نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کانادا
پيشينه تاريخي آموزش
سابقه آموزش در سرزمین کانادا به قرن‌ها پیش و به زمانی برمی‌گردد که این سرزمین هنوز کانادا نامیده نمی‌شد. در آن زمان ساماندهی امور آموزش را کلیساها برعهده داشتند.
در اوایل قرن هفدهم (سال 1608 میلادی)، اولین مدرسه در استان کبک گشایش یافت که مستعمره فرانسه بود. در سال 1824م، قانون آموزش در استان کبک به تصویب رسید. در سال 1766م در استان نوااسکوشیا، سال 1802م در نیوبرانزویک و سال 1807م در انتاریو نیز همانند استان کبک مدارس تأسیس شدند. با وجود این، تا اواسط قرن نوزدهم میلادی، هنوز آموزش تحت نظارت کلیسا قرار داشت و قوانین و شیوه‌های آن توسط مقامات روحانی کنترل می‌شد.
آموزش همگانی در سال‌های 1840 تا 1850 میلادی در کبک ایجاد شد و استان انتاریو، نیوبرانزویک، نوااسکوشیا و جزیره پرنس ادوارد نیز به نوبه خود به ایجاد یک سیستم آموزش عمومی و همگانی مبادرت ورزیدند.
از سال 1980 میلادی، تعداد زنانی که در دانشگاه‌ها مشغول به تحصیل شده‌اند دو برابر افزایش یافته است. امروزه، بیش از نیمی از دانشجویان تمام وقت را زنان تشکیل می‌دهند و از این تعداد، از هر 4 نفر یک نفر بالای 24 سال سن دارند.
با اجرا و عملی شدن سیاست گسترش فضاهای آموزش عالی، این کشور پس از آمریکا از لحاظ دارا بودن تعداد افراد تحصیل کرده در مقام دوم جهان جای گرفته است]1 و 2[.
ساختار کلی و سیاست‌های آموزشی
ساختار نظام آموزشی در استان‌ها و قلمروهای مختلف کانادا با یکدیگر متفاوت است. می‌توان گفت که نظام آموزشی اين کشور از یک دوره پیش‌دبستانی، با مدت زمان یک تا دو سال؛ مقطع آموزش ابتدایی، با مدت زمان پنج تا هشت سال، و مقطع آموزش متوسطه تا پایان پایه 12 تحصیلی تشکیل شده است. در اين كشور آموزش ابتدایی از مهدکودک آغاز می‌شود و با توجه به قوانین آموزشی موجود در استان مورد نظر تا پایان پایه ششم یا هشتم ادامه می‌یابد. تحصیلات متوسطه نیز پس از پایان آموزش ابتدایی آغاز می‌شود. این مقطع در استان‌های مختلف دارای ساختار، محدودیت‌ها و قوانین خاص هر استان است. تحصیلات متوسطه در برخی از استان‌ها تا سال‌های هفتم یا نهم و در برخی به سال‌های دهم تا دوازدهم تقسیم می‌شوند. به‌طور معمول هر فرد یا دانش‌آموز برای ورود به دانشگاه باید یک دوره آکادمیک مشخص را طی کند تا بتواند از سطح تحصیلات دانشگاهی برخوردار گردد.
براساس قوانین، آموزش همگانی در این کشور به عهده دولت‌های استانی است. بر این اساس تمامی کودکان این کشور باید حداقل تا سن 16 سالگی از آموزش همگانی برخوردار شوند. دانشآموزان به طور قانونی می‌توانند در سن 16 سالگی مدرسه را ترک کنند. جدول زير تركيب سني و پايه‌هاي تحصيلي را در كشور كانادا نشان مي‌دهد]3[.
جدول10.1. تركيب سني و پايه‌هاي تحصيلي در كانادا
| سن | پایه تحصیلی | مدرسه |
| 2 تا 5 | - | پیش دبستانی یا کودکستان |
| 6 تا 11 | 1 تا 6 | دوره ابتدایی |
| 12 تا 14 | 7 تا 9 | دوره دبيرستان |
| 15 تا 17 | 10 تا 12 | دوره پيش دانشگاهي |
معمولاً دانش‌آموز در 6 سال اول تحصیلات ابتدایی برای درس‌های اصلی خود تنها یک معلم دارند. در 6 سال تحصیلات متوسطه هر درس را يك معلم تدریس می‌کند. ارتقا از یک پایه تحصیلی به پایه تحصیلی بالاتر براساس امتحانات است و ممکن است لازم باشد دانش‌آموزی که دارای عملکرد ضعیفی است یک پایه تحصیلی را دوباره تکرار کند. دانشآموزان تیزهوش می‌توانند به صورت جهشی در دو پایه تحصیلی بالاتر ادامه تحصيل دهند.
در اين کشور رسیدگی و نظارت بر آموزش به طور کامل در حیطه اختیارات استان‌ها و قلمروهای کشور قرار دارد و تابع نظام آموزشی فدرال نيست. به دیگر سخن، نوعی تعهد ملی نسبت به حوزه آموزش در این کشور به چشم می‌خورد. آموزش پایه برای کلیه شهروندان آزاد و رایگان است. هر استانی، علی‌رغم وجود تشابهات در اغلب زمینه‌ها با سایر استان‌ها، علایق منطقه‌ای خاص خود را نیز دنبال می‌کند. به عنوان مثال، حداقل سن آغاز به تحصيل در استان‌های مختلف با يكديگر متفاوت است. آموزش عالي از طريق مؤسسات ويژه تحت عناوين ذيل به دانشجويان ارائه مي‌گردد:
1. دانشگاه‌هاي ايالتي
2. دانشكده‌هاي ايالتي
3. كالج‌هاي ايالتي
4. كالج‌هاي كاربردي
5. مؤسسات غيررسمي فني و حرفه‌اي
بخش وسيعي از هزينه‌هاي دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي اين كشور از محل بودجه ملي تأمين مي‌شود. بسیاری از دانشگاه‌ها با حمايت دولت‌های استانی و فدرال اداره مي شوند. در دانشگاه‌هاي اين كشور انواع گوناگوني از دوره‌هاي آموزشي و مدارك علمي متنوع - از جمله كارشناسي، كارشناسي ارشد، دكتري - و نيز گواهينامه‌هاي فني و حرفه‌اي ارائه مي‌گردد. در نظام آموزشي این کشور سعي بر اين است كه دانشآموزان به روش‌هاي مختلف در مدارس دولتي تحصيل نمايند؛ به طوري كه در برخي موارد مطابق با نياز دانشآموزان برنامه‌هاي آموزشي جداگانه‌اي پيش‌بيني مي شود. ]4 و 5[.
اهداف و اصول کلی نظام آموزشی
از مهم‌ترین اهداف کلی آموزشی، می‌توان به پرورش ذهنی، آمادگی حرفه‌ای، رشد اجتماعی، اخلاقی و فردی دانشآموزان اشاره نمود. محورهای تمرکز حوزه آموزشی به موارد ذیل محدود می‌شود:
1. دانشآموزان: در این رویکرد مواد درسی و سیاست‌های آموزشی برحسب مهارت‌های دانشآموزان و با اولویت قرار دادن استانداردهای آموزشی اتخاذ می‌گردند.
2. آموزگاران: این محور همان شیوه سنتی آموزشی است که مجدداً مورد توجه قرار گرفته است. بنابر اساس سیاست مذکور، تعداد دروس پایه اصلی افزایش و دروس انتخابی کاهش می یابد و آزمون‌های سراسری در سطوح استانی برگزار می‌شود.
3. آموزش میراث فرهنگی و ارزش‌های سنتی و ملی.
4. ارتقاء سطح فرهنگی جوامع بومی و غیربومی از طریق آموزش‌های رسمی در جهت احترام گذاردن به فرهنگ‌های رایج در کشور.
5. برخورداری همگانی از فرصت‌های آموزشی و اعمال سیاست تکثرگرایی فرهنگی ]2 و 6[.
مقاطع آموزشي پيش‌دبستاني و ابتدايي
در اغلب ايالت‌هاي این كشور برنامه‌هاي مقطع آموزشي پيش دبستاني به كودكان زير پنج سال ارائه مي‌شود. این آموزش‌ها برای نوزادان و کودکان شامل مهد کودک، کودکستان و پیش‌دبستانی است. حضور کودکان زیر 5 سال در مدرسه اجباری نیست. البته اين کودکان می‌توانند در مدارس خصوصی حاضر شوند که برنامه‌های پیش دبستانی ارائه می‌کنند. حضور در پایه پیش دبستانی برای کودکانی اجباری است که در اول ماه سپتامبر 5 ساله می‌شوند. گفتني است كه رسيدگي و نظارت بر امور آموزشي مقطع آموزشي پيش دبستاني برعهده مقامات آموزشي محلي است.
اصلي‌ترين هدف مقطع آموزشي پيش دبستاني رشد جسماني، ذهني، اجتماعي و عاطفي كودكان به بهترين نحو مي‌باشد. مقطع آموزشي فوق 1 تا 2 سال به طول می انجامد و سنين 4 تا 5 سالگي را شامل مي‌گردد. اين مقطع در اغلب ايالات كشور اجباري نیست و به طور رايگان ارائه مي‌گردد.
در اين كشور، انواع مختلفی از مدارس پیش‌دبستانی و دبستاني وجود دارند. از جمله آنها می‌توان از مدارس غیرانتفاعی، مدارس وابسته به کلیسا، مدارس جوامع محلی، مدارس خصوصی و مدارس مونتسوری[1] نام برد. معمولاً مدارس غیرانتفاعی با همکاری افراد مختلف اداره می‌شوند و اغلب هزينه‌هاي آنها را والدين دانشآموزان به صورت داوطلبانه تقبل مي‌كنند. در این مدارس والدین داوطلبانه و به عنوان دستیار معلم به همراه معلمان حرفه‌ای مشغول به کار هستند. مدارس وابسته به کلیسا معمولاً در کلیسا و یا در کنار آن واقع شده‌اند. ممکن است در این مدارس آموزش‌های مذهبی نیز به دانشآموزان ارائه شود.
مدارس خصوصی جزو گران‌ترین مراكزآموزشي به شمار مي‌آيند و به طور قابل ملاحظه‌ای باهم تفاوت دارند. تعدادی از مدارس خصوصی از نوع مونتسوری هستند که در اوایل دهه 1900م دکتر ماریا مونتسوری این روش را ابداع کرد. روش مونتسوری بيش از آن كه يك روش آموزشي باشد، فلسفه زندگی را مورد تأكيد قرار مي‌دهد. اساس مونتسوري این است که هر کودکی متناسب با نیازها و علایق، الگوهای رشد منحصر به خود را دارد كه بايد والدين و مدارس به آن توجه نمايند. بعضی از مدارس مونتسوری پایه پیش‌دبستانی دارند و برخي ديگر آموزش دبستاني ارائه می‌کنند.
