آداب و رسوم در اتیوپی
آداب و رسوم :
همانطور که اشاره شد کشور اتیوپی یکي از قدیمي ترین کشورهای آفریقا - با دارا بودن فرهنگ و آداب و رسوم غنی برجای مانده از پیشینیان خود- محسوب مي شود. بر این اساس می توان گفت آداب و رسوم این کشور مجموعه ای از ارزش ها ، هنجارها ، باورها ، اسطوره ها ، ادبیات شفاهي ، داستان های حماسي گونه ، قوانین عرفي و ... است که در گذر زمان نسل به نسل انتقال یافته و علیرغم تاثیرپذیری از فرهنگ هاي غربي همچنان تمامیت خود را حفظ کرده و کلیه مردمان این سرزمین نیز خود را موظف به حفظ این سنت ها که بنوعي فرهنگ شفاهی کشور را تشکیل مي دهد مي دانند .صرفنظر از برخی آداب و رسوم دینی خاص مسلمانان و مسیحیان ؛ مهم ترین سنت هاي عمومي این کشور عبارتند از : 1-5-3-مناسبات قبیلگی:
یکي از سنت هاي مهم مردمان اتیوپي حفظ مناسبات
قبیلگی و احترام فوق العاده به هم قبیله هاي خود و حفظ اتحاد و انسجام قومی و قبیلگی است. از این روي معمولا در هنگام بروز مشکلی برای یکی از اعضاء قبیله دیگران به یاري وي شتافته و تا حد امکان تلاش مي کنند در رفع مشکل وي کوشا باشند.جداي از آن همانطور که اشاره شد کلیه افراد قبیله از دستورات رئیس بزرگ قبیله و روسای زیردست وي اطاعت نموده و سعي مي کنند از هر اقدامی که به وحدت قومي آنها لطمه وارد می آورد خودداری نمایند. جالب اینجاست که مناسبات قبیلگی مردمان اتیوپی حتی با بدست آوردن پست ها و مقامات عالی نیز تغییري نمي یابد و 48
افراد یك قبیله حتي در عالي ترین سطوح سیاسي نیز هم قبیلگان خود را پاس داشته و بنا بر موقعیت خود امکاناتي را در اختیار آنها قرار می دهند. 2-5-3-مهمان نوازي :
احترام به میهمان و گرامیداشت مقام وی از سنت هاي
مهم مردمان اتیوپی محسوب مي شود و تقریبا تمامي قبایل و اقوام این سرزمین حضور میهمان در منازل خود را نمادی از خیر و برکت دانسته و معتقدند آنان رزق و روزی خانواده ها را افزایش می دهند. از این روی در هنگام حضور مهمانان صاحبخانه تلاش می کند از آنان به نحو احسن پذیرایی نماید. گرامیداشت مهمان از نصایح مهم
سالخوردگان به فرزندان محسوب می شود و گاه در مواردي افرادی از خویشان و منسوبان سببي و نسبي بدلیل معالجه یا موضوعات کاری بمدت چند روز یا چند هفته در منزل فردي جاي مي گیرند و میزبان با وجود فقر و مسکنت خویش پذیرایی شایانی از آنان بعمل می آورد .در داستان ها و اشعار حماسی قبایل ارومو ، امهرا و تیگرینیا نیز از مهمانان به عنوان افرادی که با خدایان در ارتباط بوده و شر و نحوست را از دامان خانواده ها برطرف می کنند یاد شده است.
(www.Countries and their cultures/Ethiopia/2012)
3-5-3-اعتقاد به اروح:
اعتقاد به ارواح و نقش موثر آنان در زندگی افراد جامعه از دیگر سنت هاي مهم کلیه قبایل اتیوپی است و تقریبا تمام مردم این کشور حتی مسلمانان و مسیحیان به 49
ارواح و حضور دائمی آنها در زندگی آدمیان باور دارند و حتی این اعتقاد عمیق را وارد ادیان خود ساخته اند. اتیوپیائي ها معمولا وقوع بیماري هاي مسري را حاصل خشم ارواح شر و موذي دانسته و در بسیاری از موارد بیماران خود را به نزد پزشکان سنتي که مدعي روح گیري مي باشند برده و از آنها درخواست می کنند با شفاعت نزد ارواح شر و بدجنس سلامتی بیماران را بازگردانند. کشاورزان نیز کم حاصلي زمین هاي خود را به ارواح خبیثه نسبت داده و در این گونه موارد به ادعیه اي خاص پناه می برند. این وضعیت البته در بین پیروان آئین هاي بومي بسیار نیرومندتر است و آنان بروز حوادث طبیعی همچون سیل ، زلزله ، خشکسالی و رعد و برق را نیز ناشی از خشم ارواح شر مي دانند و در چنین مواقعي به قرباني کردن یك یا چند راس گاو و گوسفند و هدیه آن به خدایان خود پرداخته و از آنها درخواست می کنند به مقابله با جادوي ارواح موذي برخاسته و خوشبختی را به آنها بازگردانند.
