مهاجرت و پناهندگی در تاجیکستان

از دانشنامه ملل
نسخهٔ تاریخ ‏۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۵۳ توسط Samiei (بحث | مشارکت‌ها) (صفحه‌ای تازه حاوی «'''مهاجرت''' تعداد تاجیکی هایی که به دلایل مختلف به ویژه فرار از جنگ داخلی از تاجیکستان مهاجرت نموده اند. بیش از 000/800 هزار تن ذکر شده که بخش اعظم آنها به افغانستان و سپس کشورهای مستقل مشترک المنافع از جمله روسیه و بخش اندکی نیز به سایر کشورهای ارو...» ایجاد کرد)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

مهاجرت

تعداد تاجیکی هایی که به دلایل مختلف به ویژه فرار از جنگ داخلی از تاجیکستان مهاجرت نموده اند. بیش از 000/800 هزار تن ذکر شده که بخش اعظم آنها به افغانستان و سپس کشورهای مستقل مشترک المنافع از جمله روسیه و بخش اندکی نیز به سایر کشورهای اروپایی و عربی مهاجرت کرده اند. گرچه تعداد معدودی از این افراد در کشورهای جامعه مستقل مشترک المنافع بویژه روسیه اقدام به انجام فعالیتهای فرهنگی نموده اند اما در عمل نتوانسته اند هیچ نقشی در کشورهای که به آنها مهاجرت نموده اند داشته باشند. اکثر تاجیکی های مهاجر ساکن در سایر کشورها(که عمدتاً در کشورهای مستقل مشترک المنافع سکونت دارند). در مشاغل پست از جمله مشاغل ساختمانی مشغول کار هستند و این افراد که تعداد آنها پس از آغاز جنگ داخلی تاجیکستان از اواخر سال 1993.م به شدت افزایش یافته و چند صد هزار نفر رسیده است. به جز تعداد معدودی از آنها نقش قابل توجهی در امور سیاسی، اقتصادی کشورهای فوق ندارند و حتی در بسیاری از موارد در این کشورها تحت فشار حکومتهای این کشورها هستند.

1-5-4. تعداد اتباع خارجی در تاجیکستان

اتباع خارجی ساکن تاجیکستان عبارتند از روسها که بخش اعظم آنها را نظامیان لشکر 201 مکانیزه و نیروهای مرزبانی روسیه تشکیل می دهند که نقش مهمی در ساختار حکومتی تاجیکستان دارند و اثرات منفی بر مسائل سیاسی و بویژه فرهنگی تاجیکستان دارند. ازبکها که به دلیل مرز مشترک با تاجیکستان و آزادی تردد بین دو کشور و مجاورت بخش های ازبک نشین تاجیکستان با مرز ازبکستان اتباع این جمهوری نیز در تاجیکستان حضور دارند؛ اما نقش بسیار اندکی در هیأت حاکمه کشور دارند. گروه دیگر از اتباع ازبک ساکن تاجیکستان مبارزان مسلمان ازبک مخالف حکومت ازبکستان هستند که رهبری آنان را طاهرجان نمنگانی برعهده دارد. تعداد این افراد حدود 1500 نفر بود. اینها تا سال 2002.م با تردد بین افغانستان، تاجیکستان و قرقیزستان و با استفاده از خاک تاجیکستان و قرقیزستان به عنوان نقطه اتکاء عملیاتی را بر علیه ازبکستان انجام می دادند که این امر در ابتدا موجب تیرگی روابط ازبکستان و تاجیکستان شد. اما پس از حوادث 11 سپتامبر و حضور آمریکا در منطقه و همکاری سه کشور تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان و تنگ شدن عرصه­ی فعالیت برای این نیروها، بخش اعظم آنان خاک تاجیکستان را ترک کرده و راهی افغانستان شدند. در مرحله­ی بعد اتباع آمریکا قرار دارند که گرچه تعداد آنها بسیار محدود است. اما به دلیل این که دولتمردان تاجیکستان اهمیت زیادی برای گسترش روابط با آمریکا قائل هستند از حضور آنها در تاجکستان استقبال می کنند. آمریکایی ها نیز به ظاهر عمدتاً در امور خیریه و خبرنگاری در تاجیکستان فعالیت می کنند ولی در مواردی از جمله در 8/10/1377 مأموران امنیتی تاجیکستان 1 شهروند آمریکایی را به همراه مقادیر اورانیوم غنی شده دستگیر کردند.

