ساختار و سیاست های آموزشی تاجیکستان

نظام آموزشی

مطابق ماده 41 قانون اساسی تاجیکستان «هرکس از حق آموزش برخوردار است و هرکس طبق قانون از حق دستیابی به آموزش رایگان عمومی برخوردار است.» تاجیکستان سطح بالای آموزش را از اتحاد جماهیر شوروی به ارث برده است. تقریباً همه مردم تاجیکستان از سواد خواندن و نوشتن برخوردارند.( Alternative Report on the Observance of the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights by the Republic of Tajikistan September (2006),p10)

دستیابی به آموزش ابتدایی همگانی از اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد می باشد. طبق اين برنامه بايد تا سال 2015 کودکان در هر نقطه پسر و دختر به صورت تساوی  بتوانند دوره تحصیلی ابتدایی را به اتمام برسانند و تا سال 2005 تبعیض جنسیتی در مدارس ابتدایی و راهنمایی برداشته شده و تا سال 2015 این تبعض در تمام دوره های تحصیلی حذف شده باشد.

دست یابی به آموزش یکسان (عدم تبعیض جنسی) یکی از  فاکتورهای مهم دستیابی به توسعه می باشد. به علت ترکیب تأثیرات جنگ داخلی و چالش های گذر از نظام سوسیالیستی تحت سلطه اتحاد جماهیر شوروی؛ جمهوری تاجیکستان در دستیابی به آموزش همگانی یکسان برای دختران و پسران با موانع بزرگی روبرو می باشد. اما دولت جمهوری تاجیکستان جهت دستیابی به اهداف هزاره توسعه گامهای بلندی را برداشته است. برای نمونه در سال 2003، تقربیاً 2.8% از کل تولید ناخالص داخلی را صرف آموزش نموده است که این در قبال بودجه تاجیکستان مبلغ بالایی است اما در مقابل استانداردهای جهانی هنوز پایین می باشد. در سال 2004 بالای 16.2 درصد از کل هزینه های عمومی معادل 53 میلیون دلار به آموزش اختصاص یافته بود که این بالاترین میزان در میان کشورهای عضو «سازمان همکاری اقتصادی و توسعه»[1]می باشد. در سال 2004 برنامه دولت 19.4% کل هزینه های عمومی و 5.3 درصد کل تولید ناخالص داخلی را به بخش آموزش اختصاص داد. 72.4% کل هزینه های آموزش معادل 60 میلیون دلار به صورت مستقیم به بخش آموزش راهنمایی اختصاص پیدا کرد . (Investing Sustainable Development: Millennium Development Goals Needs Assessment Tajikistan Full Report,p55)

اين كشور ملزم به فراهم نمودن دستیابی به آموزش ابتدایی از 78% در سال 2000 به 90% در سال 2015 و ریشه کن کردن تبعیض جنسیتی در آموزش ابتدایی و راهنمایی شده است.) Ibid P.55. )

شايان ذكر است كه جمهوري تاجیکستان در امر دستیابی به آموزش ابتدایی عمومی طبق برنامه های دستیابی به اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد موفق بوده است. نرخ خالص ثبت نام در دوره ابتدایی از 1991 تا 2006  در جمهوری تاجیکستان طبق جدول ذیل می باشد  (Ibid.P.59).

جدول شماره 19- نرخ خالص ثبت نام در دوره ابتدایی از 1991 تا 2006  در جمهوری تاجیکستان

2006	2005	2004	2003	2002	2001	2000	1991
3/97	5/97	2/97	6/96	97	96	7/69	7/67

کشور تاجیکستان در امر تکمیل دوره ابتدایی دانش آموزان هم موفق بوده و در سال 2006 به تکیمل دوره ابتدایی دست یافته است. جدول ذیل روند این موفقیت در دست یابی به اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد را نشان می دهد:

جدول شماره 20- روند موفقیت در دست یابی به اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد در امر آموزش و پرورش در تاجیکستان

2006	2005	2004	2003	2002	2001	2000	1991
1/106	7/101	8/91	9/94	3/97	6/97	9/94	9/94

همچنین 9/99% افراد بین  15-24 سال تاجیکستان از سواد خواندن و نوشتن برخوردار هستند. این نرخ در سال 2006، 8/99% بوده است. (Ibid.P.62.)