پس از مقطع پيش‌دبستاني، دوره آموزشي ابتدايي قرار دارد. مقطع ابتدايي 5 تا 8 سال به طول مي‌انجامد. حداقل سن براي شروع اين مقطع در نظام آموزشي ايالات كشور متفاوت است؛ اما به طور متوسط 6 سالگي است. گذراندن مقطع ابتدايي براي كليه شهروندان اجباري و رايگان مي‌باشد. مدت زمان ارائه دروس در اين مقطع به طور متوسط 27 ساعت در هفته است. در اغلب ايالت‌ها اين مقطع 6 تا 7 سال به طول مي‌انجامد. کودکان باید در اولین سپتامبری که وارد پنج سالگی می‌شوند، به مدرسه بروند. معمولاً دانشآموزان تا سن 11 سالگی (از پایه اول تا ششم) در این مقطع مشغول به تحصیل هستند. پس از پایان دوره ابتدایی دانشآموزان وارد دوره اول متوسطه می‌شوند که شامل سه سال اول بعد از دوره ابتدایی است.
مطالب درسی دوره ابتدایی در مدارس مختلف متفاوت است و به اهداف آموزشی مدرسه و انجمن‌های محلی بستگی دارد. ارتقا از یک پایه تحصیلی به پایه تحصیلی بالاتر براساس امتحانات است و، چنان که قبلاً ذکر شد، ممکن است لازم باشد دانش‌آموزی که دارای عملکرد ضعیفی است یک پایه تحصیلی را دوباره تکرار کند. دانشآموزان تیزهوش نيز می‌توانند به صورت جهشی به دو پایه تحصیلی بالاتر بروند. در مقطع ابتدایی آموزش‌هایی در زمینه مهارت‌های خواندن و نوشتن، ریاضیات، تاریخ، جغرافی، کاردستی و موسیقی، علوم، هنر و تربیت بدنی ارائه می‌شود. برخي از زبان‌هاي خارجی، از جمله زبان فرانسه، به عنوان زبان دوم قبلاً در دبیرستان‌هاي اين كشور آموزش داده می‌شد. در حال حاضر، در بعضی مناطق آموزش زبان دوم در سال‌های آخر مقطع ابتدایی آغاز می‌شود.
تأمین بيش از 90 درصد از هزینه‌هاي دوره دبستان برعهده دولت است و تحصيل کودکان در اين مقطع اجباري و رايگان است. محل تأمين اين بودجه منابع درآمدهای مالیاتی کشور است. این در حالی است که هزینه مدارس خصوصی، كه در اين كشور نيز فعال هستند، برعهده والدین کودکان است و دولت تعهدی در قبال آنها ندارد. با وجود اين، تركيب اين هزينه تا حدودی در استان‌هاي مختلف متفاوت است و متناسب با سياست‌هاي استاني تعيين مي‌شوند ]2، 3، 8 و 9[.
مدارس متوسطه
معمولاً دانشآموزان در پایه‌های تحصیلی 7 تا 11 به دبیرستان می‌روند و سپس به مدت دو یا سه سال در کالج‌های عمومی یا فنی و حرفه‌ای تحصیل می‌کنند.
دبیرستان‌های تخصصی در زمینه‌های مختلف علمی، فنی و حرفه‌ای نیز وجود دارند. این دبیرستان‌ها دانشآموزان را براي ورود به دانشگاه و یا کالج‌های فنی و حرفه‌ای آماده می‌کنند. دروس اجباری باید طی چند سال و یا چند ترم معین گذرانده شود. هر ایالتی شرایط خاص خود را داراست. معمولاً این دروس عبارت‌اند از انگلیسی (یا فرانسه)، ریاضیات، علوم، بهداشت، ورزش و علوم اجتماعی. ممکن است تاریخ دولت کانادا، جغرافی، تاریخ جهان و مشکلات اجتماعی نيز آموزش داده شود. علاوهبر دروس اجباری، دانش آموزان می‌توانند دروس انتخابی را نیز با توجه به رشته‌ای که در آینده قصد ادامه تحصیل در آن را دارند انتخاب کنند.
در پایه‌های تحصیلی 9 تا 12 نیمی از دروس انتخابی هستند، در پایه تحصیلی نهم به دانشآموزان مشاوره‌های شغلی ارائه می‌شود تا بتوانند برای شغل آینده خود برنامه‌ریزی و دروس مرتبط را انتخاب کنند. این مشاوره‌ها تا سال‌های آخر دبیرستان و کالج ادامه می‌یابد. در مدارس متوسطه بزرگ ممکن است دروس انتخابی در رشتههای عمومی، علوم و فنی و حرفه‌ای به دانش آموزان ارائه شود. دانش‌آموزانی که قصد دارند به کالج یا دانشگاه بروند معمولاً دروسی را در زمینه علوم (مانند زیست شناسی، شیمی، فیزیک)، ریاضیات (مانند جبر، هندسه، مثلثات و حساب دیفرانسیل و انتگرال)، ادبیات زبان انگلیسی یا فرانسه، انشا، علوم اجتماعی یا زبان‌های خارجی انتخاب می‌کنند.
دروس فنی و حرفه‌ای ممکن است در چهار زمینه علوم کشاورزی (دانش آموزان را برای مدیریت و اداره مزارع آماده می‌کند)، كسب و كار(دانشآموزان را برای فعالیت در زمینه‌های تجاری آماده می‌کند)، اقتصاد و مدیریت خانه(که دانشآموزان را برای خانه‌داری، نگهداری از کودک و بیمار آماده می‌کند) و آموزش صنعتی و حرفه‌ای ارائه شود که دانشآموزان را برای کارهای مکانیکی، تولیدی، ساخت و ساز و سایر کارهای حرفه‌ای آماده می‌کند. دانش‌آموزانی که می‌خواهند پس از پایان دبیرستان در زمینه‌های تجاری یا مشاغل آزاد مشغول به کار باشند می‌توانند تایپ، حسابداری، علوم کامپیوتر، و انگلیسی تجاری را فرا بگیرند.
ورزش در مدارس بسیار رایج است و معمولاً در ساعات بعد از مدرسه (بعنوان برنامه فوق‌العاده) انجام می‌شود. تیم‌های دبیرستانی در معرض توجه عموم هستند و برای بسیاری از دانشآموزان دبیرستانی عضویت در تیم ورزشی مدرسه بسیار مهم‌تر از دانش‌آموز ممتاز بودن است. در صورتی که نمرات دانش‌آموزی از سطح مورد نیاز پایین‌تر باشد او نمی‌تواند عضو تیم ورزشی مدرسه شود. نمرات اعضای تیم‌های ورزشی مدارس به طور مرتب بررسی می‌شود. ورزش‌های تیمی یکی از اصلی‌ترین فعالیت‌ها در دبیرستان‌ها است و مراسم ورزشی که در کالج‌ها برگزار می‌شود برای تیم‌های ورزشی دبیرستانی نیز وجود دارد.
د ربسياري از مدارس علاوهبر فعالیت تیمهاي ورزشی، فعالیت‌های فوق برنامه دیگری مانند انجمن علمی، گروه‌های سرود و موسیقی گروه‌های هنری و نمایش، کلاس‌های زبان نیز با مسئولیت مدرسه (خارج از ساعت درسی) برگزار می‌شود. بیشتر دبیرستان‌ها دارای روزنامه‌ای هستند که دانشآموزان آن را اداره و منتشر می‌کنند. معمولاً تاریکخانه عکاسی نیز در بیشتر دبیرستان‌ها وجود دارد. دانشگاه‌ها، کالج‌ها و کارفرمایان اهمیت زیادی برای فعالیت‌های فوق برنامه دانش آموزان دبیرستانی قایل هستند. دبیرستان‌ها در واقع مراکز اجتماعی مهمی محسوب می‌شوند و شرکت در برنامه‌های گروهی مدارس بسیار رایج است.
میزان بودجه اختصاص یافته و روش‌های تخصیص آن به حوزه آموزش، از استانی به استان دیگر متفاوت است. از عواملی که در تامين هزینه‌های عمده آموزش موثر است، می‌توان به میزان گستردگی جمعیت دانشجویی، میزان مشارکت همگانی در حوزه آموزش، میزان مالیات و اولویت‌های آموزش محلی و بومی اشاره نمود. طبق بررسی‌های به عمل آمده در میان کشورهای گروه هفت - که هفت کشور صنعتی جهان را شامل می‌شود - کانادا بیشترین میزان سرمایه‌گذاری دولتی در حوزه‌های مختلف آموزشی را به خود اختصاص داده است ]2، 3 و 10[.
امتحانات و نمرات
وقتی دانش‌آموزی در مدرسه دولتی ثبت نام می‌کند، پرونده‌ای برای او باز می‌شود. ارزشیابی‌های انجام شده در تمامی پایه‌های تحصیلی، نتیجه آنها و انشاهایی که دانشآموزان در طول سال‌های تحصیل نوشته‌اند در این پرونده ثبت می‌گردد. نظام ارزشیابی و رتبه‌بندی نمرات در دبیرستان‌ها به شرح جدول زیر است:
جدول 10.2. نظام ارزشيابي و رتبه‌بندي نمرات در دبيرستان‌هاي كانادا
| نمره | رتبه | درصد |
| A | عالی | 90 تا 100 |
| B | خوب | 80 تا 89 |
| C | متوسط، نسبتا خوب | 70 تا 79 |
| D | ضعیف | 60 تا 69 |
| F | مردود | زیر 60 |
تمامی نمرات براساس استاندارد یک مدرسه معین است. مقایسه استانداردهای مدارس و ایالت‌های مختلف باهم کار مشکلی است. نمرات و ارزشیابی براساس مجموعه‌ای از معیارها انجام می‌شود که از جمله آنها می‌توان از عملکرد دانش آموز در امتحانات میان ترم، شرکت در بحث‌های کلاسی، انجام دادن تکالیف منزل و اجرای پروژه‌ها و طرح‌های مستقل نام برد. دانشآموزان حداقل دو بار در سال (در برخی از مناطق ممکن است تا 6 بار در سال هم برسد) کارنامه دریافت می‌کنند و نمرات هر موضوع درسی در این کارنامه درج می‌گردد.
دانشآموزان دبیرستانی که به علت بیماری نمی‌توانند در کلاس درسی حضور داشته باشند، باید در کلاس جبرانی شرکت کنند. برنامه آموزشی دبیرستان‌ها به برنامه آموزشی پیشرفته - دانشآموزان را برای ورود به دانشگاه آماده می‌کند - و آموزش‌های عمومی - دانشآموزان را برای رفتن به کالج‌های فنی و حرفه‌ای آماده می‌کند - تقسیم می‌شوند]2، 3 و 11[.
