جغرافیای انسانی اوکراین
در بین دو سرشماری که در سالهای 1989 توسط شوروی و 2001 توسط دولت اوکراین منتشر شد جمعیت این کشور از 600/706/51 نفر به 020/457/48 نفر کاهش یافت که نشان دهنده آن است که جمعیت این کشور از سال 1989 به میزن 7/5 درصد به تعداد 700/926/2 نفر کاسته شده است این کاهش در نوع خود از لحاظ منطقه ای از ضریب تغییر بسیار بالایی برخوردار است. دو منطقه ریونه(Rivne) و زاکارپاتیا(Zakarrpattia) در غرب اوکراین از افزایش ناچیزی به ترتیب 3 و 5 درصد در جمعیت خود برخوردار بودند. یک سوم از مناطق غرب اوکراین در بین سالهای 1989 و 2001 تنها کمتر از یک درصد جمعیت خود را از دست دادند.در مجموع 7 منطقه اوکراین که در غربی ترین نقاط این کشور واقع گشته اند در بین این سال‌ها تنها با 167500 نفر یا 7/1 درصد کاهش جمعیت روبرو بودند. مجموع جمعیت این مناطق در سال 2001 ، 88/593/9 نفر بود.
در بین سالهای 1989 و 2001 جمعیت شهر کی یف با سه درصد افزایش روبرو بود که دلیل عمده آن مهاجرت مثبت به این شهر بود. بجز پایتخت اوکراین ، مناطق جنوبی ، شرقی و مرکزی یک کاهش جمعیت شدیدی را در این سال‌ها تجربه کردند.منطقه دانتسک (Donetesk region) در بین این سال‌ها 491300نفر یا 2/9 درصد و منطقه لوگانسک (Lunansk region) در مجاورت این منطقه با 11 درصد کاهش جمعیت روبرو بود.
بنابراین می توان گفت در بین سالهای 1989 و 2001 الگوی تغییرات جمعیتی اوکراین شامل رشد اندک جمعیت کی یف ، کاهش ناچیز جمعیت در مناطق غربی ،کاهش شدید جمعیت مناطق شرقی ، مرکزی ، جنوبی و کاهش اندک در کریمه که دلیل عمده کاهش ناچیز در کریمه نفوذ فراوان تاتارهای کریمه در این بخش می باشد.
هرم سنی و جنسیتی جمعیت اوکراین
0-14 سال: 7/13 درصد = مردان 3186606 نفر / زنان 3014069 نفر
15-64 سال: 8/70 درصد = مردان 15282749 نفر / زنان 16673641 نفر
65 سال و بیشتر: 5/15 درصد = مردان 2294777 نفر / زنان 4682865 نفر
متوسط سنی جمعیت اوکراین
میانگین سن مجموع زنان ومردان: 9/39 سال
میانگین سن مردان: 7/36 سال
میانگین سن زنان: 1/43 سال
نرخ باروری و تولد در مناطق مختلف اوکراین
میزان باروری در اوکراین یکی از کم‌ترین نرخ‌ها در اروپا به شمار می آید. با این حال تفاوت‌های منطقه ای عمده در نرخهای تولد ممکن است موجب برخی از تفاوت‌های جمعیت شناسی باشد. برای مثال در سه چهارم سال 2007 بیشترین نرخ ولادت در اوکراین با نرخ 4/13 نفر در هر 1000 نفر در استان ولین رخ داد که در مقایسه با نرخ کلی اوکراین که 6/9 در 1000نفر بود رقم بالایی به‌حساب می آمد. نرخ ولادت در استان ولین بالاتر از نرخ ولادت در تمام کشورهای اروپایی بجز البانی و ایسلند به شمار می رفت. در سال 2007 برای اولین بار از سال 1990 پنج استان اوکراین (استان زاکارپاتیا ، استان ریونه ، استان ولین ، استان لووف ، استان کی یف ) تولد بیشتری را نسبت به فوت تجربه کردند.با توجه به اینکه نسبت ولادت و مرگ در این استان‌ها در سال 2007 به ترتیب 119، 117، 110، 7/100، 108 درصد بود این امر نشان دهنده تمایل بیشتر به افزایش ولادت ها در سالهای اخیر در جامعه اوکراین می باشد. به استثنای ناحیه کی یف ، همه مناطق کمتر صنعتی شده غرب اوکراین از تولد بیشتری نسبت به فوت برخوردار بودند. طبق گفته سخنگوی وزارت دادگستری اوکراین ، مجموع نسبت ولادت‌ها نسبت به فوت‌ها از 1 به 7/1 در سالهای 2004 و 2005 و 1 به 4/1 در سال 2008 بهبود یافته است.با این حال بدترین نسبت ولادت به مرگ در اوکراین به مناطق شرقی و مرکزی شامل استان‌های دانتسک، لوگانسک ، چرکاسی، پولتاوا می باشد، در این مناطق برای هر تولد 1/2 مرگ ثبت می شود.طبق اعلام کمیته آمار دولتی اوکراین میزان مرگ و میر کودکان در سال 2010 دراوکراین 1/9 در 1000 نفر می باشد[۱].
