكاري با انجمن هايي كه در زمينه ي آموزش بزرگسالان و كاهش بي سوادي در هر مكان عمومي و بخش خصوصي و كشورهاي عربي كار مي كنند.

4.   علم آموزان در اين مراكز به وسيله ي آزموني كه معلمان اين مركز تنظيم كرده اندطبقه بندي مي شوند. بر اساس اين نظام اين رده ها به دو گروه تقسيم مي شوند:

گروه مبتدي ها: طول اين دوره نيز 16 ماه آموزشي است كه در اين رده دانش آموزان به سطح چهار آموزش عمومي مي رسند.

گروه پيرو: طول اين دوره نيز 16 ماه آموزشي است كه در اين رده دانش آموزان به سطح شش آموزش عمومي مي رسند.

اين نظام جديد شاغل شدگان را نسبت به نظام تعريف شده در سال 1980 افزايش داد.

دانش آموزان در ابتداي ماه ژوئن امتحان نهايي دارند و در صورت قبولي با نمره كلي 50% به بالا مي توانند مدرك باسوادي دريافت كنند.

ليست دانشگاه هاي اردن

اردن داراي دانشگاه هاي خصوصي و عمومي است كه بسياري از آنها از طرف حكومت پشتيباني مي شوند. اردن در مقايسه با وسعت خود داراي دانشگاه هاي زياديست كه پذيراي دانشجويان از ملت هاي مختلف هستند. اين دانشگاه ها به ترتيب عبارتند از:

1.    دانشگاه آجلون

2.    دانشگاه امان

3.    دانشگاه آكابا

4.    دانشگاه بالكا

5.    دانشگاه ايربد

6.    دانشگاه جراش

7.    دانشگاه كراك

8.    دانشگاه معان

9.    دانشگاه مادابا

10.               دانشگاه مفرق

11.               دانشگاه تفيله

12.               دانشگاه ذركا

مراكز آموزش و دانشگاه ها

اردن به بخش آموزش و پرورش توجه ويژه اي دارد. نظام آموزشي اين كشور مطابق استانداردهاي بين المللي است و برنامه هاي آموزش متوسطه آن در دانشگاه هاي جهاني پذيرفته شده است.

آموزش و پرورش: مدارس

آموزش و پرورش مدارس اردن را مي توان به دو بخش تقسيم نمود:

آموزش ابتدايي كه شامل 10 سال تحصيلي در مدرسه است. تمامي شهروندان اردني ملزم به گذراندن اين دوره ده ساله هستند.

آموزش متوسطه، كه شامل دو سال تحصيل مي باشد و مختص دانش آموزاني است كه دوره ابتدايي 10 ساله را پشت سرگذاشته اند. اين دوره شامل دو بخش است آموزش متوسطه كه مي تواند حرفه اي يا دانشگاهي باشد و در پايان دوره دو ساله، دانش آموزان در امتحانات سراسري متوسطه توجيهي كه در حوزه هاي از پيش تعيين شده برگزار مي شود، شركت مي كنند و به كساني كه امتحانات را با موفقيت پشت سر مي گذارند گواهي توجيهي اعطا مي گردد. دانش آموزان براي ورود به دانشگاه ها دوره آموزشي را طي مي كنند، در حالي كه در گروه فني و حرفه اي دانش آموزان دوره هاي لازم را براي ورود به كالج محلي يا دانشگاه ها يا بازار كار مي گذرانند. مشروط بر آن كه دو درس اضافي را نيز با موفقيت پشت سرگذاشته باشند.

آموزش متوسط حرفه اي، كه آموزش حرفه اي فشرده و كارآموزي به دانش آموزان ارائه مي كند و در پايان آن به دانش آموزان گواهي اعطا مي شود. اين نوع آموزش توسط موسسات آموزش حرفه اي، تحت نظارت وزارت كار / آموزش فني حرفه اي و آموزش عالي ارائه مي شود.

آموزش متوسطه خارجي:

پس از اتمام دوره 8 يا 10 ساله آموزش ابتدائي، افراد مي توانند به جاي گذراندن امتحانات توجيهي (8سال براي IGCSE و 10 سال براي SAT و IB) برنامه آموزش متوسطه خارجي را انتخاب نمايند. اين برنامه ها را معمولا مدارس خصوصي ارائه مي كنند كه شامل: IGCSE / SAT / كارشناسي بين المللي مي باشد. درگذشته، امتحانات IGCSE جايگزين آنها شده است. (سابق بر اين، امتحانات GCSE  نيز در اردن توسط مدارس خصوصي ارائه مي شده است، كه در حال حاضر به جاي آن امتحانات IGCSE گذاشته شده است)

پس از فارغ التحصيلي دانش آموزان، وزارت آموزش عالي، با استفاده از نظام مشابه نظام هاي مورد استفاده براي دانش آموزان توجيهي تبديل مي كند. اين نظام آموزشي هم از لحاظ شيوه تبديل نمرات و درجات و هم از لحاظ ميزان پذيرش متقاضيان غير توجيهي بحث برانگيز بوده است. 