تعداد معدودی از اتباع سایر کشورها، از جمله قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان و سایر جمهوری ها در تاجیکستان حضور دارند که تقریباً هیچ نقشی در حکومت ندارند.

درباره نقش و تأثیر اتباع خارجی در مسائل اجتماعی و فرهنگی در تاجیکستان ابتدا باید دو نکته مهم را یادآور شد. اول اینکه به دلیل ناآرامی سیاسی و امنیتی حاکم بر تاجیکستان تعداد اتباع خارجی که به تاجیکستان سفر می کنند اندک است. اما همین تعداد اندک اتباع خارجی نیز اثرات قابل توجهی را بر فرهنگ و مردم این کشور گذاشته اند. دوم، اینکه اتباع خارجی ساکن تاجیکستان را می توان به دو گروه تقسیم نمود. 1- اقلیتهای قومی و مذهبی که دارای تبعیت دوگانه هستند که بیشتر آنها را روسها تشکیل می دهند. 2- اتباع خارجی که به این کشور سفر می کنند.

در خصوص گروه اول یعنی روسهای که تبعیت دوگانه دارند و تعداد آنها نیز بسیار زیاد است باید گفت، که اینان اثرات مخربی بر مسائل اجتماعی و بویژه فرهنگی تاجیکستان گذاشته اند. اگر چه این اثرات در مقایسه با تأثیراتی که روسها در جهت تخریب و تغییر فرهنگ سایر جمهوری های آسیای میانه گذاشته اند بسیار کمتر است که یکی از علل اصلی آن برتری قابل توجه روستانشین در تاجیکستان نسبت به جمعیت شهرنشین و دور بودن این خیل عظیم از تبلیغات و مظاهر فرهنگ روسی است. اما همین اثرات اندک (نسبت به سایر جمهوری­ها) نیز تغییرات کلی در جهت به ابتذال کشاندن مردم و به ویژه جوانان در فرهنگ مردم این کشور ایجاد نموده است که این امر در نواحی شهری نمود بیشتر دارد.

درباره گروه دوم باید گفت، اینان نیز عمدتاً اثرات منفی بر فرهنگ تاجیکستان داشته اند. زیرا اکثر این افراد از اتباع ترکیه، امریکا و برخی کشورهای اروپایی نظیر ایتالیا، آلمان و برخی دیگر از کشورهای اروپایی هستند. اکثر آنان در قالب نمایندگان مراکز خیریه و فرهنگی به تاجیکستان سفر نموده و با سوء استفاده از وخامت اوضاع اقتصادی تاجیکستان و در نتیجه مردم این کشور با دادن کمک های مالی(اعم از نقدی و جنسی) اقدام به تبلیغ اسلام امریکایی و لائیسم (توسط ترکیه) و مسیحیت (توسط کشورهای اروپایی) می نمایند و موفقیت هایی نیز در این راه به دست آورده اند. همچنین بسیاری از اتباع بیگانه با وارد کردن سی دی ها و نوارهای ویدئویی مبتذل و اشباع نمودن بازراهای شهرهای مهم تاجیکستان بویژه شهر دوشنبه پایتخت این کشور از این محصولات گاهی گام های موثری در جهت تخریب فرهنگ اصیل ملی و اسلامی این کشور برداشته اند که در مواردی با اعتراض جدی برخی از دولتمردان مواجه شده است.

2-5-4. گروهای قومی و نژادی

در کشور تاجیکستان بیش از 000/7000 میلیون نفر در قالب بیش از سیزده قوم مختلف سکونت دارند. اما تنها سه قوم تاجیک، ازبک و روس حدود 97% یعنی اکثریت قریب به اتفاق جمعیت کشور را به خود اختصاص داده اند. بنابراین تنوع اندک قومی یکی از ویژگی های مهم جمعیتی تاجیکستان است. در نگاه اول از این پدیده می توان به عنوان نقطه قوت جمعیت سیاسی و امنیتی یاد کرد. اما همین تنوع اندک قومی هم مسائل خاص خود را برای رهبران و مردم کشور به همراه دارد که در جای خود به آن خواهیم پرداخت. اما علت تنها بودن قالب سه قوم و به عبارتی دو قوم(تاجیک و ازبک) در این جمهوری را باید در موقعیت جغرافیایی کشور سابقه تاریخی و سیاست رهبران شورشی سابق جستجو کرد. اما از اقوام ساکن این جمهوری می توان به تاجیک، ازبک، روس، قزاق، قرقیز، ترکمن، روس تاتار، کره ای، یهودی، باشقیر ارسی و غیره اشاره کرد.


