روابط فرهنگی لبنان و ایران
روابط فرهنگي*: موافقتنامه فرهنگي ميان دو كشور در سال 1956(1335)، امضاء شده است كه تاكنون، فعاليتهاي فرهنگي دوجانبه به استناد آن انجام شده است. در اين موافقتنامه فرهنگي، بر تلاش دو طرف براي بسط روابط فرهنگي و تحكيم روابط معنوي دو ملت تأكيد و مبادلات فرهنگي از جمله، ايجاد تسهيلات براي مبادله كتب عام المنفعه و نشريات سودمند، مبادله گروه‌هاي مختلف براي آشنايي با كشورهاي يكديگر، برگزاري نمايشگاه هنرهاي ملي، مورد توافق قرار گرفته است. اعزام متقابل استادان، هنرمندان، دانشجويان و نويسندگان و ايجاد زمينه لازم براي اين امر از ديگر موارد اين موافقتنامه فرهنگي است. به استناد ماده 4 اين موافقتنامه، ايجاد كرسي‌هاي تدريس زبان فارسي در دانشگاههاي لبنان و كرسي‌هاي تدريس زبان عربي در دانشگاههاي ايران و تلاش براي توسعه آنها، مورد توافق طرفين قرار گرفته است. تسهيل سفرهاي سياحتي نيز از بندهاي ديگر اين موافقتنامه است. در اين موافقتنامه، ارزشيابي و معادل‌سازي مدارك تحصيلي در مقاطع ابتدايي، متوسطه و عالي نيز مودر توجه و تأكيد قرار گرفته است. در ماده ده موافقتنامه فرهنگي ايران و لبنان به موضوع اعزام رايزن و يا وابسته فرهنگي به كشورهاي ديگر پرداخته شده است و در ماده يازده نيز بر حمايت و تشويق همكاري بين سازمان‌هاي تربيت بدني و برگزاري مسابقات ورزشي تأكيد شده است.
از جمله اقدامات صورت گرفته در دهه‌هاي پيش از انقلاب اسلامي، امضاء موافقتنامه همكاري دانشگاه تهران و دانشگاه لبنان بوده است كه براساس آن كرسي زبان فارسي در دانشگاه لبنان تأسيس و دكتر محمدي استاد اعزامي از اين دانشگاه، مسئوليت آن را برعهده گرفت.
افتتاح رايزني فرهنگي ج.ا.ايران در بيروت در سال 1986 (1365) نقطه عطفي در روابط فرهنگي دو كشور پس از پيروزي اقنلاب اسلامي در ايران بود. هر چند به سبب شرايط جنگي و اوضاع نامساعد و بحران ناشي از جنگ داخلي، محدوديت‌ها و مشكلاتي فراروي هر گونه فعاليت فرهنگي مطلوب قرار داشت، برخي برنامه‌هاي فرهنگي هنري در بيروت و ديگر مناطق لبنان، به اجرا گزارده شد كه نظر به استقبال مردم لبنان، در سالهاي بعد نيز ادامه يافت. پس از پايان جنگ داخلي و به ويژه پس از امضاء برنامه مبادلات فرهنگي در سال 1991 ميان دو كشور، فعاليتهاي فرهنگي ج.ا.ايران در لبنان توسعه يافت. اين برنامه‌ها طيف گسترده‌اي از انواع فعاليت‌ها اعم از برگزاري جشنواره‌هاي فرهنگي هنري، هفته‌هاي فيلم، سمينار و ميزگردهاي علمي و فرهنگي، انتشار مجله و كتاب، برگزاري دوره‌هاي آموزش زبان فارسي و يا حمايت از برگزاري چنين دوره‌هايي در مراكز دانشگاهي و مؤسسات فرهنگي لبناني را در برمي‌گيرد. زمينه‌سازي و همكاري در تبادلات علمي و گسترش مراودات بين دانشگاه‌ها و مراكز علمي و حمايت از پژوهش‌هاي ايران‌شناسي از ديگر فعاليتهاي رايزني فرهنگي ج.ا.