مشكل ديگري كه وجود دارد سيستمي است كه براي نتايج امتحانات برنامه هاي آموزشي خارجي به كار مي رود. عده اي بر اين باورند كه اين سيستم در مقايسه با سيستم توجيهي با فارغ التحصيلانش رفتاري توام با ارفاق و گذشت دارد و عده اي آن را غير منصفانه مي دانند.

آموزش عالي:

دسترسي به آموزش عالي براي دارندگان گواهي پايان دوره آموزش متوسطه سراسري ميسر است. اين افراد مي توانند از ميان كالج هاي محلي خصوصي، كالج هاي دولتي يا دانشگاه ها (چه دولتي و چه خصوصي) يكي را انتخاب كنند. سيستم واحدي در دانشگاه هاي اردن اعمال مي شود كه اين امكان را براي دانش آموزان فراهم مي آورد تا درس هاي خود را بر اساس برنامه تحصيلي انتخاب كنند. در حال حاضر هشت دانشگاه دولتي و دو دانشگاه كه مجوز كسب كرده اند و سيزده دانشگاه خصوصي علاوه بر چهار دانشگاه ديگر كه مجوز آنها صادر شده است، در اردن وجود دارد. آموزش پس از دوره متوسطه به طور كامل در حيطه وظايف وزارت آموزش عالي و تحقيقات علمي قرار مي گيرد. اين وزارت متشكل از شوراي آموزش عالي و شوراي تاييد مي باشد.

مراحل تحصيل:

تحصيلات غير دانشگاهي پس از دوره متوسطه (بخش فني – حرفه اي): تحصيلات غير دانشگاهي و حرفه اي در كالج هاي محلي ارائه مي شود و تمامي كساني كه داراي هر نوع گواهي اتمام آموزش متوسطه سراسري هستند مي توانند در آن شركت نمايند. برنامه دو يا سه ساله شامل حوزه هاي متنوعي از قبيل هنر، علوم، مديريت، اداره اقتصادي و مهندسي مي باشد. از سال 1997، تمامي كالج هاي محلي تحت نظارت دانشگاه كاربردي البلقاء مي باشند. دانشجويان در پايان دوره دو يا سه ساله موظف به گذراندن آزمون جامع (الشامل) مي باشند به دانشجوياني كه اين امتحان را با موفقيت پشت سر مي گذارند مدرك ديپلم / فوق ديپلم اعطا مي شود.

تحصيل در دانشگا ها:

پايه اول دانشگاه، مقطع ليسانس:

دانشگاه هاي اردن از سيستم هاي آموزش انگليسي – آمريكايي پيروي مي كنند و با دانشگاه هاي آمريكايي و انگليسي زيادي در ارتباط هستند. مدرك ليسانس معمولا چهار سال طول مي كشد تحصيل در رشته هاي دندانپزشكي، داروسازي و مهندسي پنج سال طول مي كشد. مدت تحصيل در رشته پزشكي شش سال است كه پس از اتمام آن دانشجويان بايد دوره كارآموزي يك ساله بگذرانند. با توجه به رشته تحصيلي، واحدهاي درسي مقطع ليسانس از 126 تا 164 متغير است.

پايه دوم دانشگاه مقطع فوق ليسانس:

مدرك فوق ليسانس پس از تحصيلات يك يا دو ساله اي كه دانشجويان پس از دريافت مدرك ليسانس پشت سرمي گذارند به آنها اعطا مي شود. براي دريافت مدرك فوق ليسانس دانشجويان مي توانند يك كار پايان ترم و پايان نامه (24 واحد درس و 9 واحد تحقيق) يا يك كار پايان ترم (33 واحد) به همراه آزمون جامع را بگذرانند. متقاضيان شركت در مقطع فوق ليسانس بايد مدرك ليسانس را با امتياز خوب گذرانده باشند.

پايه سوم دانشگاه دكترا:

مدرك دكترا پس از 3 يا 5 سال تحصيل بعد از فوق ليسانس و ارائه رساله اي كه تا آن زمان مورد بررسي قرار نگرفته است و در واقع غير تكراري است به دانشجويان اين مقطع اعطا مي شود. دانشجويان اين مقطع با توجه به رشته اي كه در آن تحصيل مي كنند،‌ بايد يك كار پايان ترم 24 واحدي و يك كار تحقيقاتي 24 واحدي بگذراننذ تا موفق به اخذ مدرك دكترا شوند. متقاضيان شركت در مقطع دكترا حتما بايد مدرك فوق ليسانس را با امتياز خيلي خوب دريافت كرده باشند.

تربيت معلم تربيت معلم هاي مدارس پيش دبستاني و دبستاني

مدرسين مقاطع ابتدايي بايد داراي مدرك ليسانس باشند. مدرسان مقطع متوسطه بايد داراي مدرك ليسانس و مدرك آموزش عالي يك ساله باشند. اساتيد مقطع آموزش عالي بايد داراي مدرك دكترا (PhD) باشند. اما در برخي موارد داشتن مدرك فوق ليسانس نيز كفايت مي كند.

