مراسم و مناسک و اعیاد مذهبی اهل بیت(ع) عراق
مراسم و مناسك و اعياد مذهبي شیعیان عراق
در میان شیعیان عراق مجموعهاي از مراسم و مناسك و اعياد ديني وجود دارد كه برخي از آنها بصورت مشترك با اهل تسنن بوده و برخي از آنها در چارچوبهاي مذهبي شیعه صورت ميگيرد كه مهمترين آنها به شرح زير است.[i]
اعياد و مناسک ديني شیعیان عراق
مناسک ماه مبارک رمضان و عيد فطر: ماه مبارک رمضان برای مردم عراق و از جمله شیعیان از اهمیت ویژهای برخوردار است. شب قدر از شبهای بسیار مهم در ماه رمضان است که در آن به شب زندهداری، خواندن قرآن، ادعیه و زیارت ائمه میپردازند. از جمله آداب و رسومی که در ماه مبارک رمضان در عراق مورد توجه است، صله رحم و دید و بازدید بین اقوام، آشنایان و خویشاوندان است. در عراق افطارهای دستهجمعی نیز بسیار مورد توجه است، چرا که این کار بر اهمیت بنیان خانواده و اجتماع تأکید دارد. همین امر سبب شده است تا افطار دسته جمعی در مساجد و خانهها در این ماه به طور گسترده قابل مشاهده باشد. از جمله غذاهایی که طول ماه مبارک رمضان در عراق مورد استقبال قرار میگیرد عبارت است ازکبّه، حمس، مخلمح، دلمه، مسکوف، سوپ دال عدس، آبگوشت، حلیم، شله زرد و کباب عراقی. زیارت ائمه در شبهای رمضان نیز از دیگر رسوم ماه مبارک در عراق است. عید فطر در عراق از جمله اعیادی است که بسیار مورد توجه است و دارای چند روز تعطیلی رسمی است. در این تعطیلی، سفرهای زیادی انجام می شود که زیارت حرم ائمه جایگاه ویژهای در این میان دارد.
مناسک روز عرفه و عيد قربان: خواندن دعای عرفه همچون سایر آداب مذهبی بین شیعیان مشترک بوده و هر ساله هزاران شیعه از نقاط مختلف را در کربلا دور هم جمع میکند. به رغم گرمای شدید عراق، هر سال در این روز شاهد حضور پرشور هزاران زائر از کشورهای مختلف از جمله ایران، در بینالحرمین هستیم. عید سعید قربان هم، مانند عید فطر یکی از اعیاد مورد توجه مردم عراق است. از آداب و رسوم مردم عراق در این روز میتوان به برگزاری نماز عید در مساجد و حسینیهها، صلهرحم با اقوام و آشنایان و زیارت ائمه اطهار(ع) اشاره کرد. شیعیان برای زیارت به شهرهای مختلف عراق همچون کربلا، نجف، کاظمین و سامرا سفر میکنند.
عيد غدير خم: اين عيد مختص شيعيان است و مرسوم است كه مردم عراق در اين روز شادي كنند و در صورت امكان به زيارت قبر اميرالمؤمنين (ع) در نجف بروند. به طور معمول در عراق این روز تعطیل رسمی نیست، اما در استانهای شیعهنشین مانند نجف، کربلا، واسط، ذیقار و ... ادارات و مراکز دولتی به مناسبت این عید تعطیل اعلام میشود.
میلاد پیامبر اکرم(ص): روز میلاد پیامبر اکرم(ص) در عراق تعطیل رسمی است که طبق تقویم رسمی اهل سنت مصادف با دوازدهم ربیع الاول سال هجری است. با این حال میلاد پیامبر اکرم(ص) در تاریخهای مختلفی برای اهل شیعه و سنت جشن گرفته می شود. به اعتقاد شیعه پیامبر در 17 ربیع الاول و به اعتقاد اهل سنت ایشان در 12 همان ماه دیده به جهان گشودند. در بغداد و دیگر کلان شهرهای عراق مردم با چراغانی کردن معابر و خیابانها به استقبال این روز میروند. در برخی از محلهها و خیابانها، هیئتهایی جهت بزرگداشت این روز به راه میافتند و در مساجد و حسینیهها مراسم مداحی و مولودی برگزار میشود. مردم برای تبریک این روز و دید و بازدید و صرف شام و شیرینی به خانه های یکدیگر می روند.