(www.people of Ethiopia.com/2012)
4-5-3-تولد
تولد نوزادان در قبایل مختلف اتیوپی- بویژه پسران - به عنوان تحولی بزرگ در زندگی و برکت و رحمتی از سوی خداوند درنظر گرفته می شود.تولد نوزادان در قبایل این کشور با جشن ها و سلسله تشریفات جالبی همراه است و در روز به دنیا آمدن نوزاد رقص ها و حرکات موزون نمایشی متنوعی نیز برگزار می گردد.
(www.people of Ethiopia.com/2012)
50
5-5-3-نام گذاری کودکان:
یکي از سنت هاي مهم قبایل اتیوپی نامگذاری کودکان است که معمولاتوسط پدر یا پدربزرگ نوزاد صورت می گیرد. نام ها در اتیوپی به تناسب باورها و فرهنگ های گوناگون این کشور تنوع زیادی دارند و مردمان این سرزمین معمولا به نام خود تفاخر مي ورزند. نام ها در اتیوپی به چند دسته تقسیم مي شوند:برخی از اسامی معمولا به نشانه ها و مفاهیم مثبتی همچون سلامتی، امید ، سرنوشت، بخت، افتخارات و ارزش های خانوادگی و شجاعت اشاره دارند و بعضی اسامی نیز یادآور حوادث و رویدادهای تاریخی می باشند. مردمان قبایل مختلف معمولا برای دختران خود نام هایی که بیانگر زیبایی، شخصیت والا و شایستگی است انتخاب می کنند. برخی از این اسامی که در این کشور بسیار رایج بوده و عمومیت دارند عبارتند از
|
|
| |
|
| ||
|
| ||
|
|
|
|
|
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
الماس (56)، گل (57)، گل سرخ
از سوی دیگر مردان قبایل اتیوپی نام هایی بر پسران خود می نهند که نشان از شجاعت و قدرت و توانگری دارند. مشهورترین این نام ها عبارتند از :
قدرتمند (69)، شاهزاده (70) ، بزرگ مرد (71)،آقا (72)، فقط تو (73)
جدای از این اسامی ؛ نام هایی نیز وجود دارند که بیانگر اهمیت روابط خواهر و برادری می باشند: "اینتنش"74 ( شما خواهر من هستید) و " وودیمنه" 75 (شما برادر من هستید) از جمله این اسامي بشمار مي روند.
برخی از نام ها نیز به اتفاقات مربوط به تولد فرد مرتبطند مانند نهادن نام معجزه (76) بر کودکی که با سختی و دشواری متولد شده است . دخترانی که در اثر تکرار دعا متولد گردیده اند را نیز "بتسلوت""می نامند.
جدای از این اسامی ؛ مسلمانان و مسیحیان اتیوپی معمولا نام پیامبر ، اصحاب و شخصیت های بزرگ ادیان خویش را نیز بر فرزندان خود می نهند.
در مجموع می توان گفت هرچند تعدادی از نام های مردمان اتیوپی فاقد معنا یا نشانه های مشخصی می باشند اما بیشتر نام گذاری ها در اتیوپی؛ از پدیده ها و نمادهایی همچون طبیعت و عناصر طبیعی ، ارزش های عرفی و اجتماعی (شجاعت،
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tamiru- 76
|
|
52
توانگری، زیبایی، شایستگی، بخت، سلامت، شادمانی یا انتقام) سرچشمه می گیرند و گاهی نیز براساس رویدادهای تاریخی یا برحسب تصادف انتخاب می شوند.
