جايگاه تئاتر در جامعه اردن

تماشاگران هنرهاي نمايشي و جايگاه آن در جامعه

در سايه آنچه ارائه شد، مي توان گفت تجربۀ تئاتر در اردن در طول هفت دهه، شامل فعاليت هاي دراماتيک و نمايشي است که در سطوح ادبي و در روش هاي اجرا در مقابل مردم متفاوت بوده اند؛ گرچه اين نمايش ها همراه با انبوهي از مشکلات مرتبط با تضاد ديالکتيکي اروپايي-عربي و متغير بودن رويکردهاي دفاعي در مقابل استعمارگر غربي درتفکر عمومي مردم اردن بود.

هنر تئاتر در اصل هنري اجتماعي است، از اين رو طبيعي است که در موفقيتش بر استقبال تماشاگران و اشتياقش بر پيشنهادات در اين هنر تکيه کند که طبيعي است که ميزان موفقيت و شکستش با ميزان پذيرش و استقبال مردم از نمايش هاي ارائه شده سنجيده شود؛ چرا که در اجراي نمايشي عالي که پيامش به تماشاگران نمي رسد يا تماشاگران آن را درک نميکنند، فايده اي نيست. از اين منظر مي توان دليل استقبال مردم اردن از نمايش‌هايي را دریافت که مشکلات را مطرح و نگراني هاي اصلي تفکرعمومي را درمان مي کرد، مانند مسئلۀ فلسطين و مقاومت استعمارگر اروپايي و تلاش بر آزادي و استقلال.

وقتي پرسشگر، دليل استقبال تماشاگران اردني از بعضي نمايش هاي کمدي را که ارتباطي با موضوعات مورد استقبال وجدان عمومي ندارد جويا ميشود، به او پاسخ داده مي‌شود: استقبال از چنين نمايش هايي براي ديدن ستارگان بود نه تماشاي خود نمايش ها؛ همانند کمدي تئاتر شي غاد توليد هشام يانس برگرفته از نمايشنامۀ ديدار نوشتۀ فردريش دورنمات و کارگرداني احمد شقم در سال 1983م. اين تئاتر مخاطبان انبوهي را از بسياري از شهرهاي اردن به خود جذب کرد زيرا خانواده مشهور سريال هاي تلویزيوني ابو عواد در آن بازي کردند؛ يعني تيل المشيني، حسن ابراهيم، رشيدة الدجاني، ربيع شهاب، عبير عيسي و از جمله نمايش هاي کمدي اي که تماشاگران بسياري را به خود جذب کرد تئاتر الله يستر من بکره نوشتۀ مصطفي صالح و کارگرداني محمد حلمي در سال 1984 بود. علت استقبال مردم از اين تئاتر با وجود ضعف هنري و فکري آن، مشارکت تعدادي از هنرمندان اردني است که بيننده آن ها را ازطريق تلویزيون اردن شناخته بود؛ مانند: يوسف يوسف، ماهر خماش، رسهير فهد، شاي النعيمي و عثمان الشمايلــة و مانند تئاتر يا انا يا هو توليد عبداللطيف شما و کارگرداني محمد حلمي در سال 1985م است که از برجسته ترين بازيگرانش ربيع شهاب بود.

در پايان مي توان گفت اگر حرکت تئاتر در اردن بخواهد به موفقيتي بزرگتر از امروز دست يابد، لازم است هنرمندان اردني در درجۀ اول عنايت خود را بر اساس علاقۀ تماشاگران و طرحي جامع و کامل معطوف کنند. اگر تئاتر تماشاگران خود را فراموش کند، بنابراين موفق به جذب تماشاگراني که با اين هنر مانوس نيستند، نمي شود و مسلما به نقش خود در تغيير اجتماعي نمي تواند عمل کند. وضعيت ايده آل آن است که تئاتر به موضوعات مردمش بپردازد و نگراني هاي مردم را به نمايش بگذارد و نويسنده و هنرمند پيام هاي خود را در خلال اجرايي کامل ارائه دهند؛ بدين ترتيب مردم از اجراي نمايش ها استقبال مي کنند و هنرمند ايده و هنرش را به اجرا مي گذارد. (30)

آمار و ارقام حاکي از رشد تصاعدي تعداد نمايش هاي اجرا شده مي باشد. اين نرخ صعودي مي تواند نمايندة افزايش توجه و سرمايه گذارش بخش دولتي و خصوصي در زمينه هنر نمايش باشد، هم چنين به طور ضمني حکايت از استقبال رو به افزايش تماشاگران اردني دارد و طبيعي است که حاکي از نرخ افزايندة دست اندرکاران هنر نمايش نيز مي باشد که به هر حال به ارتقاي اين هنر کمک مي کند. گرچه به طور تفصيلي آمار و ارقام مربوط به تعداد سالن هاي نمايش و صنعت نمايش در دسترس نيست ولي مي تواند حاکي از توسعه صنعت هنر تئاتر نيز باشد. اين در حالي است که اطلاعات کتاب  سال يونسکو درباره اردن ارقام زير را نشان مي دهد که در برخي موارد اصولاً اطلاعاتي در دسترس نيست.

تعداد تماشاگران در هر سال هر 10 هزار نفر	اجرای برنامه‌های نمایشی در خارج	تاسیسات هنرهای نمایشی برنامه به ازای هر 1 میلیون نفر	برنامه‌های نمایشی به ازای هر مؤسسه	مخاطبان سالانه هر 1000 نفر
1980-85	1980-85	1980-85
62	10	7/1	0	0

(31)

در پايان برخي از آمار و ارقام موجود در ارتباط با هنرهاي نمايشي ارائه مي شود. مطابق آخرين آمار اداره آمار اردن، تعداد نمايش هاي اجرا شده بين سال هاي 2008 تا 2017 بدين شرح است:‌

2008	2009	2010	2012	2013	2014	2015	2016	2017
30 اجرا	126 اجرا	78 اجرا	40 اجرا	41 اجرا	147 اجرا	247 اجرا	238 اجرا	420 اجرا