كارتلی
كارتلی
كارتلی همان ایبریای باستانی است كه در منابع تاریخی یونان و روم از آ ن یاد شده است (در منابع فارسی كارتیل ). این ناحیه درس ت همان جایی است كه یك دولت مركزی گرجی، قرن های متمادی هسته اقتصادی فرهنگی تعدادی از شاهزاده نشین های فئودالی را درآغاز قرون وسطی، تشكیل می داد. كارتلی قسمت مركزی دامنه های قفقاز جنوبی را در طول دره رود كُر تشكیل می دهد و قسمتی از آن تیغه های جنوبی قفقاز بزرگ و سرزمین های مرتفع گرجستان جنوبی را پوشش می دهد. قلمرو كارتلی توسط خطوط اصلی حمل و نقل جمهوری قطع می شود: مسیر اصلی راه آهن قفقاز جنوبی، راه های اتومبیل رو و خطوط هوایی كه شهر تفلیس را با دیگر شهرهای قفقاز جنوبی، شمالی و بسیاری دیگر از شهرهای كشورهای مستقل مشترك المنافع و سایر كشورهای اروپا و آسیا پیوند می دهد، در این منطقه واقع شده است.
كارتلی به دو قسمت : كارتلی داخلی و سفلی تقسیم می شود:
الف ) كارتلی داخلی
در این قسمت اراضی وسیع هموار با استپهای پوشیده از گیاه و رشته هایی از تپه های كم ارتفاع دیده می شود كه توسط دره های كم عمق و تنگ بریده شده اند. رود كُر، محوریی مانند كارتلی داخلی در میان این دشت، از غرب به شرق روان است.
آب و هوای بخش كم ارتفاع كارتلی داخلی، گرم و معتدل با تابستان های گرم و زمستان های سرد است. در پاره ای اوقات، درجه حرارت زمستان ها به منهای 10 درجه سانتی گراد می رسد، اما تعداد روزهای یخبندان كم است. محصولات مهمی چون گندم، انگور و میوه ها با بكارگیری سیستم های آبیاری تیریپنی، تاشیسكاری، سالتویسی، مخران و تزی اوكامی، تولید م یشوند. نیروگاه های برق روستایی در سر ریز كانال های اصلی آبیاری احدا ث شده اند. خاك های حاصلخیز و آ ب و هوا ی مناسب، كارتلی داخلی را به یكی از مراكز پرجمعیت گرجستان تبدیل كرده است. حدود ی ك سوم از جمعیت این منطقه در شهرهای باگوری، خاشور ی، بورجومی، كاسپی، متسختا، و تعداد ی دیگر از شهرهای كوچك و بزرگ زندگی می كنند. اكثریت عظیمی از مردم منطقه را گرجی ها تشكیل می دهند. تعدادی اوست و ارمنی نیز در این منطقه زندگی می كنند. در بین جمعیت شهری تعداد اندك روسی ، ارمنی و اوستی نیز زندگی می كنند اما اكثریت قومی متعل ق به گرجی هاست. (راهنمای کشورهای مستقل مشترک المنافع و جمهوری‌های بالتیک، 1374، ص 125)
ب ) كارتلی سفلی
كارتلی سفلی در جنوب و جنو ب شرق تفلیس واقع شده و قسمتی از شیب كُر سرزمین بلند جاواختی را كه آنرا در جنو ب و غرب به هم متصل می سازد، تشكیل می دهد. رود كُر ای ن منطقه را به دو قسمت نابرابر، تقسی م می كند، استپ گاردابانی، كه در طول شرق ساحل چپ آن با مرز گرجستان و آذربایجان كشیده شده و استپ مارنئولی در ساحل راست كُر كه از طرف غرب، شمال و جنوب با دامنه های سرزمین های بلند جاواختی و رشته كوه های تریالتی و سومخیتی محدود شده است.
در بالای دشت ساحل راست رودخانه، كوه 800 متر ی، یاقلوجا، سربرافراشته است. در استپ گاردابانی محصولات گوناگون كشت می شود كه بیشتر به علت وجود خاك مناسب و از همه مهمتر، شبك ه آبیاری مصنوعی است. به همین علت، اولین كانال بزرگ كه 2000 هكتار اراض ی را آبیاری می كرد، 130 سال پیش در این ناحیه ساخته شده است. در استپ مارنئولی حدود 40 هزار هكتار اراضی آبیاری می شود. نیازهای بازارهای تفلیس و روستاوی به سبزی ها، میوه ها و سایر محصولات كشاورزی همه از كشتزارهای نواحی مارنئولی و گاردابانی تأمین می شود. این كشتزارها نیاز بازار پایتخت جمهوری را به سیب زمینی و انگور در پاییز تأمین می كند. غرب این ناحیه بلندترین قسمت كارتلی پایین است. رود خرامی مهم ترین شریان آبی كارتلی پایین، از دامنه های جنوبی رشته كوه تریالتی از این ناحیه سرچشمه می گیرد. خرامی نقش مهمی رادر منابع تولید نیروی برق جمهوری به عهده دارد. كارتلی پایین كه 10 درصد قلمرو گرجستان را شام ل می شود، نقش مهم حیاتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گرجستان را در دوره باستان داشته است. كارتلی پایین زادگاه "سولخان صبااوربلیانی " سیاستمدار، شاعر و نویسنده نامی گرجی در نیمه اول قرن هیجدهم است. در اینجا، میخائیل جاواخیشویلی نویسنده قرن بیستم گرجستان زاده شده و دوران كودكی خود را گذرانده است. (بهرام امیر احمدیان، 1377، ص 64)
دشت كارتلی پایین دارای تراكم زیادی است كه تراكم آن تقریباً شبیه ناحیه كوه پایه ای فلات تسالكادمانیسی است. پراكنده ترین ناحی ه جمعیتی منطقه در دامنه هایی جنگلی است، كه در حاشیه این منطقه در غرب قرار دارد، در حالی كه دامنه های رشته كوه های جاواختی، تریالتی و سامساری تقریباً غیرمسكونی است. كارتلی پایین یكی از مهمترین مراكز تولید غل ه گرجستان است. از 103 هزار هكتار اراضی كشاورزی، 70 هزار هكتار به زیر كشت غله می رود. بخش جنوبی منطقه كارتلی واقع در جاد ه اصلی و خط آهن اصلی گرجستان می باشد. بخش های كارلی، گوری و كاسپی بخش های صنعتی این منطقه می باشد. حجم تولیدات صنعتی این منطقه 5 تا 10 درصد تولیدات صنعتی در گرجستان است. پرورش میوه و باغدار ی بخش اصلی فعالیت های كشاورزی منطقه مورد بحث را تشكیل می دهد. در بخش شمالی این منطقه دامداری رونق بیشتری دارد. این منطقه از نظر نیشكر مساعدترین منطقه گرجستان می باشد. بخش شمالی كارتلی شامل بخش اعظم سرزمین اوستیای جنوبی می باشد. از نظر سابقه امر گفتنی است كه بعد از جنگ آگوست 2008 گرجستان، این منطقه از سوی روسیه مستقل شناخته شد و می توان گفت كه كنترل آن از اختیار گرجستان جدا و در اختیار روسیه میباشد.