مدارس خصوصی
در تمامی شهرهای کانادا مدارس خصوصی وجود دارد و حدود 5 درصد کودکان در مدارس خصوصی تحصیل مي‌كنند. این مدارس برنامه‌های آموزشی مختلف دارند. مدارس خصوصی شامل مدارس تک جنسیتی (فقط دخترانه یا فقط پسرانه) ، مختلط، مذهبی، کودکان استثنایی و تیزهوشان است. مدارس خصوصی تخصصی نیز وجود دارد. به عنوان مثال، مدارسی که تأکید خود را بر ورزش می‌گذارند و یا مدارسی که برای دانشآموزان با استعدادهای هنری (مانند نقاشی، نمایش یا موسیقی) تشکیل شده‌اند. مدارس خصوصی‌ای نیز وجود دارند که براساس فلسفه‌های خاصی مانند مونتسوری و یا والدورف[2] اداره می‌شوند. اکثر مدارس خصوصی دانشآموزان را برای ورود به دانشگاه‌ها و کالج‌های بین‌المللی آماده می‌کنند. برخي از مدارس خصوصی مطالب درسی را ارائه می‌کنند كه فقط به یک زبان خارجی توسط هیئت آموزش کشورشان تهیه شده است. سازماندهی مدارس خصوصی مشابه مدارس دولتی است، ولی مطالب درسی و روش‌های ارائه آن به طور قابل ملاحظه‌ای با مدارس دولتی متفاوت است. مدارس خصوصی شامل طیف گسترده‌ای از کودکستان تا مدارس روزانه و شبانه روزی، مدارس تجربی و پیشرفته تا مؤسسات سنتی، مدارس مدرن با دیدگاه پیشرفت جمعی تا مدارسی با دیدگاه پیشرفت فردی و مدارس کاملاً سنتی با دیدگاه یادگیری رقابتی را دربرمي گيرد. معمولاً برنامه‌های آموزشی و تکالیف مدارس خصوصی سخت و طاقت‌فرساست. به دانشآموزان این مدارس تکالیف زیادی برای انجام دادن در منزل داده می‌شود و فشار زیادی بر آنها وارد می‌گردد. بسیاری از والدین طرفدار دیدگاه رقابتی و تکالیف زیاد در مدارس خصوصی مي باشند و انتظار دارند تا شهریه مدارس با کار و تکالیف زیادی جبران شود که فرزندشان انجام می‌دهند. شهریه مدارس خصوصی بسیار متفاوت است و به عواملی مانند سن دانشآموزان، شهرت، اعتبار، کیفیت مدرسه و محل آن بستگی دارد. شهریه پرداختی توسط دانش آموزان تمامی هزینه‌ها را پوشش نمی‌دهد و علاوهبر هزینه خدمات اختیاری، هزینه‌های اضافی اجباری دیگری نیز باید پرداخت شود. البته بخشی از شهریه پرداختی به مدارس خصوصی از طریق تخفیف‌های مالیاتی به والدین بازگردانده می‌شود. برخی از مدارس برای جذب دانشآموزان جدید شهریه، را به صورت اقساط دریافت می‌کنند. بیشتر مدارس خصوصی از والدین می‌خواهند علاوه بر پرداخت شهریه به مدارس کمک مالي کنند. برخی از مدارس خصوصی به اقلیت‌های قومی تعلق دارند. بعضی از مدارس خصوصی از حمایت‌های مالی زیادی برخوردارند و در نتیجه می‌توانند دانشآموزان را بدون در نظر گرفتن توانایی مالی والدین در پرداخت شهریه بپذیرند.
مدارس خصوصی دارای برنامه‌های آموزشی گسترده‌ای هستند. این برنامه‌ها معمولاً ورزش، موسیقی، هنر و طیف وسیعی از موضوعات علمی را شامل می‌شود. بعضی از مدارس خصوصی در ساعات آموزشی به دانشآموزان سوارکاری، اسکی و یا موضوعات غیرمتداول، مانند غارشناسی را نیز آموزش می‌دهند. در این مدارس ممکن است کارشناسانی را برای اهداف خاص استخدام کنند. مثلاً متخصصان خواندن و یا معلمان و مشاوران خصوصی برای کمک به دانشآموزان ضعیف‌تر و یا دانش‌آموزانی که می‌خواهند به صورت مستقل کار کنند.
ورود به یک مدرسه خصوصی خوب، به ویژه در شهرهای بزرگ، مشکل است. هرگز نمی‌توان اطمینان داشت که مدرسه مورد نظر از فرزندان ثبت نام به عمل آورد. بنابراین، بهتر است ثبت نام در این مدارس در اسرع وقت انجام شود. معمولاً ثبت نام دانشآموزان پایه اول ابتدایی نسبت به پایه‌های تحصیلی بالاتر آسان‌تر است. بسیاری از مدارس ابتدایی و کودکستان‌های خصوصی براساس نوبت مراجعه والدین از دانش‌آموز ثبت نام به عمل می‌آورند؛ ولی بهترین و مشهورترین مدارس خصوصی دانشآموزان خود را براساس سیستم گزینشی خاصی انتخاب می‌کنند و تعداد زیادی از آنها دارای فهرست انتظار هستند. کتاب راهنمای مدارس خصوصی در بیشتر کتابخانه‌های مرجع و وزارت آموزش و پرورش ایالت موجود می‌باشد ]3، 12 و 13[.
مدارس دولتی
در کانادا مدارس دولتی توسط دولت فدرال اداره نمی‌شود. بودجه مدارس دولتی و مدارس کاتولیک را دولت ایالتی تأمین می‌کند. هر کسی می‌تواند به هریک از این مدارس برود، هرچند معمولاً در مدارس کاتولیک انشعابات مذهبی از هم جدا می‌شوند. ادارات آموزش و پرورش ایالتی مسئول مدارس دولتی هستند و بودجه اصلی آن نیز از مالیات‌های ایالتی و محلی تأمین می‌شود. دولت فدرال فقط بخشی از بودجه مورد نیاز را تأمین می‌کند. آموزش و سیاست‌های مربوط به آن در ایالت‌های مختلف متفاوت است و بستگی به ایالت مورد نظر دارد. ادارات آموزش و پرورش مسئول تعیین سیاست‌ها و خط‌مشی‌های کلی (مانند تخصیص بودجه ایالتی و فدرال، مجوز معلمان، کتاب‌های درسی و خدمات کتابخانه‌ای، آمارهای آموزشی و سوابق مدارس و برقراری و اجرای تحصیلات اجباری) هستند.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد سیستم مدارس دولتی کانادا تمرکززدایی و میزان مشارکت مدیران محلی در اداره مدارس است. هر ناحیه در یک ایالت بنا بر سطح ناحیه به مناطق آموزشی مختلف تقسیم می‌شود. مدارس هر منطقه توسط یک مدیر و هیئت مدیره و يا هیئت آموزشی منتخب اداره می‌شوند. این هیئت بر فعالیت‌های روزمره مدارس نظارت دارد و تصمیم‌گیری درباره سیاست‌های آموزشی، استخدام معلمان و خرید تجهیزات برعهده آن است. مهم‌ترین مسئولیت این انجمن‌ها جمع‌آوری بودجه برای خرید تجهیزاتی مانند کامپیوتر، دوربین‌های مداربسته، چراغ‌های اضطراری، وسایل زمین بازی، و اتوبوس مدرسه است.
صلاحیت‌ها و معیارهای گزینشی معلمان در ایالت‌های مختلف متفاوت است. در تمامی ایالت‌ها معلمان برای تدریس در مدارس ابتدایی و متوسطه دولتی باید دارای مجوز باشند. شرایط و پیش‌نیازهای معلمان در هر ایالت توسط وزارت آموزش و پرورش آن ایالت تعیین می‌شود. در تمامی ایالت‌ها معلمان برای تدریس در مدارس ابتدایی دولتی باید مدرک کارشناسی داشته باشند و برای تدریس در مدارس متوسطه حداقل مدرک مورد نیاز کارشناسی است. البته در برخی از ایالت‌ها معلمان برای تدریس در مدارس متوسطه باید دارای مدرک کارشناسی ارشد باشند. تعداد معلمان تمام‌وقت در سطح ابتدایی و متوسطه حدود 000/310 و در کالج‌ها و دانشگاه‌ها 000/40 نفر است. در نظام آموزشی کانادا والدین تشویق می‌شوند تا در آموزش فرزندان خود مشارکت داشته باشند و مدارس مرتباً درخواست می‌کنند تا والدین داوطلب به عنوان دستیار معلم در خواندن، کارهای هنری و پروژه‌های خاص به دانشآموزان کمک کنند ]3، 12 و 13[.
مقررات و ساعات آموزشی مدارس
مدارس در هفته اول ماه سپتامبر باز و آخر ماه ژوئن به فعالیت خود پایان می‌دهند. معمولاً این دوره ده ماهه به ترم‌های سه ماهه تقسیم می‌شوند. البته مدارسی نیز وجود دارند که سال تحصیلی در آنها از اواسط ماه آگوست آغاز می‌شود. ایام تعطیلات مدارس از مدت‌ها قبل توسط مدارس اعلام می‌شود. بنابراین، والدین به اندازه کافی وقت دارند تا برای گذراندن تعطیلات برنامه‌ریزی کنند. معمولاً ساعات فعالیت مدارس ابتدایی از 30/9 صبح تا 3 یا 30/3 بعد از ظهر است. دو زنگ تفریح 15 دقیقه‌ای و یک ساعت برای صرف ناهار نیز در نظر گرفته شده است. ساعات درسی دبیرستان‌ها معمولاً از 30/8 صبح تا 30/2 بعداز ظهر است. کلاس‌های فوق برنامه و ورزشی جدای از ساعات درسی مدرسه برنامه‌ریزی می‌شود. مدارس دولتی از دوشنبه تا جمعه فعالیت می‌کنند و تعطیلات آخر هفته، (شنبه و یکشنبه) بسته‌اند. در این کشور دبیرستان‌های ترمی (دو ترم در یک سال تحصیلی) نیز وجود دارند. در این دبیرستان‌ها به جای ارائه هشت موضوع درسی در کل سال، هر ترم چهار موضوع درسی ارائه می‌شود و هر روز یک جلسه طولانی (معمولاً 70 دقیقه‌ای) برای هر درس وجود دارد. هدف از ارائه این روش آموزشی آن است که دانشآموزان مطالب درسی ارائه شده را بهتر بفهمند. این روش به ویژه برای کسانی مناسب است که پیگیری هشت موضوع درسی در هفته برای‌شان امکان‌پذیر نیست]3، 12 و 13[.