سقط جنین
اقدام به سقط جنین در مناطق شمالی ، جنوبی و مرزی اوکراین از یک تجانس یکسانی برخوردار است در حالیکه مناطق غرب اوکراین از تفاوت فاحشی با بقیه مناطق دارا است. در مجموع در مناطق غربی اوکراین میزان سقط جنین ، سه برابر کمتر از بقیه مناطق می‌باشد. علت اصلی این امر استفاده بیشتر مردمان مناطق غربی اوکراین از روش‌های ضد آبستنی پیشرفته در غرب نیست بلکه تنها به این دلیل که زنان ساکن در غرب اوکراین تمایل بیشتری برای نگه داشتن نوزادشان دارند.استان‌های دانتسک و دنیپروپتروسک در شرق و مرکز اوکراین بیشترین نسبت سقط جنین را به خود اختصاص داده اند.
توزیع جغرافیایی مرگ و سلامتی در جامعه اوکراین
میزان مرگ افراد در مناطق شرقی و جنوبی اوکراین بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده است و نسبت امید به زندگی برای بچه هایی که در استان‌های چرنیگف،دنیپروپتروسک، دانتسک،خرسون،کیرووگراد،لوگانسک، نیکلایف و اودسا یک و نیم سال کمتر متوسط سن اوکراینی ها می باشد. در مجموع سن امید به زندگی در مردان اوکراینی 79/63 سال و برای زنان 86/74 سال و در مجموع 29/69 سال می باشد.نسبت خودکشی در سال 1998 در اوکراین برابر با 6/29 نفر برای هر صد هزار نفر بوده است که افزایش قابل توجهی نسبت به آمار سال 1988 که 19 نفر بوده است پیدا کرده است. خودکشی درجامعه اوکراین در نواحی پیشرفته صنعتی و مناطق روستایی خیلی بیشتر از شهرهای اوکراین می باشد.در مناطق غربی اوکراین خودکشی پایین تر از نرخ متوسط کشور که 1/11 در صد هزار نفر است می باشد.مناطق شرقی و جنوبی اوکراین همچنین دارای بیشترین میزان مبتلایان به اچ آی وی و ایدز می باشند. در سال 2000، 60 درصد تمام مبتلایان به ایدز در مناطق اودسا، دنیپروپتروسک و دانتسک متمرکز شده بودند. علت اصلی این مساله آن است که مناطق شهری و صنعتی در جنوب و شرق اوکراین بیشترین لطمات اقتصادی را از بحران اقتصادی دهه 90 دریافت کردند که همین امر موجب گسترش بیکاری ، الکیسم و استفاده نابجا از دارو گردید که در نهایت موجب گسترش بیشتر این بیماری واگیر شد.طبق گزارش سازمان ملل در سال 2008 میزان شیوع بیماری ایدز در اوکراین در سال 2006 ، 46/1 درصد بود وتعداد افرادی که با این بیماری زندگی می ردند 377600 نفر تخمین زده شده است ، این گزارش می افزاید حدود 20000نفر در اثر ابتلا به این بیماری در سال 2003 در اوکراین جان خود را از دست داده اند.
مهاجرت و پناهندگی در اوکراین
کشور اوکراین یکی از منابع بزرگ مهاجرتی به برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا محسوب می گردد. در طول دهه 1990 و اوایل دهه 2000 اقتصاد نابسامان و بی ثباتی سیاسی در این کشور موجب افزایش مهاجرت به کشورهای همجوار مانند لهستان و مجارستان و در حتی کشورهایی مانند ایتالیا ،پرتغال، اسپانیا، ترکیه، روسیه و کانادا گردید.اگرچه آمار مهاجران اوکراینی متفاوت است ولی می توان تخمین زد 2 تا 3 میلیون اوکراینی در خارج از این کشور اقامت دارند که بسیاری از آنها بطور غیرقانونی اقامت دارند و در کارهایی همچون امور ساختمانی ، خدماتّّ، خانه داری و صنایع کشاورزی مشغول به کار هستند.
