سال نو بنگالی در بنگلادش
7. 4. 1.تاريخچه سال نو بنگالي ( نوروز )
سال بنگالي (پهيلا بيشاخ )، همچنان که پیشتر اشاره شد، در 14 آوريل 2012 م قدم به سال 1419 خود نهاد. پروفسور دكتر قاضي دين محمد، استاد بازنشسته بخش ادبيات بنگالي دانشگاه داكا و نايب رئيس سابق دانشگاه آسيايي بنگلادش، در خصوص اينكه تقويم سال بنگالي از چه زمان و يا دوره هایي آغاز شده است، می نویسد:
« سال و يا تقويم بنگالي بر اساس سال هجري قمري تنظيم گرديده است. پيامبر گرامي اسلام(ص ) در 20 سپتامبر سال 622 م مطابق با 12 ربيع الاول از مكه به مدينه هجرت کردند. سپس در سال 638 م خليفه دوم به ياد بود واقعة هجرت، تقويم هجري قمري را پايه گذاري و بنيان نهاد. ( در اين محاسبه به جاي 12 ربيع الاول، اول ماه محرم يعني 16 جولاي 622 م مبناي محاسبه آغاز سال قرار گرفت). بدين ترتيب براي حفظ منظم ماه هاي سال ، 2 ماه و چهار روز پيشتر از 12 ربيع الاول، كه في الواقع زمان هجرت رسول اكرم (ص ) بود، به جلوه کشیده شد تا روز اول ماه محرم به منزله آغاز سال جديد هجري قمري براي مسلمانان شناخته شود.
« حاكمان مسلمان در شبه قاره تقويم هجري قمري را رايج كرده بودند و در بنگال از زمان فتح بنگال توسط اختيار الدين محمد بختيار خلجي در سال 600 هجري قمري برابر با 1203 م تا زمان حكومت اكبر شاه به سال 1233 م از حاكمان مقتدر مغول، تقويم هجري قمري همچنان ملاك عمل بود. در آن زمان ماليات از محصولات رعايا گرفته مي شد. اين محصولات با فصل ها ارتباط داشت ولي سال هجري قمري دائم متغير بود و با فصل برداشت محصول تطابق پيدا نمي كرد. از طرف ديگر همان گونه كه همه مي دانند هر سال زمان هجري قمري حدود 11 روز به پيش مي رود و در هر 5/32 سال، نسبت به سال شمسي يك سال اضافه مي شود. مثلاً ماه رمضان در امسال بعد از 5/32 سال در همين فصل خواهد بود. اين مشكلي جدي بود در رابطه با اخذ ماليات محصولات كشاورزي از رعايا كه در زمان حكومت اكبر شاه حل وفصل يافت. زماني هم كه اكبر شاه بر تخت دهلي نشست، در شبه قاره تقويم هاي شكابدو، كلابدو، بيكرمابدو، پالابدو، گوفتابدو، و سن جلالي و سن سكندري و ... رواج داشت، ولي هيچ كدام جنبه عمومي و ملي نداشته بلكه منطقه اي ومحلي و بعضاً قومي بود. بدين خاطر اكبر به يكي از نديمان خويش بنام امير فتح ا... شيرازي، كه نجوم شناس و از اهالي شيراز ايران بود، دستور داد تقويمی بر اساس زمان شمسي ترسيم كند تا اخذ ماليات از محصولات رعايا ميسر شود.
« اكبر شاه در 14 فوريه 1556 م مطابق با 28 ربيع الثاني 963 ه ق به حكومت رسيد. براي زنده و جاويد نگهداشتن تاريخ به حكومت رسيدن اكبر شاه، امير فتح ا... شيرازي تدوين گر تقويم بنگالي، همان سال را يعني سال 963 ه.ق را به منزله مبدأ سال بنگالي در نظر گرفت و گرفتن ماليات از محصولات كشاورزي توسط حاكمان از اين تاريخ قرار داده شد و آن سال مبدأ سال بنگالي نامگذاري شد. روزي كه سال بنگالي تولد يافت، در حقيقت سال 963 بود. به عبارت ديگر، سال بنگالي ها در واقع دوبار تعيين گرديد. يك بار در سال 622 م و بار دیگر در سال 963 هجري قمري برابر با 1556م. اكنون 447 سال از آن زمان ( مبدأ سال بنگالي ) گذشته است. با توجه به این که هر ماه قمري 29 روز و 12 ساعت و 40 ثانيه را در بر مي گيرد، پس با گذشت هر 354 روز و 9 ساعت، يك سال قمري محاسبه مي شود و از طرف ديگر 365 روز و 5 ساعت و 47 دقيقه و 46 ثانيه شامل يك سال شمسي مي شود. لذا تفاوت تعداد روز در محاسبه سال قمري نسبت به سال شمسي، 11 روز زيادتر است. به اين دلیل سال قمري نسبت بــــه سال شمسي كوچك تر مي شود و در هر 5/32 سال يك سال به تقويم قمري اضافه مي شود. بهمين علت در 447 سال گذشته، تقويم بنگالي بيش از 14 سال نسبت به سال هجري قمري كم شده است» ( روزنامه انقلاب، 14 آوريل 2003 م ).
اسامي روزها و ماه هاي تقويم بنگالي عمدتاً از شوكابدو تقويم قديمي هند گرفته شده است. روزهاي هفته بر اساس اسامي ستاره ها و اسامي ماه ها بر اساس منظومه سياره ها نامگذاري شده است. در تقويم شمسي عمدتاً تاثير 27 سياره مشهود است. شایان ذكر است در زمان اكبر هر روز از ماه به يك نام جداگانه نامگذاري شده بود و تا زمان جهانگير اين امر ادامه داشت. بعداً در زمان شاه جهان هر ماه به چهار قسمت تقسيم شد و براي هر روز هفته، نام هاي جداگانه انتخاب گرديد. در حال حاضر نام هفت روز هفته در بنگلادش عبارت اند از :
رابي ( خورشيد )
شوم ( ماه )
منگل ( مريخ )
بود ( عطارد )
بريهشپتي ( مشتري )
شوكرو ( زهره )
شوني ( زحل )