بهداشت مدارس
بهداشت در مدارس از اهمیت بالایی برخوردار است. این بخش از خدمات مجموعه اقداماتي است كه باعث مي‌شود محيط مدارس به گونه‌اي گردد كه اثـر نامطلوبي بر سلامت جسمي، رواني و اجـتـمـاعي دانـش‌آمـوزان بـــر جـاي نـگـذارد. مدارس بايستي اتاق خدمات بهداشتي مجهز به تجهيزات كامل جهت فعاليت‌هاي بهداشتي و تغذيه‌اي داشته باشند.[3] علاوه بر این، در اغلب ایالت‌ها کودکان باید قبل از شروع مدرسه در مقابل تعدادی از بیماري‌ها واکسینه شوند. این بیماری‌ها عبارت‌اند از: فلج اطفال، دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، سرخک، سرخجه و اوریون. ممکن است آزمایش‌ها و معاینات مربوط به بیماری سل نیز مورد نیاز باشد. اکثر مدارس پرستاران تمام وقت یا پاره وقت دارند و در صورتی که مدرسه‌ای پرستار نداشته باشد، کارکنان مدرسه آموزش‌های مربوط به کمک‌های اولیه را دریافت می‌کنند. برای شرکت در برخی از فعالیت‌های ورزشی معاينات پزشکی خاصی، از جمله معاینات دندان، مورد نیاز است. آموزش بهداشت در مدارس ابتدایی و متوسطه ارائه می‌شود. این آموزش‌ها مواردی مانند توضیحات تصویری از خطرهاي مواد مخدر و سیگار را شامل می‌شود. بسیاری از این برنامه‌های آموزشی توسط پرسنل شرکت‌های خدمات امدادی، قوانین و مقررات ایمنی و روش‌های پیشگیری از تصادفات به صورت داوطلبانه به کودکان ارائه مي‌شود]3 و 14[.
تحصیلات دانشگاهی
دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی
جامعه دانشگاهی کانادا در مجموع از 89 مؤسسه و دانشگاه تشکیل شده است. این کشور دارای دانشگاه‌های متعددی است و آمار پيش گفته دربرگيرنده مؤسسات و دانشگاه‌هایی است که در جامعه دانشگاهی عضویت دارند و از اعتبار بین‌المللی برخوردار می‌باشند.
در دانشگاه‌ها رشتههای مختلف تدريس مي‌شود و از سطح علمی بالایی برخوردارند. برخی از این دانشگاه‌ها تا مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد فعالیت می‌کنند و برخی تنها دارای رشتههای مهندسی، هنر، طراحی، یا کشاورزی هستندو تعدادي از این دانشگاه‌ها صرفاً در مقطع کارشناسی فعالیت دارند. برخی از دانشگاه‌ها دارای نظام آموزش از راه دور می‌باشند. کانادا در این زمینه در رأس برنامه آموزش از راه دور قرار دارد. این کشور همچنین رشته تحصیلی به نام آموزش جمعی ايجاد كرده است تا دانشجویان بتوانند مطالعات خود را با دروس علمی و تجربیات کاری همراه نمایند. باید متذکر شد که این رشته مختص شهروندان کانادایی است و افراد مهاجر از هر ملیتی قادر به تحصیل در این مقطع نیستند.
بسیاری از دانشگاه‌های با برخی از مؤسسات و دانشگاه‌هاي خارج از کشور ارتباط علمی، پژوهشی و تحصیلی دارند. دانشجویان در کشور خود می‌توانند از این ارتباط بهره‌برداری کنند. به استثنای چند مورد، دانشگاه‌ها با اعتبار و بودجه دولت فدرال یا استانی تأسیس شده‌اند و بسیاری از برنامه‌های آموزشی آنها نیز در مقطع کارشناسی، هماهنگ و یکسان است. تحصیلات دانشگاهی در این کشور پس از دبیرستان (دوره متوسطه) آغاز می‌شود و در انتهای دوره مدرک رسمی به دانشجویان اعطاء می‌شود.
دوره کارشناسی در اغلب دانشگاه‌ها سه تا چهار سال (بستگی به استان) و به صورت تمام وقت است. مدت تحصیل بستگی به محل و استان مربوطه دارد و باید توجه داشت که برای ورود به دوره کارشناسی ارشد داشتن مدرک لیسانس الزامی است. این دوره چهار سال به طول می‌انجامد. چگونگی ارائه مدرک هر دانشگاه نیز با دانشگاه دیگر متفاوت است. این امر بستگی به قوانین خاص، شرایط ذکر شده در برگه‌های راهنما و بروشورهای مربوطه دارد. این برگه‌ها و بروشورها به طور رایگان برای متقاضیان ارسال می‌شود.
مدارک دانشجویان گروه پزشکی حدود سه تا چهار سال پس از اتمام دوره تحصيل به آنان اعطا می‌شود. این دانشجویان باید مدت یک یا دو سال نیز دوره انترنی را بگذرانند و سپس بُرد پزشکی مخصوص استان به آنها اعطا می‌شود. اخذ مدرک کارشناسی ارشد مستلزم گذراندن یک سال تحصیلی تمام وقت به همراه پایان‌نامه مربوط به رشته تحصیلی و تحقیقات انجام شده می‌باشد. حداقل زمان مورد نیاز برای تحصیل در دوره دکتری سه سال تمام است.
برای ورود به دوره دکتری ارایه مدرک فوق‌لیسانس ضروری است. در برخي دانشگاه ها می‌توان به طور مستقیم از دوره لیسانس به دوره دکتری راه یافت. پذیرش دانشجویان خارجی نیز به همین ترتیب است؛ با این تفاوت که در صورت نیاز فرد به تکمیل زبان انگلیسی یا فرانسه (تا حدی که به یکی از دو زبان تسلط کافی پیدا کند) فرد مجبوراست تا دوره‌های مربوط به تافل را طی کند. ارائه گواهی این دوره به منزله، مجوز نام‌نویسی متقاضی در رشته دانشگاهی مورد نظر به حساب می‌آید. در این زمینه به دانشجویان خارجی توصیه می‌شود که حداقل از یکسال قبل با دانشگاه مورد نظر تماس برقرار و اطلاعات مورد نیاز خود را دریافت کنند. بودجه اغلب دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی به صورت گسترده از محل بودجه ملی تأمین می‌شود. بنابراين، دانشجویان خارجی قادرند با پرداخت شهریه ناچیز در دوره‌های آموزش عالی پیشرفته شركت كنند. در دانشگاه‌های این کشور طيف وسیع و متنوعی از دوره‌های آموزشی و مدارک علمی در مقاطع مختلف (کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری و گواهینامه فنی و حرفه‌ای) ارائه می‌شود.
در نظام آموزشی اين كشور سعی بر این است که دانشآموزان به روش‌های مختلف در مدارس دولتی تحصیل نمایند. در برخی از موارد مطابق با نیازهای دانشآموزان برنامه‌های آموزشی جداگانه‌ای پیش‌بینی مي‌شود (سیستم جدا‌سازی) و یا برنامه‌های عادی آموزشی اجرا می‌گردد (سیستم تلفیق).
سال تحصیلی دانشگاهی
سال تحصیلی از ماه سپتامبر (شهریور) تا ماه مِی (اردیبهشت) ادامه می‌یابد. برخی از دانشگاه‌های این کشور در هر سال تحصیلی یک ترم و برخی دیگر ممکن است تا سه ترم خدمات آموزشی ارائه كنند. این دسته از دانشگاه‌ها علاوه بر ترم‌های عادی، در تابستان نیز دروس و واحدهايي را به دانشجويان ارائه می‌کنند. بنابراین، در این کشور دانشجویان می‌توانند از ماه ژانویه و یا ماه سپتامبر تحصیلات خود را آغاز نمایند. بسیاری از دانشگاه‌ها تنها چند واحد در ترم تابستان ارائه می‌کنند. برای آگاهی بیشتر از برنامه‌ریزی این دانشگاه‌ها، باید با دفتر ثبت‌نام دانشکده تماس برقرار کرد.
ارزیابی مدارک تحصیلی
متقاضی باید پیش از شروع دوره تحصیلی اطمینان حاصل كند که مدارک پایان دوره مورد نظر در کشور متبوع پذیرفته خواهد شد. مدارک دانشگاه‌های کانادا معادل مدارک دانشگاه‌های آمریکا و کشورهای مشترک‌المنافع است.
بین‌المللی نمودن دانشگاه
بحث بین‌المللی نمودن دانشگاه‌ها، که در سال 1995م از سوی جامعه دانشگاهی کانادا پذیرفته شد، به عنوان یک دگرگونی و تغییر ضروری و حیاتی مطرح است و دست‌اندرکاران کشور برآنند تا با ارتقاء هرچه بیشتر سطح تحصیلات عالی به ایجاد آینده بهتر و روشن‌تر کمک کنند.
بسیاری از دانشگاه‌های این کشور در این راستا حرکت می‌کنند و به همین خاطر هر سال دانشجویان بسیاری از کشورهای مختلف جهان در دانشگاه‌های کانادا مشغول به تحصیل می‌شوند. راه‌اندازی برنامه‌های تحصیل از راه دور، تبادل دانشجو با سایر مؤسسات و دانشگاه‌ها نیز گامی در این راه محسوب می‌شود.
به هر حال مسئولان بر این باورند که آماده نمودن مردم این کشور برای آينده نیازمند دانش جدید است ودیدگاه‌های نوین را می‌طلبد. این امر مهم بدون بین‌المللی کردن تحصیلات میسر نخواهد شد. البته ممکن است این مسأله برای بسیاری از دانشگاه‌ها محسوس نباشد و سود مالی چندانی در بر نداشته باشد، اما این برنامه در دراز‌مدت ضرورت دارد و نیاز به آن محسوس است.
پذيرش دانشجوي خارجي
دانشجوي خارجي (يا دانشجوي بين‌المللي) به كساني اطلاق مي‌شود كه فاقد تابعيت و اقامت دائم كانادا هستند و در دوره‌هاي رسمي آكادميك، فني يا حرفه‌اي در دانشگاه‌ها، كالج‌ها يا ساير مراكز آموزش عالي به تحصيل اشتغال دارند. كليه دانشجويان خارجي مكلف به اخذ مجوز دانشجويي از اداره مهاجرت مي‌باشند (به استثناء گروه معدودي كه داراي مجوز دولتي يا ديپلماتيك هستند).
مقررات ورود: مقررات ورود به كشور توسط دولت مركزي تعيين مي‌شود. قبل از هر چيز، داوطلبان بايد داراي پذيرش رسمي از يكي از مراكز آموزش عالي باشند. دارا بودن مجوز دانشجويي، رواديد ورود (براي شهروندان 107 كشور جهان)، ضمانت مالي، پذيرش كتبي از مركز آموزش عالي (با ذكر رشته تحصيلي)، گواهي پزشكي و مدرك زبان الزامي است.
مقررات بهداشتي: گواهي پزشكي را بايد پزشكان مجاز (مورد تأييد سفارت كانادا) صادر کنند. دانشجويان خارجي فاقد بيمه‌نامه درماني براي پوشش هزينه‌هاي احتمالي درمان در طول مدت اقامت ملزم به دریافت بيمه‌نامه طرح خدمات درماني در بدو ورود به اين کشور مي‌باشند.
