ارتفاعات گرجستان

كوه ها و آتشفشان ها

جمهوري گرجستان كشوري عمدتاً كوهستاني است. بيش از 80 درصد قلمرو اين سرزمين را كوهستان ها و تپه ماهورها پوشانده است. گرجستان بر اساس ويژگي هاي پستي ها و بلندي هاي خود به نواحي متفاوت زير تقسيم مي شود:

در شمال، كوه هاي قفقاز بزر گ چون ديوار عظيم ي كشيده است. پرتگاه هاي شيبدار تيغه هاي كوه هاي دامنه جنوبي، به تدريج به سمت جنوب از ارتفاعشان كاسته مي شود و به ناحيه تپه هاي كوه پايه اي كه در حاشيه دشت هاي بين كوهي قرار دارند، تبديل مي شود. (دیوید مارشال لانگ، 1372، ص 14)

در جنوب، رشته كوها و فلات هاي بلندي از سرزمين هاي بلند قفقاز جنوبي قرار دارد (در محدوده گرجستان "سرزمين هاي بلند گرجستان جنوبي " ناميده مي شود)، قسمت تشكيل دهنده آن در شمال، رشته كوه هاي چين خورده " قفقاز كوچك " است كه تقريباً در جهت عرض جغرافيايي كشيده شده و در جنوب فلات بلند آتشفشاني، در امتداد طول جغرافيايي، رشته هايي از آتشفشان هاي غير فعال و حفر ههاي انباشته از گدازه هاي سرزمين هاي بلند جاواختي قرار دارد ك ه بخشي از سرزمين هاي بلند آتشفشاني ارمنستان است. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 35)

با گذر از غر ب به شرق در امتداد رشته كوه قفقاز بزر گ امكان مشاهدة افزايش تدريجي آب پخشان اصلي بين رودخانه هاي دامنه هاي شمالي و جنوبي و همچنين كوه هاي نوك تيزي كه به طرف سواحل درياي سياه و اراضي پست كولخيس، كشيده شده اند وجود دارد. همه نواحي كوهستاني كه بين دره "پسو" و مرزهاي شرقي جمهوري خودمختار آبخازي ا كشيده شده اند "قفقاز غربي" (قفقاز آبخازيا) ناميده مي شود. رشته اصلي قفقاز غربي همچون برآمدگي هاي عظيمي، پوشيده از قلل صخر هاي برافراشته است كه در بي ن آن، يخچال هايي در عمق حفره هاي سيركي قرار دارند. ستيغ عظيم قفقاز بزرگ، نزديك 1000 متر بالاتر از خط برف هاي دائمي است. گذرگاه هاي كوهستاني، ك ه در اغل ب موارد، جاد هاي مال رو است، در ارتفاعات 2400 تا 3000 متري از سطح دريا قراردارند. در راهي كه به دريا منتهي مي شود، رشته كوه گاگرا (كوه آگيستا به بلندي 3261 متر)، بزيب و كودوري (كوه خوجال 3309 متر) و رشته كوه ها و دره هاي عميق رودهاي بزيب و كودوري و شاخابه هاي آن به چشم م يخورند. بلندترين قسمت مركزي قفقاز بزر گ با قللي كه بيش از 4500 متر ارتفاع دارند بين آتشفشان هاي خاموش دوره، كوارترنري "البروس" و "قازبك " كشيده شده است. در اينجا بيش از ده قله بزرگ، شام ل شخارا (5201 متر)، جانگ ي تائو ( 5049 متر) گيستولا 4859 متر) و قازبك ( 5047 متر) وجود دارد كه بلندتر از مون بلان (بلندترين قله آلپ ) هستند. اين قلل با لايه ضخيمي از بر ف پوشيده شده اند. اسوانتي، قسمت مركزي قفقاز بزرگ را در برميگيرد، حال آنكه رشته هاي حاشيه اي كه از آن منشعب مي شود تشكيل سيستمي از برآمدگي ها را مي دهد كه به موازات آن كشيده شده است. بالاي دره عميق اينگوري، در جنو ب روستاي مستيا، مركزي اسوانتي بالا، دامنه هاي سنگي رشته كوه اسوانتي سربرافراشته اند كه تقريباً به موازات آب پخشان اصلي كشيده مي شود. اينجا نقطه آغاز حاشيه برف هاي دائمي و يخچال ها است. بلندترين قله اين رشته كوه "لايلا" نام دارد كه ارتفاعي بيش از 4000 متر دارد. جنوب رشته كوه اسوانتي، رشته كوه هاي راچا، و لچخومي كشيده شده است كه منابع تأمين كننده آب رود ريوني هستند. پس از گذشتن از پاي "گذرگاه روكي" از رشته كوه قفقاز اصلي، فلات "ارماني" قرار دارد، ناحي هاي وحشي و بلند كوهستاني، كه توسط كانيون هاي عميقي بريده شده و در ميان سطح هموار آن مناطق آب پخشان، چراگاه هاي وسيع كوهستاني با حصارهاي تابستاني گوسفندان وجود دارد كه در سراسر منطقه پراكنده شده است.