6-5-3-چند همسری:
(www.everynation.org/Ethiopia)
سنت چندهمسری از دیرباز در بین مسلمانان اتیوپی به ویژه در مناطق روستایی رایج بوده و بسیاری از مردان مسلمان - عمدتا در مناطق روستایی - دارای دو تا چهار زن می باشند که در کنار یکدیگر و در کلبه هایی مجزا از هم به سر می برند. این در حالی است که تعدد زوجات در بین مسیحیان اتیوپی اساسا امری غیرقانونی به شمار می رود و با توجه به عدم ثبت زنان دوم به بعد در کلیساها به ندرت پیش می آید که مردان مسیحی بیش از یک زن اختیار کنند. 78
(www.nationonline.org/ Ethiopia)
7-5-3-ختنه زنان:
یکي از سنت هاي مهم قبایل اتیوپی که از قدیم الایام در این سرزمین رواج داشته عمل ختنه زنان است .بر اساس این رسم کهن بخشی از آلت تناسلی دختران کودك و خردسال بطرزي کاملا سنتي و بدون درنظر گرفتن اصول بهداشتی قطع شده و از این طریق به زعم بومیان افق جدیدي فراروي آنان گشوده می شود. هرچند تاریخ دقیق عمل ختنه بانوان و 78 - البته طی دو دهه گذشته و به دلیل هزینه های بالای زندگی و مشکلات اقتصادی رسم چندهمسری در بین مسلمانان روستایی نیز تا حدود زیادی رنگ باخته و خانواده ها بیشتر به یک زن محدود شده است.
53
اینکه ناقص سازی جنسی زنان در اتیوپی از چه زمان آغاز شده است چندان مشخص نیست ولی براساس مدارک موجود و نوشتجات مورخان و جغرافی دانان یونانی نظیر هرودت (425- 484 ق.م) و استرابون (64 ق.م - 23 بعد از میلاد) عمل ختنه زنان به موازات مصر قدیم ( در زمان فراعنه) از دیرباز در بین اقوام ساکن اتیوپی نیز صورت می گرفته است.
(Kouba, 1985: 97)
عمل ختنه زنان که در بیشتر مناطق شهری و روستایی اتیوپی بصورت کاملا ابتدایی و بدون استفاده از لوازم استریل و بهداشتی صورت می گیرد در مجموع عملی سخت ، دردناک و هراس انگیز است و افرادی که عهده دار این عمل می باشند به وسیله کارد، قیچی، خط کش ، تیغ و حتی بریده شیشه بخشی از آلت جنسی دختران را قطع کرده و پس از دوخت محل جراحی با نخ؛ با استفاده از روغن، عسل، ماست و برگ درخت محل خونریزی را بند می آورند. قاعدگی دردناک ، عفونت در دوره حاملگی و احتمال
ابتلاء به هپاتیت از عوارض مهم ختنه زنان بشمار می روند که تا آخر عمر زندگی بانوان را دشوار می سازند. علاوه بر آن عمل ناقص سازی زنان از عوامل مهم مرگ و میر زنان در اتیوپی محسوب مي شود. زنان ختنه شده در هنگام زایمان نیز به دلیل آن که رحم آنها به صورت کامل گشوده نمی شود با خطر مرگ خود و طفل مواجه می باشند. (Kouba,1985:54)
لازم بذکر است طی دو دهه گذشته اقداماتی از سوی دولت و برخي سازمان هاي بین المللي مستقر در اتیوپي در راستاي توقف و یا کاهش تدریجی سنت ختنه زنان آغاز شده که نتایج 54
قابل توجهی نیز بدنبال داشته است . با این حال بسیاري از مردمان شهري و روستایي همچنان بر حفظ این سنت قدیمي تاکید داشته و آن را به عنوان نمادی از وفاداری ، پرهیزگاری و بکارت درنظر می گیرند. برخی از اندیشمندان این کشور بی سوادی ، سطح پایین تحصیلات ، تعصبات دینی و اجتماعی و پایبندی به آداب و رسوم برجای مانده از پیشینیان را مهم ترین چالش های موجود در مسیر ریشه کن ساختن این سنت قدیمی در اتیوپي مي دانند.
(www.everyculture.com/ Ethiopia/Female Genital Mutilation)
8-5-3-حمام دود :
یکی از سنت های مهم مردمان قبایل مختلف اتیوپی که عمدتا به بانوان در سنین مختلف بویژه زنان میانسال اختصاص دارد برگزاری سنت حمام دود شامل مخلوطی از دود به همراه کره گیاهی است . بر اساس این سنت قدیمی زنان در حالی که بدن خود را آغشته به کره گیاهی کرده اند در اطاقی کوچک و بر روی میزی بزرگ که دربرگیرنده چند محفظه و سوراخ است دراز می کشند. پس از آن در زیر تخت آتش کوچکی روشن شده و در اتاق بسته میشود تا حرارت شعله آتش موجب آب شدن کره شده و دود اتاق را فرا بگیرد.