زبان: متقاضیان باید به زبان دانشگاه محل تحصيل خود (انگليسي يا فرانسه) تسلط داشته باشند. به عنوان مثال، دارا بودن مدرك تافل با حداقل نمره 575 از ضرورت‌های راهيابي به مراكز آموزش عالي در دانشگاه‌های اغلب ايالت‌ها است.
شرايط بهداشتي- اجتماعي
دانشجويان خارجي مشمول مقررات تأمين اجتماعي هستند. پوشش مكمل و بيمه خصوصي (مانند صليب آبي) نيز قابل دستیابی است. سازمان خدمات دانشجويي مجري طرح جامع ملي بيمه درماني براي دانشجويان است.
نظام ارزشیابی: هر مركز مسئول ابداع نظام خاص خود مي‌باشد. مقياس الفبايي رايج‌ترين نظام ارزشيابي در ميان مراكز آموزش عالي به شمار مي‌رود. بعضي مقياس‌هاي الفبايي به طور همزمان با اعداد رتبه‌بندي شده تا محاسبه معدل امكان‌پذير باشد. اكثر نظام‌ها 4 امتيازي هستند. شماري از مراكز عالي از نظام 9 امتيازي استفاده مي‌كنند.
پژوهش در دانشگاه‌ها
در برنامه‌های آموزش عالی پژوهش از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این کشور در این زمینه دارای سابقه طولانی است. در دنیای امروز با توجه به پیچیدگی‌های خاص دوران مدرن، میزان تحقیقات در یک کشور نشان‌دهنده تلاش آن جامعه برای دستیابی به جهانی هرچه بهتر و زیباتر است.
پژوهش یکی از برنامه‌های اجباری درمراکز دانشگاهی محسوب می‌شود. پژوهش‌های انجام شده در این مراکز دقیقاً درباره مسائل علمی، زیستی، محیطی، پزشکی و نظایر آن است. از آنجا که هزینه تحقیقات دانشگاهی برعهده استان است، افراد تحصیل‌کرده با این امکانات فرصت می‌یابند تا در پایان تحصیلات‌شان با تحقیقات گسترده بر روی یک موضوع کاربردی به توسعه، سالم‌سازی و پیشرفت انسان امروزی کمک شایان توجهی نمایند. این امر در سیاست‌های کلان آموزشی موجب ترقی و پیشرفت کشور در زمینه‌های مختلف می‌شود.
می‌توان گفت که پژوهش در محیط‌های آموزش عالی و دانشگاه‌ها، این مراکز را در ارتباط تنگاتنگ با جامعه و موانع رشد آن قرار مي‌دهد و از این بستر بسیاری از مشکلات فردی، جمعی و فراجمعی یک جامعه برای ترقی و توسعه یافتگی علمی، انسانی، فرهنگی و اقتصادی مورد بررسی و کنکاش دقیق و مسئولانه قرار می‌گیرد]3 و 15[.
تعیین اعتبار دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی
روش تعیین اعتبار مراکز آموزش عالی مشابه نظام اجرایی ایالات متحده آمریکا است. در ایالات متحده آمریکا در اواخر قرن ۱۹ رشد فزاینده موسسات آموزشی و کمبود امکانات اولیه به تدوین استانداردهای متمرکز و اعمال راندمان‌های مناسب در حوزه آموزش عالی کشور منجر شد. با وجود بی‌میلی مؤسسات به پیروی از چنین استانداردهايي، دخالت دولت اجتناب‌ناپذير بود. از این‌رو، اغلب مؤسسات کشور گام‌هایی در جهت توسعه فرآیند ارزیابی کیفی برداشتند. اولین فرآیند، اعتباربخشی است. اعتباربخشی مؤسسات آموزش عالی از طریق پیگیری مسائل و موضوعات توسط تیم ارزیاب و بازدیدکننده و اجرای گفتگوی نهایی توسط هیأت‌های همتا با استفاده از استانداردهای موجود روشی است که به طور معمول در این کشور اتخاذ می‌گردد. لازم به ذکر است اعتبار بخشی عمومی توسط هیأت‌های منطقه‌ای هدایت شده و در نهایت از سوی مؤسسات آموزش عالی مورد نظارت و ارزیابی قرار می‌گیرد. این در حالی است که اعتباربخشی اختصاصی توسط هیأت نظارت حرفه‌ای در سطح ملی صورت می‌گیرد. دومین فرآیند، درون نهادی و بررسی منظم طرح‌های آموزشی است. گفتنی است که این روش توسط دانشگاه‌ها و به منظور ارزیابی کیفی برنامه‌های آموزشی و تصمیم‌گیری نهایی براي تهیه منابع و اطلاعات آموزشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر بررسی داخلی ممکن است ابزاری جهت اعمال فرآیند اعتباربخشی کلی‌تر و گسترده‌تر گردد، اما این موارد الزامی نیست. در این کشور روش‌های ارزیابی کیفی آموزش عالی در نحوه سازماندهی متفاوت می‌باشد. از جمله، کلیه فرآیندهای اعتباربخشی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و تنها از دو ابزار جامع اعتباربخشی ایالات متحده استفاده می‌گردد. این دو ابزار همانا ارزیابی و بازدید از مراکز آموزشی توسط همتایان می‌باشد. کمیسیون کالج‌های ایالت آلاباما در خصوص اثربخشی اعتبارسنجی مؤسسات آموزشی این گونه شرح می‌دهد:
"اثربخشی اعتباربخشی و خودتنظیمی، به پذیرش مسئولیت‌های خاص توسط مؤسسات وابسته است. این امر بر مندرجات نهایی مؤسسات و تعهدات آنان نسبت به فرآیند اعتباربخشی مربوط است. در این فرآیند هر عضو مؤسسه مسوولیتی در قبال مشارکت و پذیرش صادقانه ارزیابی‌های صورت گرفته در خصوص قوت و ضعف مؤسسات آموزشی دارد. جهت تحقق این امر اجرای طرح پیگیر و مناسب مطالعه فردی و ارزشیابی همتا ضروری به نظر می‌رسد. علاوهبر این، مؤسسات باید در فعالیت‌ها و تصمیمات کمیسیون مشارکت داشته باشد. این تعهد شامل رضایتمندی از فرآیند تصمیم‌گیری کمیسیون و رضایتمندی از خط‌مشی‌های آموزشی جهت توسعه داخلی مؤسسات است. فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده باید از خط‌مشی‌ها، روش‌ها و خطوط راهنمای کمیسیون کالج‌ها تبعیت کنند و منطبق با معیار آنها باشد]3 و 15[.
نقش دولت در آموزش
برخلاف بیشتر کشورهای صنعتی، کانادا نظام آموزش فدرال ندارد. آموزش در این کشور شامل ده نظام استانی و سه نظام سرزمینی است. مدارس دولتی، مدارس مجزا (مذهبی) و مدارس خصوصی فرصت‌های آموزشی جامعی برای تمام دانشآموزان فراهم می‌کنند. براساس قانون اساسی، هر استان و سرزمین مجاز است تا متولی نظام آموزشی خود باشد. برنامه تحصیلی در نظام آموزشی هر استان، به رغم داشتن شباهت‌های بسیار با دیگر برنامه‌ها، نمایانگر تاریخ و فرهنگ و منطقه خاص خود است.
دولت کمک‌های مالی محدودی برای آموزش هر استان به شکل پرداخت‌های انتقالی فراهم می‌کند. این کمک‌های مالی، که طبق شرایط سختگيرانه‌ای از دولت فدرال به دولت استانی انتقال می‌یابد، با تغییرات اقتصادی، محدود شده است. یارانه‌های کلان دولتی، تحصیلات دانشگاهی و غیردانشگاهی (دانشکده‌های فنی و حرفه‌ای) را به طور نسبی برای مردم دست یافتنی می‌سازد. تعهدات مالی دولت کانادا را در ردیف کشورهای پیشرو جهان در سرانه هزینه کردن برای آموزش عمومی قرار می‌دهد. اما این موضوع نیز در حال تغییر است؛ زیرا تعهدات مالی جریان پول را محدود می‌سازد.
ادغام هیأت امنای مدارس و مشارکت مدارس با شرکت‌های خصوصی دو نمونه از تدابیر کاهش هزینه‌ها است که در سراسر کشور انجام می‌شود. اصلاح نظام آموزشی استانی و پاسخگویی روزافزون برای اطمینان از موفقیت در یادگیری، از جمله تغییراتی هستند که برای دست یافتن به پرداخت‌های انتقالی فدرال انجام شده‌اند. در کانادا، مانند بسیاری دیگر از جوامع مردم‌سالار، خدمات کارآمد برای حفظ کلی چنان نهادهاي مهمی ضروری است. کارآمدسازی نظام بهداشتی چالش دیگری برای دولت این کشور است.
نظام آموزشي استان‌ها
1. نظام آموزشی استان بریتیش کلمبیا
1.1. نظام آموزش پیش از دانشگاه. در ایالت بریتیش کلمبیا، دوره تحصیلات اجباری (آموزش پایه) 10 سال است. آموزش مذکور از سن شش سالگی آغاز مي شود و در سن 16 سالگی خاتمه می‌یابد. نخستین دوره آموزش ابتدایی است که مدارس ابتدایی و پیش‌دبستانی را دربرمی‌گیرد. طول دوره ابتدایی هفت سال است و سنین 7 تا 14 را شامل می‌شود.
دومین دوره، مقطع راهنمایی (متوسطه اول) است که سه سال به طول می‌انجامد و مقاطع سنی14 تا 17 سال را دربرمی‌گیرد. سومین و آخرین مقطع، دوره متوسطه است که 2 سال طول می کشد و سنین17 تا 19 سال را شامل می‌شود. اتمام مقطع آموزشی متوسطه تا سن 16 سالگی برای کلیه دانش آموزان اجباری است، اما تا سن 19 سالگی نیز می‌توان آن را پشت سر گذاشت.
1.2. نظام آموزش عالی. استان بریتیش کلمبیا چهار دانشگاه ملی، دو دانشگاه تخصصی، پنج کالج دانشگاهی، 11 کالج فنی، سه مؤسسه آموزش استانی، دانشگاه آزاد[4] و دو مؤسسه آموزش فرهنگ بومی دارد. دانشگاه‌های این استان در برخی از زمینه‌های علمی، نظیر هنرهای آزاد و حرفه‌ای، به دانشجویان مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشد اعطا می‌نمایند. دانشگاه‌های این استان در زمینه مدیریت، تأمین بودجه، پذیرش دانشجو وايجاد رشته وموضوعات آکادمیک کاملاً مستقل عمل می‌نمایند. کالج‌های دانشگاهی در رشتههای علمی، هنری و دوره‌های فنی و حرفه‌ای به دانشجویان علاقه‌مند آموزش‌های لازم را ارائه می‌کند و در پایان دوره، گواهینامه مربوطه را اعطا می‌نمایند. لازم به ذکر است که دانشجویان دوره تحصیلی خود را در این کالج‌ها می گذرانند، اما مدارک علمی خود را از دانشگاه مرکزی دریافت می‌کنند. کالج‌های استانی نیز آن دسته از برنامه‌های آموزشی را ارائه می‌کنند که به اعطای گواهینامه و دیپلم در رشتههای فنی و حرفه‌ای، فناوری، توسعه و نظایر آن منتهی شود.
