نظام و نهاد قانون گذاری اسپانیا
نهاد های قانونگذاری3
مطابق قانون اساسي مصوب سال 1978 نهاد قانونگذاری یا پارلمان اسپانیا از قدرتمندترین نهادهای حکومتی دولت است و متشكل از كنـگره نماينـدگان4 ومجلسسنـا5 است. در قانون اساسی از این دو مجلس، به نام مجلسین6 یاد شده است.(45)
مجالس قانونگذاری، نمايندهء مردم اسپانيا بوده ومجالس قانونگذاری، قوهء مقننهی کشور هستند که بودجهی آن را به تصويب می رسانند، بر اَعمال دولت نظارت می کنند و در عين حال از ساير اختيارات تصريح شده در قانون اساسی برخوردار می باشند.مجالس قانونگذاری از تعرّض مصون هستند.(46)
دوره مجلسين فوق چهار سـال مي باشـد ولي در صورت در خواسـت نخست وزير و موافـقت پادشـاه (از لحاظ تشريفاتي)، مجلسين قبل از اتمام دوره چهار سـالـه منحل و انتخابات زودرس (ظرف30 الي60 روز) برگزار خواهـد گرديد. رئيس دولت در صـورتي كـه مورد استيضـاح واقع شده باشد، نمي تواند متقاضي انحلال كنگره و سنا باشد.در صورت تصويب استيضاح توسط مجلس، رئيس دولت بايد استعفاي خود را به پادشاه ارائه نمايد و نامزد حزبي كه استيضاح را مطرح ساخته مامور تشكيل دولت مي شود. انحلال كنـگره نمايندگان و سنـا بايد هم زمان باشـد و انتخاب نمايندگان جديد دو مجلس نيز بايد همزمان صورت گيرد. مجلسين بايد حـداكثر تا 25 روز پس از انجام انتخابـات، اوليـن جلســه خود در دوره جديـد قانونگـذاري را برگزار نمايند. انحـلال مجلسين تا يك سـال پس از انحلال قبلي ممكن نيست.در فاصله بين دو دوره قانونگذاری، اعـم از اينكه دوره قبلي در مهلت مقرر خـاتمه يافته و يا پيش از موعد منحل شده باشد، هيئت دائمـي كنـگره با حداقل 21 عضــو براي هر يـك از مجلسين كه به نسبت تعداد كرسي هاي هر يك از احزاب در دوره پايان يافتـه و يا منحل شده كنگره نمايندگان و سنا از بين آنان انتخاب مـي شوند، به سرپرستي رئيس كنگره تشكيل مي شود تا در شرايط اضطراري، نسبت بـــه تصـويب لوايح فوري دولت (همانند كنگره) عمل نمايد.(47)
اعضاء هيئت دولت (مركزي) در عين حال مي توانند عضو كنـگره نماينـدگان نيز باشنـد ولي عضـويت هم زمان در اين كنگره و مجالس محلي ايالات مجاز نيست. (48)
1)Ana Mato 2) Cristóbal Montero Romero 3) las Cortes Generales
4) Congreso d Los Deputades(Camara Baja)
5) Senate (Camara Alta) 6) las Cámaras
تصـويب، اصـلاح و حذف قوانين مهم نياز به راًي اكثريت مطلق كنگره نمايندگان دارد. كنگره نمايندگان و سنا اجلاس خود را در طول سال در دو دوره (از ماه سپتـامبر لغايت دسـامبـر و از فوريه تا ژوئن) برگزار مي كنند.