آموزش عالي از راه دور:

اين نوع آموزش در واحد تازه تاسيس دانشگاه آزاد عرب ارائه مي شود.

آموزش عالي مادام العمر:

آموزش مادام العمر در دانشگاه هاي دولتي و خصوصي، كالج هاي محلي دولتي و خصوصي، موسسه اداره دولتي اردن، مركز جغرافياي اردن و انجمن علوم پادشاهي و ديگر موسسات ارائه مي شود. رشته هايي كه تدريس مي شود شامل مهندسي، صنايع، كشاورزي، كشاورزي، زبان هاي خارجي، علوم كامپيوتري مطالعات منشي گري، تربيت بدني و ديگر رشته هايي است كه مي تواند كمك بخش جوامع داخلي اردن باشد. اين دوره ها معمولا از يك هفته تا شش ماه طول مي كشد و به دانشجويان در پايان دوره گواهي قبولي دوره اعطا مي شود. شرايط لازم با توجه به رشته ارائه شده و سطح آن متغيير است. برخي از اين رشته ها براي حرفه هايي خاص طراحي شده اند كه در آن صورت كسب تجارت حرفه اي در رشته مربوطه براي گذراندن دوره ها الزامي است.

14-11 مراكز پژوهشي غيردانشگاهي

§     مركز تحقيقاتي اردن جديد UJRC يكي از مبتكرترين و پوياترين مراكز تحقيقاتي در اردن است. اين مركز يك سازمان مستقل غيردولتي در اردن است كه به منظور پيشرفت اردن و جهان عرب فعاليت مي كند و دستيابي به اين هدف را از طريق پيشرفت تحقيقات علمي، برگزاري بحث ها و گفتگوها، تشكيل جلسات و كارگزوه ها و تبادل اطلاعات با ساير سازمان هاي منطقه اي و بين المللي دنبال مي كند. اين مركز اهداف خود را با بررسي، تالارهاي گفتگو و بحث، بخصوص در مورد مسائل دموكراسي و با ارتقاء سياست ها و قانون هاي عمومي در كارگروه ها، جلسات فكر، كنفرانس ها و سمينارها پيگيري مي كند.

اين مركز در سال 1990 به عنوان يكي از شاخه هاي مجله ي اردن جديد كه هر سه ماه يك بار منتشر مي شود، تاسيس شد و كار خود را با مجوز بخش مطبوعات و رسانه ي وزارت اطلاعات در سال 1993 آغاز  كرد.

§     مركز تحقيقات اجتماعي اردن. اين مركز در سال 1998 به عنوان يك موسسه ي مستقل و غير منفعت طلب تاسيس شد. هدف اين مركز پرورش و ارتقاء دانش علمي در تمام زمينه ها در اردن است. موارد اصلي كه در اين مركز مورد بررسي قرار مي گيرند عبارتند از: توسعه و تغييرات اجتماعي، نابرابري هاي اجتماعي، فقر و بيكاري، نابرابري هاي جنسي، خشونت عليه زنان و كودكان، مشكلات اجتماعي و مصالح اجتماعي. در حقيقت اين مركز با استفاده از پوياترين روش هاي تحقيقي و همكاري با مجرب ترين محققان اردن بر مسائل تحصيلي و حرفه اي متمركز است.

اين مركز تلاش مي كند فاصله ي بين تحقيقات دانشگاهي و موسسات متمركز بر تحقيقات سياسي را پر كند. هم چنين اين مركز با سازمان هاي دولتي و غير دولتي و مراكز جامعه شهري منطقه اي و بين المللي همكاري مي كند و در مورد خيلي از مسائل به سازمان هاي ملي و بين المللي مشاوره مي دهد.

§     مركز تحقيقات شرق شناسي آمريكا در امان يكي از بزرگ ترين مراكز تحقيقي در اردن است. اين مركز تحقيقات و نشريات را در مورد باستان شناسي در منطقه ارتقاء مي دهد. فعاليت هاي اصلي اين مركز شامل برنامه هاي همكاري با محققان، حفاري هاي باستان شناسي و پروژه هاي بازيافت و ساير برنامه هاي تحصيلي و يك موسسه زبان عربي كه بعضي اوقات گفت و گوهاي عمومي در مورد باستان شناسي را برگزار مي كند. اين مركز خصوصي يكي از بهترين كتابخانه هاي باستان شناسي را در اردن و خاورميانه در اختيار دارد و هزينه هاي خود را از بعضي شركت ها و افراد تامين مي كند. اين مركز عضو انجمن مراكز تحقيقاتي خارجي آمريكاست كه به طور مستقل در سراسر دنيا فعاليت مي كنند.

منابع:

1.   ويكي پديا

2.     www.kinghussein.gov.jo

3.     The development of education national report of the Hashemite kingdom “Inclusive education: The way of the future” by the Ministry of Jordan, October 2008

4.     The comprehensive evaluation study of illiteracy elimination program in Jordan, Amman, 2007

5.     www.jcsr-jordan.org

6.     www.cumerc.columbia.edu

7.     www.ujrc-jordan.net

8.     http.research.ju.edu.jo

9.