زبان و خط رسمی بنگلادش
8. 1. معرفی زبان و خط رسمی و زبان های رایج
زبان پديده اي منحصر به فرد است كه روند تكامل انسان در جامعه و انتقال آن به نسل هاي بعد را بر عهده دارد. اگر زبان از جامعه انساني گرفته شود، چرخه اجتماعي از حركت مي ايستد، جامعه انساني از هم گسسته می شود و فرهنگ وتمدن بشري نيز نابود مي شود. زبان كليد شبـــكه هاي ارتبــــاطي و گاهي نيز سرمايه فرهنگي است كه افراد با تسلط بر آن مي توانند علاوه بر برقراري روابط اجتماعي، نوعي هويت ويژه كسب كنند. از این جهت، هويت فرد چه در سطح قومي و چه در سطح ملي تا حدود بسیاری بستگي به زباني دارد كه او فرا مي گيرد. وقتي كه از حفظ تقويت وتوسعه فرهنـــگ جامعه، سخن به ميان مي آيد، زبان نيز عاملی اساسي است، زیرا زبان در حكم رشته اي است كه فرهنگ گذشته و حال را به هم پيوند مي دهد.
در سه قرن اخير روند نابودي زبان ها به نحو فزاينده گسترش یافته است. براساس هشدار جدي زبان شناسي مبني بر احتمال نابودي 40 درصد زبان ها در قرن حاضر، سازمان ملل و يونسكو اقدام به تدوين طرحي براي حفظ زبان هاي موجود كرده اند. نام گذاري روز 21 فوريه به نام روز جهاني زبان مادري به همین دلیل کی باشد.
بنگلادش اولين كشوري بود كه در نوامبر سال 1999 پيشنهاد رسمي خود را مبني بر نامگذاري روز 21 فوريه ( 3 اسفند ) به نام روز جهاني زبان مادري به سازمان يونسكو مطرح كرد. طرح ارائه شده را که دولت بنگلادش و انجمن جهاني طرفداران زبان مادري در سي امين نشست عمومي سازمان يونسكو مطرح کرد، به تصويب نمايندگان كشورهاي عضو رسيد. با تعيين اين روز با نام «روز جهاني زبان مادري»، يونسكو طرحی تهيه و به كشورهاي عضو ابلاغ کرد كه در آن برنامه هاي متنوعي براي مردم جهان تدارك ديده شده بود. كشورهاي جهان از آن پس در 21 فوريه اين روز را جشن مي گيرند. از جمله كشورهاي پيشرو در پاسداشت روز جهاني زبان مادري مي توان به آمريكا، انگليس، كانادا، جمهوري چك، هند و بنگلادش اشاره كرد (Bangladeshpedia , National Encyclopedia , Asiatic society , Bangladesh , 2006 ).
زبان بنگالي زبان 95 درصد از مردم بنگلادش محسوب مي شود كه در زمره زبان هاي خانواده هند و آريايي است. ادبيات مذهبي با كلمات مسجع، پايه و اساس ادبيات كشور بنگلادش در قرون وسطي محسوب مي شود. بعدها ادبيات مذهبي اسلامي با نثر غني ظاهر شد. در سال هاي نخستين شكل گيري ادبيات بنگالی، سرودن شعر فقط ابزار ادبي شناخته مي شد، اما در قرن 8 ، نثر وارد ادبيات شد و بدين ترتيب رمان نويسي و نمايشنامه نويسي در بنگال رونق گرفت.