اجلاس فـوق العاده مجلسين بنـا بـه درخواسـت دولت و يا اكثريت مطلق هر يك از مجلسين برگزار مي شود.كنگره نماينـدگان و سنـا مي تواننـد جلسات مشترك (بـه رياست رئيس كنـگره) تشكيل دهند.اين گونه جلسات، نه براي قانونگذاري بلكه براي انجام برخي وظائف است.(49)
هر یک از مجلسین رئیس و هیئت رئیسه خود را انتخاب و آیین نامه داخلی خود را تنظیم می نماید . هر مجلس در طول سال دو نشست دارد که هر نشست چهار تا پنج ماه به طول می انجامد. جلسات مجلس به طور معمول علنی است. احزاب دارای اکثزیت در مجلسین اقدامات لازم را برای حضور اکثریت نمایندگان در جلسات به عمل می آورند. در صورت اختلاف میان مجلسین کمیته مشترکی برای تنظیم متنی که مجددا در هر دو مجلس به رای گذاشته خواهد شد، تشکیل می گردد. در صورت ادامه اختلاف میان دو مجلس، تکلیف مساله مورد اختلاف بر اساس رای اکثریت مطلق اعضای کنگره معلوم خواهد شد. حق رای اعضای پارلمان قابل واگذاری به غیر نیست.(50)
اگرچه هر مجلس به طور جداگانه وظایف خاصی دارد ولی بسیاری از کارکردهای مهم توسط دو مجلس انجام می شود. آن ها همچنین ممکن است استیضاح مستقیم و انتقادهایی را به حکومت و وزرا داشته باشند. همه اسپانیایی ها "با استفاده کامل از حقوق سیاسی شان" ممکن است نامزدهایی برای انتخابات به پارلمان، به جز موارد زیر داشته باشند: اعضای دادگاه قانون اساسی، کارمندان بالا رتبه، قضات اموزشی و دادستان های عمومی،بازرس، پرسنل نظامی حرفه ای،اعضای پلیس و نیروهای امنیتی که در خدمت فعال هستند و اعضای کمیسیون های انتخاباتی. اعضای پارلمان ملزم به فاش کردن درآمد خود و دارایی های خود پس از انتخابات می باشند. از آن ها انتظار می رود در جلسات عمومی اتاق ها و کمیته های که در آن ها خدمت می کنند، شرکت کنند. سناتور ها که به طور مداوم موفق به حضور در چنین جلساتی نیستند ، مجازات مالی را متحمل می شوند. با توجه به این تعهدات، نمایندگان پارلمان،حقوق و مزایای خاصی دارند. آن ها برای بیان عقاید خود در زمان انجام وظیفه شان مورد بازخواست قرار نمی گیرند ودر حالی ممکن است بازداشت شوند که در دفترشان در حال ارتکاب واقعی جرم باشند.حتی در این حال هم بدون رضایت پارلمان نمی توانند محاکمه یا بازداشت شوند. آن ها حقوق ثابت و پرداخت های تامین اجتماعی همراه با کمک هزینه برای هزینه های اضافی که در حین انجام وظیفه متحمل شده اند را تضمین می کنند. اعضای پارلمان کارکردهای خود را به طور مستقل انجام می دهند، و موظف به پیروی از دستورات رهبری احزاب خود نیستند.(51) حال به تفکیک به توضیح هر یک از دو مجلس کنگره نمایندگان و سنا می پردازیم.
کنگره نمایندگان
مطابق قانون اساسی اسپانیا، تعداد اعضای مجلس نمايندگان، حداقل ٣٠٠ و حداکثر400 نفر نماينده خواهد بود که آزادانه، و در شرايط مساوی، با رأی مستقيم و مخفی و به صورتی که در قانون پيش بينی شده است، انتخاب می شوند.1 استان 2، حوزهء انتخاباتی است. مناطق سئوتا و مِليا هر کدام دارای يک نماينده خواهند بود،3 نحوهء توزيع تعداد کل نمايندگان را قانون براساس احتساب حداقل يک نماينده مقدماتی برای هر حوزهی انتخابی و توزيع مابقی را به تناسب تعداد جمعيّت، تعيين ميکند. انتخاب نمايندگان هر حوزه با توجه به معيار نسبی4نمايندگی صورت می گيرد.مجلس نمايندگان به مدت چهارسال انتخاب می شود. مدت نمايندگی اعضاء اين مجلس چهارسال پس از انتخاب و يا در روز انحلال منقضی می شود. تمامی افراد اسپانيائی دارای حقوق کامل سياسی، حق انتخاب کردن و انتخاب شدن را دارند.نحوهی شرکت اتباع اسپانيائی مقيم خارج در انتخابات را قانون تعيين و دولت تسهيل خواهد کرد. انتخابات بين ٣٠ تا ۶٠ روز پس از اتمام دورهی قانونگذاری بر گزار می شود. مجلس انتخابی بايد در عرض ٢۵روز پس از اتمام انتخابات منعقد بشود. (52)
برتری اقتدار قوه مقننه در مجلس نمایندگان نهفته است. در هر یک از دو مجلس سنا و کنگره نمایندگان، ممکن است قانون وضع شود ولی مجلس نمایندگان می تواند وتوی سنا را با رأی اکثریت اعضایش لغو کند. اگر یک حزب اکثریت را در مجلس نمایندگان داشته باشد وتوی سنا کم تاثیر است. وقتی که دو مجلس به طور مشترک نشست هایی را دارند ، در این که مجلس نمایندگان ریاست آن نشست هارا بر عهده دارد غلبه مجلس نمایندگان نیز مشهود است.