پزشکان طب سنتی اتیوپی معتقدند مخلوط دود و کره گیاهی تاثیر فوق العاده ای بر بدن بانوان مزبور و رفع کشیدگی و چروک پوست آنها دارد .
(www.everyculture.com/ Ethiopia)
55
9-5-3-جشن قهوه :
مراسم موسوم به جشن قهوه، یکی از سنت های عمومی تمام قبایل اتیوپی است که هرچند در هر قبیله با سبك و سیاقي خاص انجام می پذیرد ولی معمولا در اکثر قبایل این کشور به یك شکل صورت مي گیرد. در ابتدای جشن فرد یا افرادي که اجرا کننده مراسم محسوب مي شوند ، هیزم یا کنده هاي درخت را جمع آوری نموده و آتش کوچکی برمی افروزند و همزمان با سوزاندن کندر ، دانه های سبز قهوه را برشته می کنند. پس از برشته شدن دانه های قهوه ، دانه ها را در هاوني بزرگ می کوبند و به صورت پودر درمی آورند. سپس پودر قهوه را در درون ظرف سنتی و سیاه رنگی به نام جبنا 79 می ریزند و به آن آب می افزایند. پس از دم کشیدن قهوه در زمان لازم که معمولا بیش از نیم ساعت بطول می انجامد، ظرف را از آتش دور می کنند و به میهمانان تعارف می نمایند.در جشن قهوه اغلب مقداری جو کاملا پخته شده به نام «کولو» 80 و برخی شیریني هاي محلي نیز بین مهمانان توزیع مي گردد. اتیوپیائی ها معتقدند قهوه ای که بدین گونه دم گردد از طعمي بي نظیر برخوردار است. جشن قهوه معمولا با شوخی و خنده حضار همراه است و مهمانان در مدت زمان انتظار براي آماده شدن قهوه حکایاتی خنده آور را برای یکدیگر نقل مي کنند.
(http://www.epicurean.com/articles/ethiopian-coffee-ceremony.html)
10-5-3-سنت دندان کشی در قبیله "مي نیت" ! :
jebena- 79 Kolo- 80
56
یکی از سنت های جالب و تا حدودی عجیب در کشور اتیوپی که عمدتا به قبیله بسیار کوچک می نیت اختصاص دارد جشن کشیدن دندان موسوم به " کیت " است که هر سال در هنگام برداشت محصول غله این قبیله برگزار می گردد. عمل کشیدن دندان از آرواره پایین و توسط چوبی تیز به شکل انبردست انجام می شود. تعداد دندان هایی که در جریان جشن کیت کشیده می شود در زنان و مردان متفاوت است و معمولا چهار دندان زنان و دو دندان مردان از فک پایین بیرون آورده می شود.
هرچند کشیدن دندان مردمان قبیله می نیت اجباری نیست و افرادی که گوشت بز و گوسفند می خورند از این رسم تبعیت نمي کنند با این حال کشیدن دندان افراد نوعی تفاخر محسوب می گردد و گروهی که از این رسم تبعیت می کنند خود را نسبت به سایرین برتر می دانند. در عین حال انجام سنت کیت برای دختران تازه بالغ الزامی است و دختران قبیله پس از ورود به سن بلوغ ملزم به تن دادن به این سنت دردناک می باشند . دختران جوانی که از کشیدن دندان خود امتناع ورزند، اجازه ازدواج و تشکیل خانواده را ندارند و در صورت ازدواج نیز بزرگان قبیله ازدواج آنها را رسمی نمی دانند بطوری که شوهران این زنان می توانند هر زمان که بخواهند و بدون هرگونه تشریفاتی آنها را طلاق دهند. در مقابل مردانی که با دختران دندان کشیده ازدواج کنند به هیچ عنوان مجاز به طلاق همسر خود نخواهند بود. جشن دندان کشی اعضاء قبیله می نیت هر سال پانزده روز بطول می انجامد.