1.3. مقاطع آموزش عالی
1.3.1. مقطع کارشناسی. اغلب دوره‌های تحصیلی دانشگاهی ارائه شده در بریتیش کلمبیا، به مدارج علمی کارشناسی عمومی یا افتخاری ختم می‌شوند. برای دریافت این دو مدرک دانشگاهی پشت سر گذاردن دوران سه یا چهار ساله آموزش دانشگاهی ضروری است. در این دانشگاه درجه کارشناسی در رشتههای علوم انسانی و علوم تجربی اعطا می‌گردد. این دوره تحصیلی شامل دوره‌های سه ساله و یا دوره‌هاي کوتاه‌مدت یک ساله نیز مي‌باشد. برخی از رشتههای تحصیلی در مقطع آموزش عالی تدریس می‌شوند که عموماً نیازمند ارائه برخی از پیش‌شرط‌های رایج دانشگاهی نمی‌باشند. از این نوع رشته‌ها می‌توان به رشتههای تحصیلی پرستاری، بازرگانی و آموزشی اشاره نمود.
1.3.2. مقطع کارشناسی ارشد. این درجه دانشگاهی به طور عادی نیازمند پشت سرگذاردن درجه کارشناسی و یا معادل آن است. دوره کارشناسی ارشد برخی از رشتههای تحصیلی نظیر مدیریت بازرگانی دو سال به طول می‌انجامد. برای به پایان رساندن دوره کارشناسی ارشد دانشجو باید از یک رساله تحقیقاتی دفاع نماید.
1.3.3. مقطع دکتری. درجه دکتری عالی‌ترین مدرک دانشگاهی و سومین دوره مطالعاتی آموزش عالی است. این دوره تحصیلی نیازمند پشت سر گذارندن سه سال مطالعاتی پس از دوره کارشناسی ارشد می‌باشد. از پیش‌شرط‌های اصلی این دوره تحصیلی ارائه و دفاع از یک نظریه تحقیقاتی بدیع و پشت سر گذراندن چند واحد درسی عملی می‌باشد.
صنایع استان بریتیش کلمبیا در زمینه برنامه‌های آموزشی سیاست‌های مشترکی با حوزه آموزش عالی دارند. به عبارت دیگر دانشجویان اغلب رشتههای آموزشی همزمان با تحصیل به فعالیت در بازار کار می‌پردازند. البته باید متذکر شد که آموزش مشترک - یعنی دانشگاهی و صنعتی- تنها مشمول برخی از رشتههای تحصیلی می‌شود]16 و 17[.
2. نظام آموزشی استان مانیتوبا
2.1. آموزش پیش از دانشگاه. آموزش اجباری (آموزش پایه) در اين استان از شش سالگي آغاز مي‌شود و 10 سال به طول می‌انجامد. آموزش ابتدایی نخستين مرحله و مدت آن چهار سال است (6 تا 10 سالگي). سپس مقطع راهنمایی آغاز مي‌شود. مدت اين دوره نيز چهار سال است (10 تا 14 سالگي). دوره آموزش متوسطه آخرين مرحله آموزش پايه است كه چهار سال به طول می‌انجامد. (14 تا 18 سال).
2.2. نظام آموزش عالی. چنان‌که ذکر شد، آموزش عالی در اين كشور در حیطه اختیارات قانونی استان‌ها است و از طریق دانشگاه‌ها، کالج‌های استانی و مؤسسات فنی و حرفه‌ای ارائه می‌گردد که رشتههای تحصیلی متنوعی را تحت پوشش آموزش خود دارند. مؤسسات فنی و حرفه‌ای دوره‌های آموزشی فنی و حرفه‌ای برگزار مي‌كنند و در پايان دوره دیپلم یا گواهینامه فنی و حرفه‌ای به دانشجويان داده مي‌شود. در این كشور تنها دانشگاه‌ها مجازند مدارک تحصیلی ویژه آموزش عالی به دانش‌آموختگان بدهند. کالج‌های استانی و مؤسسات فنی و حرفه‌ای چنین اختیاری ندارند. دانشگاه‌ها از لحاظ مدیریتی و دسترسی به منابع مالی کاملاً مستقل عمل می کنند و رسیدگی به کلیه امور آموزش عالی کشور را در برنامه کاری خود دارند. کادر اصلی هیأت مدیره کالج‌های استانی و مؤسسات فنی و حرفه‌ای عموماً متشکل از نمایندگان دولتی- استانی چندگانه کشور می‌باشند. در استان مانیتوبا، علاوهبر مؤسسات و کالج‌های دولتی، مؤسسات و کالج‌های خصوصی نیز فعالیت دارند و دوره‌های مختلف آموزشی برگزار مي‌كنند. از سال 1993 میلادی، کالج‌های استان مانیتوبا به صورت مستقل از دانشگاه‌ها و براساس تصمیمات هیأت مدیره خود فعالیت می‌نمایند.
2.3. مقاطع آموزش عالی
2.3.1. مقطع کارشناسی. اغلب رشتههای کارشناسی در اين استان شامل درجات علمی کارشناسی عمومی و کارشناسی افتخاری می‌باشند که سه تا چهار سال به طول می‌انجامند. البته باید توجه داشت که مقطع كارشناسي دوره آموزشی یک تا سه ساله فوق‌دیپلم (کاردانی) و دوره کوتاه‌مدت و فشرده تخصصی یکساله آموزش فنی و حرفه‌ای را نیز شامل می‌شود.
2.3.2. مقطع کارشناسی ارشد. حضور در آموزش‌های این دوره دانشگاهی مستلزم گذراندن دوره آموزشی یک ساله پس از طی دوره کارشناسی عمومی است. تحصیل در برخی از رشتههای تحصیلی - نظیر مدیریت بازرگانی – نیازمند گذراندن دوره دو ساله کارشناسی ارشد است. گفتنی است که جهت فارغ‌التحصیلی دانشجویان موظف به ارائه پروژه تحقیقاتی مطلوب می‌باشند.
2.3.3. مفطع دکتری. درجه علمی دکتری عالی‌ترین نشان آموزش عالی دانشگاه‌های اين استان و دوره سوم آموزش عالی است. حضور در این دوره تحصیلی مستلزم گذراندن دوره سه ساله آموزشی پس از مقطع کارشناسی ارشد است و دانشجو باید در پایان دوره تحصیلی از رساله اختصاصی خود دفاع نماید. علاوهبر ارائه و دفاع از رساله دكتري، ارائه فعالیت‌های زمینه‌ای نیز از پیش‌شرط‌های این مقطع آموزشی به شمار می‌رود.
2.4. نحوه پذیرش دانشجو در نظام آموزش عالی. جهت پذیرش در این دوره، علاوهبر گواهینامه پایان تحصیلات متوسطه، ارایه گواهی از مدرسان محل تحصیل نیز الزامی است. این در حالی است که هریک از مؤسسات آموزش عالی سیاست‌ها و معیارهای پذیرش منحصر به فرد خود را دارند.
2.5. چگونگی و ضوابط پذیرش دانشجویان خارجی
در استان مانیتوبا نیز به تبعیت از دولت فدرال، دانشجوی خارجی به شخصی اطلاق می‌شود که نه شهروند کانادا است و نه تابعیت کامل این کشور را در اختیار دارد. به عبارت دیگر، شهروندان کانادا دانشجویان خارجی را با عنوان «دانشجوی بین‌المللی» مي‌شناسند. این قبیل دانشجویان تنها در برخی از رشتههای خاص دانشگاهی و یا فنی‌حرفه‌ای پذیرفته می‌شوند. دانشجویان بین‌المللی جهت ورود به دانشگاه‌های اين استان نیازمند دریافت «مجوز دانشجویی» از اداره کار و مهاجرت کانادا می‌باشند. گاهی اوقات نیز اجازه‌نامه دیپلماتیک از دانشجوی خارجی درخواست می‌شود. داشتن ضامن مالی، ویزا، توصیه‌نامه از یک مؤسسه آموزش عالی، برگ معاینه پزشکی و صلاحیت زبانی از دیگر پیش‌شرط‌های تعیین شده برای دانشجویان خارجی محسوب می‌شود]18 و 19[.
3. نظام آموزشی استان نیوفاوندلند
3.1. پیش از دانشگاه. دوره آموزش اجباری (مقدماتی) در اين استان 11 سال است (5 تا 16 سالگي). نخستین مرحله، مقطع ابتدایی به مدت سه سال است (کودکان سنین 6 تا 9 سال). پس از آن دوره مقدماتی متوسطه (راهنمایی) است که طول تحصیل در آن پنج سال است (سنین 10 تا 15). سومین مرحله نيز آموزش متوسطه است که مدت تحصيل در آن سه سال است (سنین 16 تا 19).
دراین استان رایج‌ترین روش ارزشیابی تحصیلی روش نمره‌ای از صفر تا 100 و ارزشیابی حروفی می‌باشد.
3.2. آموزش عالی. بررسی‌هایی که در سطح استان انجام شده است نشان می‌دهد که طی چند سال اخیر متوسط سن ورودی‌های دانشگاه، به‌ویژه در آموزش تکمیلی (کارشناسی ارشد)، روبه افزایش نهاده است. اطلاعات آماری منتشر شده از سوی اداره آمار کانادا نیز نشان می‌دهد که 49 درصد مردان و 34 درصد زنان این استان تحصیلات دانشگاهی دارند. در این بررسی 64 درصد پاسخگویان اعلام نمودند که تنها براي دستيابي به شغل مورد نظر خود وارد دانشگاه شده‌اند. 31 درصد دیگر از آنان نیز هدف از ورود به دانشگاه را اخذ مدرک دانشگاهی عنوان کرده‌اند. 19 درصد رشتههای تحصیلی در دانشگاه‌ها و 14 درصد رشته‌ها از طریق کالج‌ها به دانشجویان ارائه شده است.
