آموزش متوسطه روسیه
این دوره که 5 سال است پس از پایان به اصطلاح دوران دبستان یا همان تحصیلات ابتدایی است که البته در روسیه دوره¬ی متوسطه نامیده می¬شود و آن را می¬توان معادل دوره¬ی راهنمایی در ایران قلمداد کرد. دانش آموزان کلاس چهارم می¬توانند وارد یکی از موسسات آموزشی مانند گیمنازیا (دبیرستان)، لیتسِی یا مدارس عمومی شوند و تا کلاس نهم درس بخوانند و سپس گواهی پایان تحصیلات متوسطه را دریافت کنند. بدین ترتیب دانش آموزان در سن 10 سالگی وارد دبیرستان می¬شوند و بعد از 5 سال وارد دوره¬ی آموزش متوسطه¬ی تکمیلی می¬شوند که مدت آن دو سال است. پس از اتمام این 7 سال تحصیلات متوسطه به طور کامل به پایان می¬رسد. بنابراین تحصیل در روسیه تا قبل از مقطع تحصیلات عالی 11 سال به طول می¬انجامد. البته پیش از این تنها 9 سال تحصیلی کافی بود، ولی اخیراً همه¬ی 11 سال را باید تحصیل کنند. در سال¬های 2009 و 2010 این تحصیلات یازده ساله همگانی خواهد شد. در دوره¬ی دبیرستان دانش آموزان 30 تا 36 ساعت در هفته در کلاس دروس تئوری و عملی و نیز تربیت بدنی در کلاس¬های بالاتر شرکت می¬کنند. موسسات مختلفی در زمینه¬ی دوره¬ی متوسطه فعالیت دارند. همه¬ی دانش آموختگان بعد از اتمام دبیرستان گواهی پایان تحصیل یا به زبان ساده دیپلم خود را دریافت می¬کنند که در سرتاسر روسیه و جمهوری¬های آن اعتبار دارد. آموزش تخصصی برای دانش آموزان این مقطع در موسساتی مانند گیمنازیا یا لیتسِی امکان پذیر است و کسانی که وارد موسسات آموزش غیر دولتی شوند، نمی¬توانند دیپلم تایید شده از سوی دولت را بگیرند. امتحانات ورودی به تمام مدارس عمومی موجود در روسیه از سال 1997 ممنوع اعلام شد(همان، 201).
لیتسِی: این نوع آموزشگاه در حقیقت نوعی از موسسات آموزشی مقطع متوسطه یا عالی است که در آن آموزش به طور عمیق در هر رشته¬ی مشخص شده صورت می¬گیرد و یکی از رایج-ترین موسسات آموزشی در روسیه است و نظم و انضباط در آن حرف اول را می¬زند. تفاوت آن با گیمنازیا در آن است که لیتسی در ارتباط و تقابل مداوم با موسسات آموزش عالی است و در حال حاضر بر روی رشد و پرورش فردی دانش آموزان تاکید فراوان دارند. امروزه این موسسات آموزشی بیش از همه به سوی آموزش فیزیک و ریاضی تمایل دارند و در این زمینه فعالیت آنان را دانشگاه¬ها و موسسات آموزشی فنی بر عهده دارند. در لیتسِی هم از کلاس اول تا یازدهم آموزش داده می¬شود و اگر کسی بخواهد می¬تواند از همان ابتدا تا انتها در آنجا تحصیل کند و در این گونه مدارس سه رشته¬ی ریاضی، علوم انسانی و طبیعی تحصیل می-شود.
گیمنازیا: این نوع موسسه¬ی آموزشی را روس¬ها سرآمد همه¬ی موسسات می¬دانند و معتقدند که فرزندان آنها در این مدارس آموزش لازم جهت تبدیل شدن به یک فرد موثر و سرشناس در جامعه را می¬بینند و برای کار در آینده آماده می¬شوند و بسیاری تصور می¬کنند خانواده¬های ممتاز هستند. در حقیقت این اتفاق در مدارس خصوصی می¬افتد و کمتر در مدارس دولتی می¬توان دید. در گیمنازیا مواد درسی جامع مانند دنیای زیست شناسی، دنیای بو شناسی و آشنایی با محیط و فیزیولوژی در کنار علوم طبیعی، علم زبان مانند اصول فرهنگ روحانی و معنوی، زبانشناسی روسی، علم بیان، منطق و اقتصاد و اصول تجارت و بازار تعلیم داده می¬¬شود. گیمنازیا در واقع نوعی از مدارس عمومی دولتی است که مقطع متوسطه در آن تحصیل می¬شود و بیشتر دانش آموزان ساعی و ممتاز در آن به تحصیل می¬پردازد. دانش آموزان کاملا برای ورود به دانشگاه آماده می¬شوند. می¬توان از همان ابتدا یعنی کلاس اول یا پس از کلاس چهارم و یا فقط دو سال آخر را در گیمنازیا به تحصیل پرداخت. در نتیجه¬ی نوآوری¬های انجام شده در کشور روسیه و به خصوص در امر آموزش کسانی که دوره¬ی متوسطه را به پایان می¬برند باید در امتحانات دولتی جامع زبانشناسی شرکت کنند. و در چارچوب مدارس، ادبیات، ریاضی، اولین زبان خارجه که معمولاً انگلیسی است و دو ماده¬ی درسی هم که به دلخواه یکی از آنها را می-توان در انتهای کلاس دهم به صورت مکاتبه¬ای یا غیر حضوری داد، ارائه می¬شوند. (همان، 202- 201)