(www.coleimages.com/TribesofEthiopia/Ethiopia)
11-5-3- استفاده از زینت آلات :
|
|
یکی از سنت های جالب زنان قبایل اتیوپی استفاده از انواع زینت آلات و وسایل زینتی همچون گردنبندهای مهره‌اي چند رج، بازوبندهاي فلزي شبیه به دستبند و مدل‌هاي زیباي موی مصنوعی است . بانوان قبایل مختلف این کشور همچنین اشیائی نظیر شاخ گاو، عاج فیل ، حلزون ،چوب ، سنگ های رنگی ، فلزات ، صنایع دستی و بافتنی را برای تزئین خود مورد استفاده قرار می دهند. این در حالی است که وزن اشیائی که برخی از بانوان به خود آویزان می کنند گاه افزون از چند کیلو گرم است.
12-5-3- ایجاد خراش پر روی بدن :
از سنت های کهن و تا حدودی شگفت انگیز در بین قبایل کوچک و سنتی ساکن در دره ارومو ایجاد برجستگی های تزئینی بر روی نقاط مختلف بدن از طریق ایجاد خراش با وسایل تیز است . زنان این قبایل برای انجام این نوع تزئینات از تبحر و تخصص والایی برخوردار می باشند .آنها ابتدا طرح هایی بر روی بدن خویش ترسیم می کنند و سپس با استفاده از تیغ های تیز صورت تراشی یا چوب وساقه گیاهان خراش های عمیقی بر روی پوست ایجاد می کنند. این خراش ها و شکاف های عمیق مدتی بعد گوشت هایی اضافه بر روی بدن ایجاد می کنند که برای این زنان نوعی تزئین و آرایش به حساب می آیند.
(www.Maps of the world.com/Ethiopia/Society and culture)
13-5-3- لب نعلبکی مانند !
یکی از سنت های عجیب قبیله مورسی که ریشه در آداب و رسوم کهن این قبیله دارد جای دادن اشیائی شبیه نعلبکی در لب زیرین دختران جوان است که به عنوان نمادی از زیبایی درنظر گرفته می شود! بر اساس این سنت دختران پس 58
از ورود به سنین 15-16سالگی(سن بلوغ) لب پائینی خود را بریده و بوسیله تکه چوبی باز نگه می می دارند . پس از تثبیت شرایط جدید طی روزهای بعد این دختران تکه چوب بزرگ تری را برای ایجاد فاصله بیشتر درمیان شکاف قرار می دهند. با گذشت چند ماه دختران مزبور بتدریج بشقاب نعلبکی مانند چوبی کوچکی را جایگزین این تکه چوب ها کرده و به مرور بشقاب های بزرگتر جایگزین بشقاب‌هاي قبلي می‌شوند تا لب به اندازه کافی کشیده شود.این کار با وجود درد زیاد آنقدر ادامه می‌یابد تا بشقابی به اندازه یک نعلبکی معمولی در حفره لب پایین جای گیرد.
همان طور که گفته شد ایجاد فاصله بین گوشت لب پائین و جای دادن شیئی نعلبکی مانند سمبلی از زیبایی برای دختران جوان قبیله مورسی بشمار می رود.
دلیل این سنت کاملا مشخص نیست و برخی از افراد این قبیله جلوگیری از فروش این دختران به برده فروشان در قرون گذشته را علت آن می دانند . عده ای نیز، این کار را موجب دور شدن ارواح خبیثه‌ای می دانند که از راه دهان وارد بدن این دختران جوان می شوند. شاید هم این سنت به عنوان نشانه ای از جایگاه اجتماعی این دختران درنظر گرفته شود ، بطوری که خواستگاران دخترانی که لب های نعلبکی مانند بزرگ تری دارند باید شیربهای بیشتری به پدر دختر هدیه دهند!
(www.Maps of the world.com/Ethiopia/Society and culture)
14-5-3-آراستن بدن
59
آراستن بدن با رنگ های گیاهی و معدنی و تیغ زنی (81)از سنت های مردم کارو در دوره اومو به شمار می رود. تیغ زدن بر بدن به نحوی که اثر آن باقی بماند در بین مردان این قبیله به عنوان نمادی از شجاعت و دلاوری درنظر گرفته می شود چرا که مردان کارو معتقدند تا زمانی که حداقل یک دشمن، اعم از حیوان یا انسان را بقتل نرسانند ، حق آراستن بدن خود به این شیوه را ندارند. این سنت آزاردهنده در میان زنان قبیله کارو نیز مرسوم است.
(www.Maps of the world.com/Ethiopia/Society and culture)