ايران در لبنان طي دو دهه فعاليت فرهنگي است. تكريم انديشمندان، فرهيختگان و اديبان لبناني و عرب يكي از برنامه‌هاي فرهنگي ج.ا.ايران در لبنان بوده است. در برخي از اين برنامه‌ها تعدادي از اديبان و شاعران مسيحي كه آثار ارزشمندي درباره پيامبر (ص) و خاندان مكرم ايشان پديد آورده‌اند مورد تقدير و ستايش قرار گرفته‌اند كه بازتاب مثبتي در ميان لبناني‌ها به ويژه مسيحيان اين كشور داشته و در تحكيم ارتباط با جامعه مسيحيان لبناني تأثيرگزار بوده است. برگزاري نشست‌هاي گفتگوي ميان انديشمندان مسلمان و مسيحي در اين كشور نيز از ديگر برنامه‌هاي اجرا شده در طول سالهاي گذشته بوده است كه اين امر نيز در مناسبات فرهنگي ايران و لبنان آثار مبتني را به دنبال داشته است. به استناد برنامه مبادلات فرهنگي ميان دو كشور، ميان دانشگاههاي جمهوري اسلامي ايران و لبنان تاكنون موافقتنامه‌هاي همكاري متعددي براي مبادله استاد و دانشجو امضاء شده است كه تنها برخي از آنها جنبه عملي به خود گرفته است و بيشتر آنها به دليل عدم ثبات دولتها و مسئولان مربوطه در لبنان و برخي ضعف‌هاي طرف ايراني تاكنون يا عملاً اجرائي نشده است و يا بطور مطلوب به اجرا گزارده نشده است. همچنين بر اساس همين برنامه مبادلات فرهنگي، همه ساله بسياري از مراكز انتشاراتي لبناني به ويژه مراكز نشر اسلامي و شيعي در نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران مشاركت و جمهوري اسلامي ايران نيز معمولاً از طريق رايزني فرهنگي و برخي مراكز انتشاراتي ايراني در نمايشگاه بين‌المللي و عربي كتاب در بيروت و برخي نمايشگاه‌هاي فصلي و محلي كتاب در اين كشور حضور دارد.
در حوزه چاپ و نشر هم، رايزني فرهنگي كشورمان تاكنون به چاپ و انشار دهها عنوان كتاب و مجله در موضوعات گوناگون اسلامي و ايران‌شناسي اقدام كرده است.
كتابخانه رايزني فرهنگي نيز در واقع كتابخانه‌اي تخصصي در زمينه مطالعات ايراني در اين كشور است كه با دارا بودن حدود 9000 جلد كتاب در حوزه ادبيات، تاريخ، هنر و فرهنگ مورد استفاده علاقمندان به ويژه پژوهشگران و دانشجويان قرار دارد.
طي دهه‌هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي، دهها طلبه لبناني در حوزه علميه قم مشغول فراگيري دروس حوزوي بوده‌اند. همچنين طي اين سالها تعداد قابل توجهي از دانشجويان لبناني به ويژه شيعيان در مقاطع و رشته‌هاي مختلف در دانشگاههاي ايراني به تحصيل اشتغال داشته‌اند و هم‌اكنون دهها تن از آنان كه فارغ‌التحصيل شده‌اند در حوزه‌هاي پزشكي، مهندسي و علوم انساني در اين كشور به فعاليت مشغول شده‌اند. تعداد دانشجويان ايراني در دانشگاههاي لبنان به ويژه در مقطع كارشناسي ارشد و دكتري نيز طي ده سال اخير رو به افزايش گزارده است.
* اطلاعات اين بخش با استفاده از دو منبع زير ارائه شده است:
1- وب سايت رايزني فرهنگي ج.ا.ايران در بيروت به آدرس: www.beirut.icro.ir
2- اطلاعات ميداني نگارنده