مجلس نمایندگان همچنین قدرت تصویب یا رد قوانین اتخاذ شده توسط حکومت راداراست و مجوز آن برای اعلام وضعیت استثنا و برای تمدید وضعیت هشدار، لازم است. همچنین برای اتهام نخست وزیر یا وزیرانش به خیانت یا جرم علیه دولت مسئول می باشد.نخست وزیر باید قبل از اینکه به طور رسمی در دفتر پادشاه سوگند یاد کند از مجلس نمایندگان رأی تفویض بگیرد. نخست وزیر ممکن است در هر زمانی از مجلس نمایندگان درخواست رأی اعتماد کند. اگر او موفق نشود که رأی اعتماد را بدست آورد ، مجلس نمایندگان منحل می شود و انتخابات جدید اعلام می شود. (53)
كنـگره نماينـدگان مي توانـد از طريق استيضاح، از دولت درخواسـت مسئـوليت سيـاسي نمايد. استيضاح بايد حداقل توسـط يك دهم از نماينـدگان كنگـره مطرح شود و نامزدي براي رياست دولت تعيين گردد. در صورتي كه اين استيضاح به نتيجه نرسد، درخواست كنندگان نمي توانند استيضاح ديگري را در همان دوره مطرح سازند. (54)
1) در حال حاضر، تعداد اعضای مجلس نمايندگان، ٣۵٠ نفر است.
2) از نظر تقسيمات کشوری، اسپانيا به ايالات خود مختار، استان و شهرستان تقسيم می شود.
3) اين دو ناحيهء اسپانيائی در شمال قاره افريقا واقع است.
4) بهتناسبتعدادنمايندگانبهنسبتجمعیت.
كميسيون ها:
اعضاي كميسيون هاي متشكل از نمايندگان احزاب و گروههاي سياسي مختلف در مجلس نمايندگان مي باشند. تعداد اعضاي هر كميسيون متفاوت است. به اين ترتيب كه هر حزب مهم و يا بلوك سياسي متشكل از چند حزب كوچك حتما يك نماينده بعنوان سخنگوي آن حزب يا بلوك در كميسيون دارد. كميسيون هاي كنگره بر دو نوع هستند. الف) دائمي و ب ) غيردائمي .
كميسيون هاي دائمي كنگره عبارتند از : قانون اساسي، امور خارجه، دادگستري، امور داخلي ، دفاع، اقتصاد و دارائي، بودجه، توسعه، آموزش و سياست هاي اجتماعي، كار و مهاجرت، صنايع؛ توريسم و تجارت، محيط زيست، كشاورزي و ماهيگيري ، دواير دولتي، فرهنگي، بهداشت و مصرف، مسكن، علوم و نوآوري، برابر وهمكاريهاي بين المللي براي توسعه. حداقل اعضاي هركميسيون دائمي 21 نفراست.كميسيونهاي غيردائمي، به درخواست و تصويب صحن علني كنگره براي بررسي موضوع خاص ومدت زمان مشخصي تشكيل وسپس منحل ميشوند.
رئيس مجلس نمايندگان،
رئيس مجلس نمايندگان با رأي اكثريت نمايندگان مجلس و براي يك دوره چهار ساله انتخاب مي شود. وي علاوه بر رياست مجلس نمايندگان ، رياست كل كنگره متشكل از دو مجلس را نيز برعهده خواهد داشت و نظارت برحسن اجراي وظايف همه كميسيونهارانيزبرعهده دارد. معمولارئيس مجلس نمايندگان،رئيس حزب پيروزدرانتخابات سراسري بوده است.