ولادت امیرالمومنین(ع): سیزده رجب ولادت اميرالمؤمنين (ع) است و در اين روز به خصوص شهرهای نجف و كربلا آذينبندي ميشود و مراسم شادي بطور گسترده در اين شهرها ديده ميشود.
سوم شعبان: ولات امام حسين (ع) است كه در ميان شيعيان عراق رسم است اين جشن در شهر نجف و کربلا برگزار شود و مردم در اين مراسم شهرها را چراغاني كرده و به شادي ميپردازند.
نیمه شعبان: اعیاد نیمه شعبان یکی از عیدهای بزرگ شیعیان است و کربلا مرکز این جشن بزرگ در عراق است. یکی از تجمعات فرهنگی و اجتماعی در آیین مردم عراق پس از پیادهروی اربعین و روز 25 رجب (شهادت امام موسی کاظم(ع) )، پیادهروی در روزهای جشن نیمه شعبان در مسیر نجف به کربلا است.
مراسم سوگواري شیعیان عراق
سوگواری ماه محرم و عزاداریهای تاسوعا و عاشورا: برگزاری مراسم ایام محرم خصوصاً روز عاشورا، از جمله آداب و رسومی است که شیعیان عراق تا امروز به آن پایبند بودهاند. شیعیان در عراق، حدود 10 روز پیش از شروع ماه محرم با نصب پرچمهای منقش به نام امام حسین(ع) و سایر شهدای کربلا بر بام خانهها، کوچه و خیابانها و با سیاهپوش کردن شهرها و اماکن زیارتی، خود را برای مراسم عزاداری ماه محرم مهیا میکنند. مردم این کشور، رسوم و آداب خاصی را در ایام محرم در شهر کربلا اجرا میکنند که این مراسم خاص همین سرزمین است و در جای دیگری نمیتوان مشابه آن را یافت.
پیادهروی اربعين: پیادهروی اربعین یکی از رسوم دینی است که سالهاست توسط مردم نقاط مختلف عراق با اتحاد و یکپارچگی اجتماعی در حال اجراست و در سالیان اخیر با حضور شیعیان سایر کشورها، ازجمله ایران شور و حال خاصی دارد. در این مراسم، علاوه بر پیادهروی به سوی شهر کربلا به قصد زیارت امام حسین(ع)، دستههای سینهزنی و زنجیرزنی در روز اربعین در نزدیکی حرم امام حسین(ع) نیز به راه میافتند. مراسم اربعین هر ساله حدودا از اوایل ماه صفر آغاز و تا بیستم این ماه ادامه دارد. هوسهخوانی یکی از آداب عزاداری مردم عراق در راه کربلا در روز اربعین است.
بيست و پنجم رجب: یکی از مناسبتهایی که در عراق هر ساله مورد توجه بوده، مراسم سالروز شهادت امام موسی کاظم (ع) است که بعد از تاسوعا، عاشورا و اربعین حسینی از بزرگترین مراسمات دینی و مذهبی در عراق به حساب میآید. مردم عراق همه ساله در فاصله چند روز مانده به سالروز شهادت امام موسی کاظم (ع) از نقاط مختلف شهر بغداد و مناطق دیگر عراق، با پای پیاده به سمت کاظمین حرکت میکنند.
بيست و يك رمضان: روز شهادت امام علي (ع) است. هر چند كه اين مناسبت در ماه مبارك رمضان است و سفر در اين ماه مشكل است ولي عمده مراسم سوگواري و سفر به نجف اشرف در اين مناسبت بطور شبانه صورت ميگيرد و عزاداران پس از انجام شعائر مذهبي صبح روز 21 به شهرهاي خود باز ميگردند.
[i] عراق یار، آداب و رسوم مذهبی شیعیان عراق، ( 1399-6-23)، قابل دسترسی در:
https://iraqyar.com/67/%D8