مهاجرت‌­های داخلی مصر

مهاجرت­‌های داخلی، یکی از مسائل عمده و تأثیرگذار در رشد جمعیت مصر است که خود یکی از مهمترین و خطیرترین مسائل جامعه و عامل مستقیم بسیاری از مشکلات اقتصادی و اجتماعی است. دو مسئله عمده جمعیتی در مصر، رشد رو به افزایش و دیگری توزیع نامتوازن جمعیت است که مهاجرت­‌های داخلی ارتباط مستقیم با آن دارد. موضوع مهاجرت­‌های داخلی به عنوان یک پدیده قابل ملاحظه اجتماعی و اقتصادی از اوایل قرن بیستم مورد توجه قرار گرفت. روند مهاجرت­‌های داخلی را در طول قرن بیستم می­توان به 5 مرحله تقسیم کرد:

مرحله 1907 تا 1944 در این سال‌­ها، حجم مهاجرت­‌ها تقریبا ثابت بود. دلیل این مهاجرت­‌ها هم کاهش فرصت­‌های شغلی در پی اشغال مصر توسط انگلیس و بحران جهانی اقتصاد در دهه 30 قرن گذشته بود.

مرحله دوم، 1945 تا 1951 است. مهاجرت‌­ها با آغاز جنگ جهانی دوم رو به رشد گزارد و همزمان با جنگ موج مهاجرت از روستاها به مراکز مهم شهری (قاهره، اسکندریه و شهرهای اطراف کانال سوئز) آغاز و با ادامه جنگ افزایش یافت، به گونه‌­ای که حجم مهاجرت­‌ها در سال 1947 به 1/7 میلیون نفر با معدل تقریبی 9% رسید.

مرحله 1952 تا 1966 مصر شاهد گسترش و افزایش میزان مهاجرت­‌ها بود. تحولات پس از انقلاب 1952 و اجرای پروژه­‌های بزرگ توسعه محور دولتی به امواج دیگری از مهاجرت­‌ها دامن زد. گروه‌های مهاجران از دلتای نیل به سوی مناطق جدید صنعتی و مراکز شهری روی آوردند. گروه­‌هایی هم به سمت جنوب (اسوان و السد العالی) و وادی الجدید مهاجرت کردند. حجم این مهاجرت‌­ها در سال 1960 به حدود 3 میلیون نفر و معدل 11/5% جمعیت رسید که بالاترین نرخ مهاجرت داخلی مصر در طول قرن بیستم بود.

مرحله 1967 تا 1972، مرحله کوچ‌­های اجباری بود. جنگ ژوئن 1967 مصر و اسرائیل که به نابودی شهرهای اطراف کانال سوئز و تعطیل شدن تردد کشتی­‌های تجاری در کانال منجر شد، مهاجرت بسیاری از ساکنان­ این مناطق را (حدود یک میلیون نفر) در پی داشت.

مرحله 1973 تا 1996، مرحله مهاجرت معکوس بود. به دنبال سازش مصر و اسرائیل و سپس بازگشایی کانال سوئز و فعال شدن مراکز تجاری، صنعتی و گردشگری در شهرها و مناطق اطراف آن، پدیده مهاجرت در این مناطق شکل معکوس به خود گرفت. میزان مهاجرت‌­های داخلی مصر از 11/5% در سال 1960 به 6/5% در سال 1996 کاهش یافت.

مهاجرت­‌ها عموما در ترکیب جمعیتی مناطق مهاجرفرست و مهاجرپذیر، تغییراتی را پدید آورده­است که مهمترین آن، افزایش جمعیت شهرهای قاهره و اسکندریه و شهرهای اطراف کانال سوئز است. علاوه بر آن، این مهاجرت­‌ها، به افزایش معدل آسیب­‌های اجتماعی در شهرها و مناطق مهاجرپذیر انجامیده است.

پیش­بینی می‌­شود با اجرای طرح­‌های توسعه (شامل ایجاد مجتمع‌­های زراعی، صنعتی، سیاحتی و معدنی) با هدف آبادسازی مناطق صحرایی و مهمتر از آن، جذب جمعیت از وادی و دلتای نیل که به نظر می­‌رسد تا نیمه­‌های قرن بیست ­و یکم، بسیاری از اهداف این طرح تحقق یابد، به شکل­‌گیری امواج دیگری از مهاجرت­‌های داخلی در این کشور بیانجامد که البته، کاهش حجم مهاجرت­‌ها رابه شهرهای قاهره بزرگ، اسکندریه و منطقه کانال سوئز در پی خواهد داشت.