از جمله مؤسسات آموزش عالی این استان می‌توان به دانشگاه ام.یو.ان[5] و کالج استانی نیوفوندلند اشاره نمود. در اين كالج برنامه‌های آموزشی متنوع وعلوم فنی و حرفه‌ای به علاقه‌مندان ارائه مي‌شود. گفتنی است که در کالج استانی نیوفوندلند دوره آموزش علوم دریایی و شیلات تحت نظارت دانشگاه ام.يو.ان برگزار می‌شود. مؤسسات آموزش عالی اين استان نیز نظیر دیگر استان‌های کشور به دو دسته تقسیم می‌شوند. یک دسته شامل مؤسساتی هستند که مجوز اعطای مدارک تحصیلی دارند. دانشگاه ام.یو.ان از این نمونه می‌باشد. دسته دیگر مؤسساتی می‌باشند که چنین مجوزی ندارند و تنها دوره‌های ناپیوسته آموزش دانشگاهی برگزار مي كنند. از جمله این دانشگاه‌ها می‌توان به مؤسسات آموزش عالی فنی و حرفه‌ای اشاره نمود. دانشگاه ام.یو.ان نیز نظیر سایر دانشگاه‌ها از لحاظ مدیریت، برنامه‌ریزی و سایر مقرارت دانشگاهی کاملاً مستقل است. مؤسسات آموزش فنی و حرفه‌ای این استان هیأت مدیره (متشکل از نمایندگان واحد آموزش) دارند. علاوهبر مؤسسات دولتی پیش گفته، مؤسسات خصوصی دیگری نیز به امور آموزش عالی رسیدگی می‌نمایند.
3.3. مقاطع آموزش عالی
3.3.1. مقطع کارشناسی. اغلب رشتههای تحصیلی دانشگاه‌های نیوفوندلند به دريافت گواهي کارشناسی منتهی می‌گردد. اين مقطع چهار سال به طول می‌انجامد. دوره تحصیلی سه ساله، موسوم به فوق‌دیپلم، به صورت ناپیوسته ارائه می‌شود. دوره تحصیلی فوق برای رشته‌هایی نظیر پرستاری، بازرگانی و آموزش به صورت پیوسته است و دانشجویان در پایان موفق به اخذ مدرک کارشناسی می‌شوند.
3.3.2. مقطع کارشناسی ارشد. دوره کارشناسی ارشد معمولاً یک سال است و افراد پس از اتمام دوره کارشناسی می‌توانند در آن حضور یابند. دوره کارشناسی ارشد براي برخی از رشتههای تحصیلی، نظیر مدیریت بازرگانی، دو سال به طول می‌انجامد. در مقطع كارشناسي ارشد دانشجویان موظف‌اند، علاوهبر ارایه پایان‌نامه تحقیقاتی، در رشته تخصصی خود فعالیت تحقیقاتی نیز داشته باشند.
3.3.3. مقطع دکتری. در این استان نیز دوره دکتری عالی‌ترین دوره آموزشی موجود در دانشگاه است. لازمه ورود به اين دوره پشت سر گذاردن سه سال تحصیل پس از مقطع آموزشی کارشناسی ارشد، ارائه و دفاع از رساله دكتري و فعالیت در حوزه مرتبط با مطالعاتی می‌باشد.
3.3.4. نحوه پذیرش دانشجویان خارجی. در استان نیوفوندلند هیچ‌گونه سهمیه‌بندی خاصی وجود ندارد و دانشجویان خارجی (به جز برخی از رشته‌ها كه در آنها الويت تحصیل با شهروندان این استان است) قادرند بدون هیچ‌گونه محدودیتی در دانشگاه‌های این استان تحصیل کنند. البته لازم به یادآوری است که دانشجویان خارجی براي ثبت نام در دانشگاه باید اجازه‌نامه اداره کار و مهاجرت کانادا، ویزای معتبر، ضامن مالی، توصیه‌نامه دانشگاهی یکی از مؤسسات آموزشی کانادایی، برگه معاینه پزشکی و گواهینامه صلاحیت زبانی را ارائه نمایند]20 و 21[.
4. نظام آموزشی استان آلبرتا
4.1. آموزش پیش از دانشگاه. آموزش پایه (ابتدایی) در استان آلبرتا کانادا 10 سال به طول می‌انجامد (سنین 6 تا 15 سالگی). نخستین دوره آموزشی در این استان مقطع ابتدایی است که شش سال طول می‌کشد (سنین 6 تا 12 سال). پس از آن دوره متوسطه اول (راهنمایی) است که مدت تحصیل در آن سه سال می‌باشد (سنین 12 تا 15 سال). مقطع آموزشی متوسطه (دبيرستان) نیز سه سال به طول می انجامد (سنین 15 تا 18 سال).
4.2. آموزش عالی
4.2.1. ساختار آموزش عالی. ازمهم‌ترین مؤسسات آموزش عالی این استان می‌توان به کالج آلبرتا، دانشگاه پلی‌تکنیک، دانشگاه آلبرتا و کالج فنی حرفه‌ای اشاره نمود. در این استان حق اعطای مدارک تحصیلی و علمی منحصر به دانشگاه‌ها است. سایر مؤسسات تنها مجاز به ارائه دوره‌های آموزشی می‌باشند. البته باید توجه داشت که کالج استان نوعی مدرک جدید، با عنوان مدرک علمی- کاربردی، اعطا می‌کند که هدف آن آماده نمودن شهروندان آلبرتایی جهت پرداختن به آموزش ضمن خدمت است. جهت دریافت مدارک علمی- کاربردی پشت سر گذراندن شش ترم تحصیلی رسمی به ضمیمه دو ترم آموزش عملی الزامی است. گفتنی است که دانشگاه‌های این استان از لحاظ مدیریت و برنامه‌ریزی تحصیلی کاملاً مستقل هستند و هیأت مدیره کالج‌ها و مؤسسات پلی‌تکنیک توسط نمایندگان دولتی مشخص و معرفی می‌شوند.
4.2.2. آموزش عالی
4.2.2.1. دوره کارشناسی. دوره كارشناسي معمولاً چهار سال به طول می‌انجامد و در پایان دوره دانشجویان موفق به اخذ مدرک کارشناسی عمومی یا کارشناسی افتخاری می‌گردند. دوره آموزش کاردانی نیز زیرمجموعه‌ای از این دوره است، معمولاً یک تا سه سال به طول می‌انجامد و به دو صورت پیوسته و ناپیوسته در دانشگاه استانی به دانشجویان ارائه می‌شود.
4.2.2.2. دوره کارشناسی ارشد. دوره تحصیلی کارشناسی ارشد یک سال است و پس از دوره کارشناسی، دومین مرحله از تحصیلات عالیه دانشگاهی است. در این دوره دانشجویان موظف‌اند پایان‌نامه تدوين كنند و به فعالیت تحقیقاتی در حوزه تخصصی خود بپردازند.
4.2.2.3. دوره دکتری. اين مقطع عالی‌ترین دوره دانشگاهی استان‌هاي کانادا، به جز استان کبک، محسوب می‌شود. این دوره آموزشی سومین و آخرین مرحله از تحصیلات تکمیلی را تشکیل می‌دهد. دانشجویان در این دوره موظف‌اند رساله تحقیقاتی ارايه و در رشته تخصصی خود فعالیت تحقیقاتی نمايند.
5. نظام آموزشي استان انتاريو
5.1. آموزش عالی. استان اونتاریو از استان‌های فعال در حوزه آموزش عالی محسوب می‌شود. از جمله مهم‌ترین مؤسسات آموزشی عالی این استان می‌توان به مراکز آموزشی ذیل اشاره نمود:
o دانشگاه استانی
o کالج استانی
o کالج غیررسمی فنی و حرفه‌ای
o کالج هنرهای کاربردی
از جمله مهم‌ترین نهادهای دست‌اندرکار نظام آموزش عالی استان می‌توان به نهادهای زیر اشاره نمود:
o واحد آموزش
o هیأت امنای کالج فنی حرفه‌ای و دانشکده هنرهای کاربردی
o شورای مرکز دانشگاه‌ها و کالج‌های استانی
o انجمن ملی کالج‌های فنی و هنری
سال تحصیلی این استان ماه سپتامبر آغاز می شود و تا ماه ژوئن ادامه می‌یابد. زبان آموزشی مؤسسات و مراکز آموزشی استان انگلیسی و فرانسه است.
5.2. مقاطع آموزش عالی
5.2.1. مقطع کارشناسی. اغلب دوره‌های آموزشی دانشگاهی در اين استان به اخذ گواهي كارشناسی عمومی یا کارشناسی افتخاری منتهی می‌شود. اين دوره معمولاً چهار سال به طول می‌انجامد. دوره‌های کارشناسی به دو صورت پیوسته و ناپیوسته برگزار می‌گردد. دوره آموزشی کاردانی ازجمله دوره‌های آموزشی ناپیوسته محسوب می‌شود.
5.2.2. مقطع کارشناسی ارشد. این دوره معمولاً یکسال به طول می‌انجامد. البته در برخی از رشتههای تحصیلی، نظیر مدیریت بازرگانی، آموزش مذکور دو ساله است. در این دوره دانشجویان موظف‌اند پایان‌نامه ارايه كنندو در رشته تخصصی خود فعالیت پژوهشی نمایند. این دوره نیز مانند دوره کارشناسی به دو صورت پیوسته و ناپیوسته برگزار می‌شود.
5.2.3. مقطع دکتری. عالی‌ترین دوره آموزشی دانشگاه‌های این ایالت است. اين دوره معمولاً سه سال طول می کشد و دانشجویان اين دوره موظف‌اند رساله تحقیقاتی ارائه نمایند.
5.3. نحوه پذیرش دانشجویان خارجی. دانشجویان خارجی علاقه‌مند به تحصیل در استان اونتاریو موظف‌اند تشریفات قانونی این کشور را رعايت نمايند. آنها باید در بدو ورود به کشور از اداره مهاجرت و اشتغال کانادا مجوز دانشجویی دریافت كنند و مدارک دیگر، اعم از ویزای معتبر دانشجویی، برگه معاینه پزشکی، توصیه‌نامه از یک مؤسسه کانادایی و گواهینامه صلاحیت زبانی، را نیز به پیوست آن ارائه نمایند]22 و 23[.
6. نظام آموزشی استان ساسکاچوان
6.1. آموزش پیش از دانشگاه. آموزش پایه در این استان هفت سال است. (7 تا 14 سال). آموزش ابتدایی در اين استان شش سال به طول می‌انجامد (سنین 5 تا 11 سال). دومین مرحله متوسطه اول (آموزش راهنمایی) است و چهار سال به طول می انجامد وافراد سنین 11 تا 14 سال را شامل می‌شود. دروه متوسطه نيز سه سال است (سنین 15 تا 18). در پایان اين دروه گواهینامه دیپلم متوسطه به دانشآموزان موفق اعطا می‌شود.