فلات آلپي "كلي" يكي از عجيب ترين گوشه هاي دامنه دار جنوبي قفقاز مركزي است. اين فلات از آتشفشان هاي كوارترنري شكل گرفته است. گدازه هاي چنين آتشفشان ها مانند "مپيسكالو" بزرگ ( 3694 متر)، "خوريسار" (3830 متر) و "كلي" (3628 متر)، در دامن هها جريا ن يافته و فلات نسبتاً وسي ع و هموار ي را به وجود آورده اند كه در لبه آن ها به علت وجود ديوارها ي گداز هاي، سبب به وجود آمدن درياچه "كلي" شده است. از قله مخروطي "مپيسكالو" در شمال، مي توان قله بسيار زيباي "قازبگي" را با كلاهي از برف مشاهده كرد (مقين واري و يا مقين وارتسوري كه در زبان گرجي "قله برفي" معني مي دهد). كوه قازبگ نيز همانند كوه البروس يك آتشفشان غير فعال است. جاده نظامي گرجستان كه شهرت جهاني دارد، از كنار اين كوه مي گذرد. قفقاز شرقي از شرق قازبگي آغاز مي شود. ظاهر كوه هاتا اندازه اي، با هم اختلاف دارند. اگرچه آب پخشان اصلي و آبريزها ي جانبي در شمال آن واقع شده اند، خصوصيات آلپي خود را حفظ كرده و تا اندازه اي كم ارتفاع تر از قفقاز مركزي هستند. شمال لبه هاي آب پخشان و موازي با آن رشته كوه هايي كشيده اند كه توسط دره هاي عميق رودهاي "ترك" ، آسسا، آزگوني و آند ي كوي سو جدا مي شوند. بلندترين اين رشته كوه ها، رشته كوه "توشتي" يا "پيريكيتي" نام دارد كه 4285 متر اس ت. 4494 متر ارتفاع دارد و قله ديكلوسمتا قله آن تبولوسمتا جنوب آب پخشان رشته كوه هاي قفقاز شرقي، رشته كوه هاي كارتلي و كاختي درجهت عمود بر آن كشيده شده كه با شيب تند به طرف جنوب، پاي تپه هاي اراضي پست كاختي را تشكيل مي دهند. به علت اقليم خشك تري كه اين قسمت نسبت به قفقاز غربي و مركزي دارد، كناره ها و حاشيه هاي برف داخلي خيلي بلندتر است، 3500 تا 3600 متر از سطح دريا، يخچال ها فقط دامنه هاي بلندترين قله هاي رشته كوه "پيريكيتي" را مي پوشاند. در آب پخشان اصلي تعداد يخچال ها نسبتاً اندك است. (دیوید مارشال لانگ، 1372، ص 17)