1-2-5-4. تاجیک ها

9/64% از کل جمعیت 556/ 011/7 این کشور را به خود اختصاص داده اند. تاجیکها خود به دو گروه تقسیم می شوند. 1. تاجیکهای دشت نشین که در بخشهای مرکزی و غرب کشور و در شهرستانهای کولاب، قرقان، تپه و دوشنبه و نواحی اطراف آنها سکونت دارند و دارای گویش و لهجه­ی خاص خود هستند.        2. تاجیک های کوه نشین یا پامیری (تاجیک های اصیل) در شرق تاجیکستان و عمدتاً در ولایت خودمختار بدخشان ساکن و اسماعیلی مذهب هستند(تماس پیروان این فرقه از سال 1927.م با رهبرشان آقاخان ممنوع شده بود که پس از اعلام استقلال تاجیکستان در سال 1990.م به تدریج ارتباط پیروان این فرقه با رهبراشان آقاخان چهارم برقرار شده است). این گروه تاجیک ها دارای گویشی متفاوت با دیگر تاجیکان و لهجه های گوناگون و غیرقابل فهمی برای تاجیک های دشتی می باشند.

2-2-5-4. ازبک ها

25% از کل جمعیت این جمهوری را که حدود 000/1600 نفر است را به خود اختصاص داده اند. اکثر ازبک های ساکن تاجیکستان از ایل (لغی) هستند که از ناحیه ترمز ازبکستان به بخشهای غربی تاجیکستان مهاجرت کرده اند و گروهی از آنان از ساکنان بومی تاجیکستان هستند که در زمان اجرای تقسیمات سیاسی انجام شده در زمان شوروی سابق در سالهای 1924 و 1929.م (که در سال .م 1924 تاجیکستان به عنوان جمهوری خودمختار تحت حاکمیت ازبکستان قرار گرفت و در سال .م  1929 به عنوان یک جمهوری مستقل تحت حاکمیت شوروی اعلام موجودیت نمود) در خاک تاجیکستان سکونت داشتند. در حال حاضر ازبک های تاجیکستان بیشتر در بخشهای غرب، شمال، غرب و جنوب غربی و عمدتاً در ولایت سغد و نواحی قبادیان شهر توز و خش و تورسن زاده ساکن هستند.

3-2-5-4.  روس­ها

به دلیل تسلط روس ها بر بخش اعظم پست های حساس تاجیکستان چه مستقیم و غیرمستقیم با تفصیل بیشتری به این بخش می پردازیم. حدود 5% از کل جمعیت این جمهوری را که حدود (000/350) نفر است را به خود اختصاص داده اند که بیشتر در شهرها بویژه در شهر دوشنبه و شهرهای ولایت سغد (که به شمال صنعتی معروف است) سکونت دارند. تعداد کثیری از روس های ساکن تاجیکستان همزمان با آغاز جنگ های داخلی این کشور در سال های 1993 - 1992.م اقدام به ترک این جمهوری نمودند و در مواقعی تعداد روسهای باقی مانده در ابن جمهوری را کمتر از 300000 هزار نفر اعلام نموده اند. از طرفی بنا بر برخی از گزارشها، متخصصین روس ساکن تاجیکستان هنگام خروج از کشور، قطعات و لوازم یدکی کارخانجات و مراکز صنعتی را به همراه خود به روسیه و جمهوری های اروپایی شوروی سابق می بردند. اما با امضاء معاهده صلح و برقراری آرامش در تاجیکستان(به دلیل وخامت اوضاع اقتصادی روسیه) علاوه بر متوقف شدن روند مهاجرت افرادی هم که اقدام به مهاجرت از این جمهوری نموده بودند بتدریج به تاجیکستان بازگشتند.