هيأت رئيسه:
متشكل از 4 نائب رئيس و 4 منشي توسط گروههاي غالب پارلماني انتخاب مي شوند. معمولا تقسيم بندي هيأت رئيسه به گونه اي است كه در بين نواب رئيس و منشي ها از اعضاي مهم ترين حزب مخالف نيز حضور داشته باشند.
وظايف مهم مجلس نمايندگان:
- نقش اصلي درتعيين نخست وزير و اعضاي قوه مجريه وكنترل مرتب اقدامات آن قوه.
- نقش اصلي در تصويب لوايح و قوانين.
- نقش اصلي درتصويب لوايحي كه به هر دليل توسط سنا وتو شده است. در اين صورت مجلس نمايندگان ميتواندباتصويب اكثريت قاطع نمايندگان،لايحه مزبور را براي توشيح به پادشاه ارسال نمايد و يا اين كه باتصويب اكثريت نسبي مجددا به سنا ارسال و درصورت اصرار سنا بر وتوي قبلي خود، بار ديگر با تصويب اكثريت نسبي، لايحه را براي توشيح به پادشاه ارسال نمايد. (شايان ذكر است كه بودجه سال 2009 كشور به چنين سرنوشتي دچارشد).
- نقش اصلي در برداشتن اعتماد خود از دولت و منحل نمودن آن. (55)
توزیع کرسی ها در مجلس نمایندگان سال 2011 به شرح زیر می باشد:
1)حزب مردم1 : 170 کرسی.
2)حزب سوسیالیست کارگران اسپانیا: 96 کرسی.
3)حزب همگرایی و اتحاد2: 16 کرسی.
4)حزب سوسیالیت کاتالونیا 3: 14 کرسی.
5) ائتلاف چپ متحد4: 11 کرسی.
6) ائتلاف حزب مردم با ائتلاف حزب آراگونس5:8 کرسی.
7)ائتلاف آمایور6:7 کرسی.
8)ائتلاف حزب متحد مردم اکستر و اتحادیهی اروپا7:6 کرسی.
9)اتحاد پیشرفت و دموکراسی8:5 کرسی.
1) Partido Popular , PP 2) Convergéncia i Unió
3) Partit dels Socialistes de Catalunya ,PSC-PSOE
4) Coalición La Izquierda Plural
5) Coalición "Partido Popular en coalición con el Partido Aragonés , PP-PAR
6) Coalición AMAIUR
7) Coalición Partido Popular-Extremadura Unida, PP-EU
8) Unión Progreso y Democracia ,UPyD
10)حزب ناسیونالیست باسک:5 کرسی.
11)ائتلاف چپ جمهوری خواه کاتالونیا1 :3 کرسی.
12)بلوک ملی گرای گالیسیایی2 :2 کرسی.
13) ائتلاف جدید قناری3:2 کرسی.
14)ائتلاف اتحاد خلق ناوارو با حزب مردم4:2 کرسی.
15)ائتلاف ابتکار و ائتلاف سبزها5(ائتلاف توافق):1 کرسی.
16) انجمن شهروندان6:1 کرسی.
17) خه روآبایی7: 1 کرسی.
همچنین در خصوص تعداد اعضای گروه های پرلمان، قابل ذکر است که، در حال حاضر درکنگره ،گروه پارلمانی مردم 183 عضو، گروه پارلمانی سوسیالیست ها 110 عضو، گروه پارلمانی کاتالان 16 عضو، گروه پارلمانی چپ متحد 11 عضو، گروه پارلمانی پیشرفت و دموکراسی 5 عضو، گروه پارلمانی باسک 5 عضو و گروه پارلمانی مشترک 18 عضو دارند9.(56)
مجلس سنا
مجلس سنا، مجلس نمايندگی از سراسر کشور است در حال حاضر مجلس سنا، 264 کرسی دارد.در هر استان، چهار سناتور، آزادانه، در شرايط مساوی، با رأی مستقيم و مخفی و به صورت مقررر در قانون، توسط رأی دهندگان انتخاب می شوند.
