فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در لبنان
كتابخانه‌هاي عمومي*
عليرغم توسعه فعاليت‌ها و تعدد مراكز فرهنگي و جايگاه معتبر اين كشور در حوزه چاپ و نشر كتاب، كتابخانه‌هاي عمومي از تعدد چنداني برخوردار نيستند. بيشتر كتابخاه‌هاي عمومي كه تحت مديريت وزارت فرهنگ و يا شهرداري‌ها قرار دارد پس از جنگ داخلي تأسيس شده‌اند.
مراكز مطالعه و رشد فرهنگي از دستاوردهاي وزارت فرهنگ اين كشور است كه از طريق مشاركت با آژانس كشورهاي فرانكفون در مناطق مختلف اين كشور به ويژه برخي روستاهاي محروم ايجاد شده است. براي اين مراكز كه با تجهيزات محدود اما نسبتاً مدرن فعال شده‌اند، اهدافي چون ايجاد و تقويت عادت به مطالعه، فراهم آوردن امكان پژوهش فردي، كمك به آشنايي مراجعان با ميراث فرهنگي و ترويج گفتگوي فرهنگي تعريف شده است (اسطفان، 2003، 50).
كتابخانه عمومي بعقلين از معدود كتابخانه‌هاي عمومي دولتي اين كشور است كه در سال 1987 در منطقه درزي‌نشين شوف توسط وليد جبلاط رهبر حزب درزي سوسياليست پيشرو تأسيس و در سال 1997 وزارت فرهنگ مسئوليت اداره آن را بر عهده گرفت. تعداد كتابهاي اين كتابخانه در سال 2001 حدود 80000 جلد و روزانه 120 مراجعه كننده داشته است (پيشين، 49).
خلاء ناشي از كمبود كتابخانه‌هاي عمومي تا حدودي توسط كتابخانه‌هاي وابسته به احزاب و جريانهاي سياسي، مراكز علمي پژوهشي و فرهنگي جبران شده است. برخي مراكز پژوهشي غيردولتي كه داراي كتابخانه‌هاي تخصصي هستند، خدمات محدودي به پژوهشگران ارائه مي‌كنند. از جمله اين مراكز، مركز دراسات الوحدة العربية ، مركز الدراسات الفلسطينیة، مركزالدراسات الاستراتيجية، المعهد الآلماني للدراسات الشرقية و المعهد العالي للدراسات الاسلاميۀ است. كتابخانه‌هاي مركز الامام الخميني الثقافي وابسته به حزب‌اله و كتابخانه المركز الثقافي الاسلامي وابسته به علامه فضل الله نيز از جمله كتابخانه‌هاي غيردولتي هستند كه به دانشجويان و پژوهشگران خدمات ارائه مي‌كنند. ديگر مراكز فرهنگي در صيدا، طرابلس، بعلبك، صور و برخي از شهرهاي اين كشور باداير كردن كتابخانه، بخشي از نيازهاي مطالعاتي را پاسخ مي‌دهند.
كتابخانه ملي لبنان در سال 1921 به اهتمام فيليب دي طرازي از فرهيختگان و پژوهشگران حوزه تاريخ، بنياد گرفت. وي در اولين مرحله كتابخانه شخصي خود را كه داراي حدود 20000 جلد كتاب و 3000 نسخه خطي ارزشمند بود براي اين منظور اهدا كرد. اين مركز به ويژه بخش اسناد آن، در سالهاي بعد از توسعه و غناي بيشتري برخوردار شد؛به گونه‌اي كه تا پيش از آغاز جنگ داخلي، حدود 200000 سند چاپي و مجموعه بزرگي از اسناد اداري و تاريخي دوره عثماني و نيز برخي اسناد و پژوهش‌هائي كه از دوره قيموميت فرانسه بر لبنان بر جاي مانده بود را نگهداري مي‌كرد. از آنجا كه ساختمان كتابخانه ملي در جريان جنگ داخلي در نزديكي خط تماس دو طرف متخاصم قرار داشت، خسارت بسيار ديد و بخش قابل توجهي ازكتب و اسناد آن يا از ميان رفت و يا به سرقت رفت و بخشي نيز آسيب ديد. اين كتابخانه پس از پايان جنگ و با كمكهاي بين‌المللي بازسازي و از سال 2009 بازگشايي شده است. همچنين دولت لبنان با هدف تقويت جايگاه اين كتابخانه، مشاركت در تعيين هويت فرهنگي لبنان و مشاركت در روند فرهنگي جهان عرب ،اقدام به تصويب وایجاد مؤسسه لبناني كتابخانه ملي كرده است.
* اطلاعات درباره كتابخانه‌هاي عمومي و كتابخانه ملي لبنان، علاوه بر موارد ارجاع داده شده درمتن، با استفاده از منابع زير ارائه شده است:
1- وب سايت كتابخانه ملي لبنان به آدرس www-flbn.org
2- اطلاعات ميداني نگارنده