دولت اوکراین تعداد شهروندانی را که در طول سالهای 1991 تا2004 بطور انفرادی از اوکراین مهاجرت کرده اند 400/537/2 نفر اعلام کرد که از این تعداد 500/897/1 نفر به کشورهای شوروی سابق و 900/639 نفر به دیگر کشورها و عمدتاً کشورهای غربی مهاجرت کرده اند[۲].
در اوایل دهه 2000 سفارتخانه های اوکراین طی گزارشی اعلام کردند تعداد 300 هزار نفر از شهروندان اوکراینی در لهستان ، 200 هزار نفر در ایتالیا، تقریبا 200 هزار نفردرجمهوری چک، 100 هزار نفر در اسپانیا ، 35 هزار نفر درترکیه ،20 هزار نفر در ایالات متحده و تعداد در کشورهای همچون اتریش، بلغارستان،فرانسه،آلمان،یونان، سوئد، سوئیس و انگلستان به عنوان مهاجران اوکراینی اقامت دارند.بیشترین تعداد کارگران اوکراینی که تعداد آنها تقریبا به یک میلیون نفر می رسد در روسیه اقامت دارند. از سال 1992 تعداد 072/232 نفر از اوکراینی ها که در این کشور متولد شده اند به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کرده اند.
پراکندگی جمعیتی اوکراین
جدول شماره 1: میزان جمعیت اوکراین و ضریب تغیر جمعیتی این کشور بین سالهای 1984 تا 2011
| ضریب تغییر(درصد) | میزان جمعیت | سال |
| - | 600/678/50 | 1984 |
| 5/1+% | 034/452/51 | 1989 |
| 5./0% | 400/728/51 | 1995 |
| 3/6-% | 100/457/48 | 2001 |
| 1-% | 500/956/47 | 2003 |
| 8./0-% | 831/576/47 | 2004 |
| 7./0-% | 900/242/47 | 2005 |
| 8./0-% | 356/886/46 | 2006 |
| 6/0-% | 828/614/46 | 2007 |
| 6./0-% | 340/337/46 | 2008 |
| 5./0-% | 941/115/46 | 2009 |
| 4./0-% | 820/939/45 | 2010 |
| 4./0-% | 500/778/45 | 2011 |
Source: Ukrainian Census,2001
جدول شماره 2: ضریب تغییر جمعیتی اوکراین بین سالهای 1990 تا سال 2010
| سال | متوسط جمعیت (به هزار) | متولدین زنده | تعداد مرگ و میر | تغییر طبیعی |
| 1990 | 51891 | 657202 | 629602 | - |
| 1991 | 52001 | 630813 | 669960 | 39147- |
| 1992 | 52151 | 596785 | 697110 | 100325- |
| 1993 | 52179 | 557467 | 741662 | 184195- |
| 1994 | 51921 | 521545 | 764669 | 243124- |
| 1995 | 51513 | 492861 | 792587 | 299726- |
| 1996 | 51058 | 467211 | 776717 | 309506- |
| 1997 | 50594 | 442581 | 754151 | 311570- |
| 1998 | 50144 | 419238 | 719954 | 300716- |
| 1999 | 49674 | 389208 | 739170 | 349962- |
| 2000 | 49177 | 385126 | 758082 | 372956- |
| 2001 | 48663 | 376479 | 745953 | 369474- |
| 2002 | 48203 | 390687 | 754911 | 364224- |
| 2003 | 47813 | 408591 | 765408 | 356817- |
| 2004 | 47452 | 427259 | 761263 | 334004- |
| 2005 | 47106 | 426085 | 781964 | 355879- |
| 2006 | 46788 | 460368 | 758093 | 297725- |
| 2007 | 46510 | 472657 | 762877 | 290220- |
| 2008 | 46258 | 510588 | 754462 | 243874- |
| 2009 | 46053 | 512526 | 706740 | 194214- |
| 2010 | 45871 | 497689 | 698235 | 200546- |
Source: state statistics committee of Ukraine,2011
[1] Rivne
[2] Zakarrpattia
[3] Donetesk region
[4] Lunansk region