1) Coalición "Esquerra Republicana de Catalunya" (ERC/ESQUERRA)
2) Bloque Nacionalista Galego (BNG)
3) Coalición "Coalición Canaria-Nueva Canarias" (CC-NC-PNC)
4) Coalición Unión del Pueblo Navarro en coalición con el Partido Popular (UPN-PP)
5) Coalición "Bloc-Iniciativa-Verds-Equo-Coalició Compromís" (Compromís-Q)
6) Foro de Ciudadanos (FORO)
7) Geroa Bai (GBAI)
8) لازم به ذکر است که تعداد اعضای هر گروه تا تاریخ 16/05/2012می باشد.
هر يک از مناطق سئوتا و ملیا دارای دو سناتور خواهدبود. ايالت های خود مختار دارای يک سناتور بوده و برای هر يک مليون نفر اضافی از جمعيت، يک سناتور ديگر انتخاب می شود. تعيين تعداد اين سناتور ها به عهدهء مجلس ايالتی و در صورت نبودن چنين مجلسی، به عهدهی عالی ترين دستگاه ايالتی و طبق ضوابط مقرر درمنشور خود مختاری مربوط به آن ايالت و به تناسب تعداد جمعيّت صورت خواهد گرفت. مجلس سنا به مدت چهارسال انتخاب می شود. مدت سناتوری سناتور ها چهار سال پس از انتخاب و يا در روز انحلال آن به پايان می رسد. (57)
کارکرد اولیه سنا نمایندگی سرزمینی است. تنها قدرت منحصر به فرد جوامع خودمختار است. اگر جوامع خودمختار در انجام تعهدات قانون اساسی و حقوقی خود کوتاهی کنند یا بر خلاف منافع کلی اسپانیا عمل کنند، با تصویب اکثریت کلی از مجلس سنا، ممکن است اقدامات لازم برای اجرای تعهدات آن ها اتخاذ شود.(58)
عرصه روابط بین المللی به طور سنتی، متعلق به دولت است. با این حال، در دهه های اخیر با تکامل دموکراسی توسط پارلمان ها، به مشارکت هر چه بیشتر بر کنترل سیاست خارجی انجامید و به توسعه روابط دوجانبه و چند جانبه کمک فزاینده ای کرد. پارلمان اسپانیایی به طور اعم و مجلس سنا به طور اخص، به گونه ای موثر برای شرکت در این روند گام برداشته اند. مهم ترین مظهر مشارکت مجلس سنا در کنترل سیاست خارجی، دادن مجوز یا امتناع از تصویب معاهدات بین المللی است. (59)
تصويب طرح های قانونی طبق نظام نامهی مجالس و به نحوی صورت خواهد گرفت که فوریت لوايح قانونی مانعی بر سر راه انجام ابتکار عمل تقنينی موضوع مادهی٨٧ ايجاد نکند. طرح های مطرح شده در سنا، طبق مفاد مادهی ٨٧ جهت تصويب به صورت طرح قانونی به مجلس نمايندگان ارسال می شود. پس از تصويب يک لايحهء قانونی عادی و يا ارگانی درمجلس نمايندگان، رئيس مجلس متن آن را برای بحث و رأی گيری در اختيار رئيس مجلس سنا قرار می دهد. مجلس سنا، در عرض دو ماه از روز دريافت متن می تواند با ارسال پيامی مستددل آن را وتو کرده و يا اصلاحات لازم را درآن به عمل آورد. وتوی مجلس سنا مستلزم رأی اکثریت مطلق خواهد بود.چنين لايحه ای قانونی نمی تواند به توشيح پادشاه برسد، مگر در صورت تصويب آن با رأی اکثریت مطلق در مجلس نمايندگان. در صورت وتو در مجلس سنا؛ و يا حک و اصلاح متن اوليه توسط آن مجلس، لايحهی مزبور با رأی اکثريّت ساده در مجلس نمايندگان و پس از گذشت دو ماه از زمان تسليم قابل تصويب خواهد بود.مهلت زمان دو ماهه برای تصويب و يا وتوی مجلس سنا، به مدّت بيست روز عادی در مورد لوايحی که توسط دولت و يا مجلس نمايندگان، دارای فورّيت باشند، تقليل می يابد. (60)