در استان ساسکاچوان مقطع آموزش متوسطه، پایه 10 تا 12 را شامل شده و از 24 واحد تحصیلی تشکیل شده است. گفتنی است که 24 واحد آموزشی مذکور به شرح زیر ارئه می‌شود:
o واحدهای آموزشی اجباری
o واحدهای آموزشی تخصصی
o واحدهای آموزشی اختیاری
6.2. آموزش عالی
6.2.1. ساختار آموزش عالی. رسیدگی و نظارت بر امور مراکز آموزش عالی استان ساسکاچوان در حیطه اختیارات قانونی سازمان آموزش است. در این استان دو دانشگاه همراه با چهار دانشکده وابسته و شش کالج ایالتی، یک مؤسسه آموزش عالی فنی و‌حرفه‌ای و علوم کاربردی و 10 کالج منطقه‌ای (شامل یک کالج بین استانی تحت نظارت استان آلبرتا و یک کالج دولتی ویژه خدمات آموزشی سرخ‌پوستان ناحیه) و چندین مدرسه کارآموزی و فنی و حرفه‌ای غیررسمی فعالیت دارند. دانشگاه‌های استانی ساسکاچوان در رشتههای تحصیلی مختلف به دانشجویان موفق مدرک کاردانی و کارشناسی اعطا می‌نمایند. مؤسسه عالی آموزش فنی و حرفه‌ای و علوم کاربردی استان با عنوان «استست[6]» دوره‌های آموزشی متنوعی در زمینه‌های فنی و حرفه‌ای و هدایت مستقیم دانشجویان به بازار کار برگزار مي‌كنند. کالج‌های منطقه‌ای که در استان ساسکاچوان مستقر می‌باشند، تحت نظارت دانشگاه‌های استانی، دوره‌های رسمی آموزشی برگزار می‌نمایند. دانشگاه‌های استانی، کالج‌های منطقه‌ای و مؤسسات پلی‌تکنیک مستقر در استان از لحاظ مدیریت منابع و برنامه‌ریزی آموزشی به صورت کاملاً مستقل اداره می‌شوند و هیأت مدیره خاص خود را دارند.
6.3. مقاطع آموزش عالی
6.3.1. دوره کارشناسی. اغلب رشتههای تحصیلی دانشگاهی این استان به اخذ مدرک کارشناسی عمومی و یا کارشناسی افتخاری منتهی می‌شوند. دوره كارشناسي چهار سال است و به دو صورت پیوسته و ناپیوسته برگزار می‌شود. دوره کاردانی از اقسام ناپیوسته این دوره تحصیلی محسوب می‌شود که مدت زمان آن یک تا دو سال است. دوره کاردانی با نظارت دانشگاه‌ها و کالج‌های منطقه‌ای و مؤسسات رسمی فنی و حرفه‌ای برگزار می‌شود.
6.3.2. دوره کارشناسی ارشد. مقطع کارشناسی ارشد دومین مرحله از تحصیلات دانشگاهی این استان است که معمولاً یک تا دو سال به طول می‌انجامد. در این دوره تحصیلی دانشجویان موظف‌اند علاوهبر ارائه پایان‌نامه تحقیقاتی به پژوهش‌های میدانی[7] نیز بپردازند.
6.3.3. مقطع دکتری. این دوره تحصیلی عالی‌ترین و سومین مرحله از تحصیلات تکمیلی است. در این استان نیز دوره آموزشی دکتری سه سال تحصیلی است و دانشجویان موظف‌اند رساله تحقیقاتی ارائه و از آن دفاع كنند. انجام دادن پژوهش‌های علمی از دیگر الزامات این دوره آموزشی محسوب می‌شود.
6.4. نحوه پذیرش دانشجویان خارجی. پذیرش دانشجویان خارجی جهت تحصیل در مؤسسات آموزش عالی این استان نیز منوط به ارائه یکسری از مدارک و مستندات - نظیر مجوز دانشجویی از اداره مهاجرت و اشتغال، برخورداری از ویزای معتبر، برگ معاینه پزشکی، توصیه‌نامه از یک مؤسسه کانادایی و گواهینامه صلاحیت زبانی- می‌باشد. در دانشگاه رجینا[8] از دانشجویان خارجی دو آزمون زبان تافل و آزمون زبان تخصصی ویژه دانشگاه رجینا به عمل می‌آید. دانشجویان خارجی ملزم به کسب نمره (550) از کل نمره آزمون تافل و حداقل نمره (180) از آزمون تخصصی زبان انگلیسی دانشگاه رجینا هستند]24 و 25[.
7. نظام آموزشی استان کبک
7.1. آموزش پیش از دانشگاه. تحصیلات پایه در استان کبک 9 سال است (سنین 6 تا 15 سال). نخستین مقطع آموزشی در این استان ابتدایی است که 6 سال به طول مي‌انجامد (سنین 6 تا 12 سال). دومین مقطع متوسطه است و مدت آن پنج سال مي‌باشد (سنین 12 تا 17 سال). در پایان دوره آموزش پیش‌دانشگاهی، گواهینامه دیپلم متوسطه ارائه می‌شود.
7.2. نظام ارزشیابی تحصیلی
7.2.1. نظام ارزشیابی تحصیلی مقطع آموزش پایه. در این استان ارزشیابی تحصیلی آموزش پایه با معیار درصدی و از صفر تا صد به شرح زیر طراحی شده است:
o بالاترین نمره: 100 درصد
o متوسط: 60 درصد
o ضعیف: صفر تا پنجاه درصد
نظام ارزشیابی تحصیلی در مؤسسات مختلف آموزش عالی این استان با یکدیگر تفاوت دارند. در کالج‌ها نمرات پایین‌تر از 60 درصد و در دانشگاه‌ها نمرات پایین‌تر از 50 درصد جزء نمرات مشروط به حساب می‌آیند.
7.3. آموزش عالی
7.3.1. ساختار نظام آموزش عالی. رسیدگی و نظارت بر امور آموزش عالی در حیطه اختیارات قانونی استان است. در استان کبک، دانشگاه‌ها و کالج‌های استانی مسئولیت اداره و نظارت بر امور آموزش عالی را برعهده دارند. در این استان 9 مؤسسه آموزش عالی فعالیت دارند که دوره‌های آموزش دانشگاهی را ارائه می‌کنند. نزدیک به 71 درصد بودجه این دانشگاه‌ها توسط دولت محلی تأمین مي‌شود. از 9 دانشگاه مذکور، 8 دانشگاه پروانه فعالیت خصوصی دارند. دانشگاه کبک،[9] که مؤسسه‌ای دولتی است، 12 دانشکده در سراسر استان دارد. دولت محلی استان کبک بخش عمده‌ای از بودجه مؤسسات آموزش عالی را تأمین می‌نماید، اما این مؤسسات از لحاظ مدیریت منابع و برنامه‌ریزی تحصیلی کاملاً مستقل عمل می‌نمایند. از 9 مؤسسه آموزش عالی این استان 6 مؤسسه در خدمت جمعیت فرانسوی زبان و سه مؤسسه ویژه جمعیت انگلیسی زبان مي‌باشند. کالج‌های این استان آموزش‌های فنی و عمومی به دانشجویان ارائه مي دهند و امکان ارائه آموزش‌های آکادمیک و عملی را برای دانشآموزان استانی فراهم می‌آورند. چنانچه دانشآموزان این قبیل کالج‌ها متقاضی شرکت در دوره‌های آموزش عالی باشند، ملزم به پشت سر گذاردن دوره آموزش پیش‌دانشگاهی هستند. گواهینامه‌های دوره‌های آموزش مؤسسات آموزشی عالی استان پس از تأیید وزیر آموزش اعطا می‌شود.
7.3.2. نحوه پذیرش دانشجویان خارجی. در این استان، نظیر سایر استان‌های این کشور، دانشجویان خارجی ملزم‌اند قبل از ورود به قلمرو کشور، ابتدا از اداره مهاجرت و اشتغال کانادا مجوز دانشجویی دریافت نمایند. مداركي نظیر بیمه‌نامه درمانی از یک مؤسسه درمانی کانادایی، برگ معاینه پزشک معتمد اداره عزیمت، ضمانت مالی، توصیه‌نامه از یک مؤسسه کانادایی و گواهینامه صلاحیت زبانی نيز از الزامات اخذ پذيرش دانشگاهي مي باشد.
7.4. تأیید مطالعات و مدارک علمی. دانش‌آموزاني که دوره‌های آموزشی فنی- حرفه‌ای سه ساله را با موفقیت پشت سر گذارند، می‌توانند جهت ورود به مقاطع بالاتر آموزشی اقدام نمایند. در سال تحصیلی 1991-1990 میلادی، 17 درصد از فارغ‌التحصیلان این قبیل مدارس، در دوره‌های آموزشی دانشگاهی ثبت نام نمودند. در استان کبک ارزشیابی مدارک تحصیلی برعهده اداره مهاجرت و انجمن جوامع فرهنگی کشور می‌باشد. دانشگاه‌ها، واحد آموزش، وزارت علوم و آموزش عالی و نهادهای رسمی استانی نیز در این امر دخالت دارند]26 و 27[.
[1]. Montessori education
متد و روش آموزشی «ماریا مونتسوری» روشی ساده و قابل فهم است که حدود 100 سال پیش در ایتالیا مورد استفاده قرار گرفت. ماریو مونتسوری فیزیکدان و انسان‌شناس ایتالیایی برای اولین بار کتابی با عنوان «انسان شناسی فنی» درباره کودکان دارای نقص مغزی و ذهنی منتشر کرد که این کتاب پایه‌گذار روش‌های تربیتی نو در قرن بیستم و بیست و یکم شد. در این روش تلاش شده است تا محتوای علمی و آموزشی کتاب‌ها به صورت دقیق، جامع و آسان طوری تنظیم شوند که کودکان مورد آموزش هم علاقه‌مند و هم کنجکاو باقی بمانند. همچنین، این روش در صدد آن است تا با کمک اندازه‌گیری‌های ساده، آزمایش، تکرار تجربه‌ها و تمرین‌هایی که به بازی شبیه است، درس‌های سختی مثل ریاضی را عملی و دوست داشتنی کنند. مونتسوری ثابت می‌کند در زندگی، خصوصاً در اولین سال‌های یادگیری، یعنی بین 3 تا 10 سالگی، کودک اشتیاقی فراوان به یادگیری و تجربه دنیای اطرافش دارد و اگر معلم با تجربه و دوره دیده بتواند این انرژی و میل را به راه درست بکشاند و گوهره وجود کودکش را درک کند، علاقه و اشتیاق کودک چند برابر خواهد شد و بهره‌وری آموزشی‌اش به طرز غیرقابل باوری افزایش خواهد یافت.
[2]. Waldorf
نظام آموزشی که «رودولف استاینر» مبدع آن بود. در این روش تلاش می‌شود استعدادهای فکری، عملی و هنری دان‌آموزان پرورش داده شود.
[3] . معاينات بهداشتي درماني دانشآموزان شامل بيماريابي، بينايي‌سنجي، شنوايي‌سنجي و پايش رشد ـ آموزش بهداشت و تغذيه كاركنان و دانشآموزان ـ كمك‌هاي اوليه در مواقع بروز حادثه و نظایر آن است.
[4]. OLA
[5]. M.U.N.
[6]. STAST
[7]. Survey
[8]. Regina
[9] - DE QUEBEC