موزه‌های تاجیکستان
6-8. موزهها (تعداد موزه ها و بازدیدکنندگان)
1-6-8. موزة ملي تاجيكستان باستان
موزة ملي تاجيكستان باستان
موزة ملي تاجيكستان باستان در سال 2001 افتتاح گرديد. در اين موزه بيش از صد هزار آثار واشیاء تاريخي گرد آورده شده است. اين اشیاء تاریخی در نتيجة كاوش‌هاي باستانشناسي از نقاط مختلف تاجيكستان پيدا شده كه از عهد حجر تا قرن 15 را در بر مي‌گيرد.
مهمترين آثار عهد حجر، اينئاليت و بُرُنز است كه از نواحي لاهوتي (خاولينگ)، سرزم (پنجكنت) وادي حصار، وخش و بشكنت کشف گرديده‌اند.
آثاري كه از تخت سنگين به دست آمده، مربوط به دوران يوناني - باختر بوده كه در آنها آميزش فرهنگ شرق و غرب خيلي خوب ديده مي‌شود. در اين يادگاري دو معبد شناخته شده است كه يكي مربوط به الهة آب و ديگري مربوط به موكل آتش است. اين معبد به نام «معبد آكس» مشهور مي‌باشد.
از اين ناحيه مقدار زيادي آثار طلايي، نقره‌اي، برنجي و آلات ساخته شده از استخوان فيل پيدا شده است. مهمترين آنها پيكره‌هاي آپالون، مرسي، دئانيس و اسكندر مقدوني است. همچنين آثار بسياري ديگر مربوط به اين دوران يافت شده كه در تالارهاي اين موزه نگهداري مي‌شود.
اشیاء باستانی کشف شده در نتیجه کاوشهای باستانشناسي پنجكنت قديمي از قرون5 و 7 ميلادي مي‌باشد كه از هنر والاي ديوارگري، پيكره‌سازي و هنرمندي سغديان خبر مي‌دهد. اين شهرك يكي از شهرهاي اساسي سغد بوده، در آن تعداد زيادي از ديواره‌نگاري‌ها يافت گرديده است. در اين ديواره‌نگاري‌ها، اسطوره‌ها و روايات و مراسم‌هاي گوناگون مردم ايراني‌نژاد به تصوير كشيده شده كه مشهورترين آنها صحنه‌هاي «هفتخوان رستم»، «داستان اسفنديار» و «مرگ سياوش» مي‌باشند.
2-6-8. موزة ملي كمال‌الدين بهزاد
موزة ملّي كمال‌الدين بهزاد بزرگترين موزة جمهوري و يكي از مراكز مدني و فرهنگي تاجيكستان است. اين موزه در خيابان عيني شهر دوشنبه واقع گرديده است. اين موزه در سال 1934 بر اساس موافقت حزب كمونيست تاجيكستان به عنوان نمايشگاه دستاوردهاي صنعتي، كشاورزي و علمي آكادم اتحاد جماهیر شوروي تأسيس شد و در سال 1959 با قرار وزارت مدنيت (وزارت فرهنگ) جمهوري شوروي سوسياليستي تاجيكستان با موزة هنر تصويري متحد گرديد كه اكنون هم در اين موزه آثار شگفت‌انگيز و نادر موجود است. در موزة كمال‌الدين بهزاد آثار و اسنادي در زمينه‌هاي باستانشناسي، نژادشناسي، دوران تشكيل حاكميت شوروي در تاجيكستان و ساختار حيات نو در سرزمين قديمي تاجيكان در معرض نمايش قرار دارد. همچنين انواع هنرهاي تصويري شامل نقاشي، سياه‌قلم، تنديس‌سازي به نمايش گذاشته شده است.
اين موزه داراي شعبه‌هاي طبيعي، تاريخ پيش از انقلاب، دورة شوروي، هنرهاي تصويري، بنيادهاي تاريخ و كشورشناسي، علمي و مردمي است و بيش از 52 هزار (طبق آمار سال 1987) اثر نمايشي دارد. شعبة طبيعت شامل نقشة تاجيكستان، نمونة گياهان و حيوانات و منابع زيرزميني است. در شعبة تاريخ پيش از انقلاب، آثار نمايشي مربوط به تاريخ دورة ميانه، تاريخ اجتماعي قوم تاجيك در دورة انقلاب سالهاي 1907-1905 مشاهده مي‌شود كه شامل اسباب و ابزارآلات، اشياء نقره‌اي و طلايي، ظروف سفالي و آثاري از هنر معماري است. افزون بر اينها، آثار نادري از بقاياي ديوارنگاره‌هاي شهر پنجكنت قديم، تصاويري از بناهاي محتشم دورة تيموريان (1507-1370)، عكس‌هايي از اولين كارخانه‌هاي صنعتي آسياي ميانه و تصاوير از سران شورشي سال 1917 در شعبة مذكور وجود دارد. شعبة تاريخ شامل آثاري از اين دوران‌ها است: پيروزي انقلاب اكتبر و ايجاد حاكميت شوروي در تاجيكستان (26-1917)، غلبة سوسياليسم (29-1926)، اوضاع كشاورزي جمهوري در دوران جنگ جهاني دوم (44-1929)، تاجيكستان در سالهاي جنگ بزرگ وطني (45-1941)، رشد صنعت كشاورزي جمهوري بعد از جنگ (59-1946)، پيشرفت صنعت پنبه‌كاري در جمهوري (80-1946)، صنعت كشاورزي در دورة سوسياليسم (80-1959)، پيشرفت صنعت نيروي برق (80-1946)، صنعت ماشين‌سازي و فلزكاري (80-1946)، پيشرفت صنايع معادن، صنايع سبُك، وسايط نقليه، صنعت مخابرات، ساختمان سازي و آباداني، ترقي سطح علم و دانش، ادبيات و هنر، مؤسسه‌هاي مدني و فرهنگي، راديو و تلويزيون، مطبوعات، بهداشت، تأمينات اجتماعي، ورزش (80- 1948) و غيره.
در شعبه‌هاي مردمي، اسناد تاريخ و دين و مذاهب و … نيز وجود دارد. در تهيه و تكميل مجموعه‌هاي گوناگون اين موزه، دانشمندان مشهوري چون م.س. آندريف، ا. ي. ياكبوفسكي، م. اِ. دياكونف، اِ. كسلياكوف. ب.ا. لتونسكي، ا. مختاراف، ن.ن. نعمت‌اف نقش اساسي داشته‌اند.