دانشجویان ایرانشناسی در یمن
دانشجویان ایرانشناسی در یمن
مطالعات ایرانشناسی در یمن به صورت نظاممند از دهه ۱۳۸۰ شمسی با افتتاح بخش زبان فارسی در «دانشگاه صنعا» آغاز شد. (ایسنا، 1403)، (بنیاد سعدی، 1403) این اقدام با حمایت بنیاد سعدی و سازمانهای فرهنگی ایران همراه بود تا روابط فرهنگی دو کشور تقویت شود. پیشینه تاریخی روابط ایران و یمن به دوران ساسانیان بازمیگردد که زمینهساز علاقه به فرهنگ ایرانی در میان برخی نخبگان یمنی شده است. (المشارق، 2023)، (ابوالفضل فدایی، 1399)
1- مراکز دانشگاهی و آمار دانشجویان
- دانشگاه صنعا: قدیمیترین مرکز آموزش زبان فارسی و ایرانشناسی با تنها ۴ دانشجو در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱. (المشارق، 2023)، دورههای کارشناسی زبان فارسی از سال ۱۳۹۵ راهاندازی شد اما به دلیل جنگ و تحریمها با استقبال کمی مواجه شدهاند.
- دانشگاه ذمار: بخش زبان فارسی در سال ۱۴۰۰ با حمایت ایران تأسیس شد، اما آمار دقیقی از تعداد دانشجویان موجود نیست. (المشارق، 2023)، (بنیاد سعدی، 1403)
- مرکز ترجمه و آموزش زبان دانشگاه صنعا: کلاسهای زبان فارسی این مرکز به دلیل عدم استقبال دانشجویان از ۶ ماه پیش تعطیل شدهاند. (المشارق، 2023)
بر اساس گزارشها، مجموع دانشجویان ایرانشناسی در یمن از ۲۰ نفر تجاوز نمیکند. (المشارق، 2023)، (بنیاد سعدی، 1403) این آمار ناچیز در مقایسه با ظرفیت ۱۰۰ نفری دانشگاههای ایران برای پذیرش دانشجوی یمنی. (ایرنا، 1401)، (خبرگزاری دانشجو، 1401) نشاندهنده شکاف عمیق بین ظرفیت و واقعیت موجود است.
عوامل متعددی باعث شدهاند که دانشجویان یمنی به برنامههای آموزشی ایرانی در یمن علاقهای نشان ندهند. این عوامل شامل شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و آموزشی است که در زیر به تفصیل بررسی میشود:
1. شرایط سیاسی و امنیتی
- جنگ و بحران سیاسی: جنگ داخلی یمن و ناامنیهای ناشی از آن تأثیر منفی بر نظام آموزشی و روحیه دانشجویان داشته است. بسیاری از دانشجویان به دلیل شرایط ناامن از ادامه تحصیل منصرف شدهاند یا امکان رفتن به دانشگاهها را ندارند (المشارق، 2023).
- تأثیر گروههای سیاسی: حوثیها که کنترل بخشهایی از یمن را در دست دارند، برنامههای آموزشی را تحت تأثیر ایدئولوژی خود قرار دادهاند. این مسئله میتواند به عدم تمایل دانشجویان به شرکت در برنامههای آموزشی ایرانی منجر شود.
2. مشکلات اقتصادی
- فقر و بیکاری: وضعیت اقتصادی نامناسب و بیکاری بالا در یمن باعث شده است که بسیاری از دانشجویان به دنبال فرصتهای شغلی فوری باشند و از تحصیل در رشتههای خاص، از جمله ایرانشناسی، صرف نظر کنند.
- هزینههای تحصیل: هزینههای بالای تحصیل و عدم وجود بورسیههای کافی برای دانشجویان یمنی نیز یکی دیگر از عوامل مؤثر در عدم علاقه به برنامههای آموزشی ایرانی است.
3. کیفیت آموزش
- کمبود زیرساختها: سیستم آموزشی یمن با کمبود زیرساختها و امکانات مواجه است. عدم دسترسی به منابع آموزشی با کیفیت و اساتید مجرب میتواند باعث دلسردی دانشجویان نسبت به برنامههای آموزشی شود. (نظام آموزشی یمن، 2022)
- محتوای آموزشی ناکافی: محتوای آموزشی ارائه شده در دانشگاهها ممکن است کاربردی نباشد یا نتواند نیازهای واقعی بازار کار را برآورده کند. این مسئله میتواند موجب بیعلاقگی دانشجویان به شرکت در دورههای ایرانشناسی شود. (ایسنا، 2021)
4. عدم ارتباط با بازار کار
- نبود فرصتهای شغلی مرتبط: فارغالتحصیلان رشته ایرانشناسی ممکن است با چالشهایی در پیدا کردن شغل مواجه شوند. عدم وجود فرصتهای شغلی مرتبط با این رشته در یمن میتواند باعث کاهش علاقه دانشجویان به این حوزه شود (المشارق، 2023).
5. آگاهی فرهنگی و اجتماعی
- عدم شناخت کافی: بسیاری از دانشجویان ممکن است شناخت کافی از فرهنگ و تاریخ ایران نداشته باشند و این امر میتواند بر تمایل آنها برای تحصیل در این حوزه تأثیر بگذارد.
- موانع اجتماعی: برخی موانع اجتماعی مانند نگرشهای منفی نسبت به تحصیلات خاص یا تمایل خانوادهها به انتخاب رشتههایی با درآمدزایی بیشتر نیز میتواند بر انتخاب رشته تحصیلی تأثیرگذار باشد.
2- چالشهای کمی و کیفی
1. مشکلات سیاسی-امنیتی: جنگ داخلی از سال ۲۰۱۵ تاکنون موجب تعطیلی موقت دانشگاهها، مهاجرت اساتید و کاهش ثبتنام دانشجویان شده است. (المشارق، 2023) (نظام آموزشی یمن)
2. محدودیتهای مالی: ۴۰ کتابخانه دانشگاهی در اثر جنگ نابود شده و بودجه آموزشی به ۳۰٪ میزان پیش از جنگ کاهش یافته. (نظام آموزشی یمن، 2022)
3. کمبود نیروی متخصص: تنها ۱۵ استاد زبان فارسی در یمن فعالیت میکنند که اکثراً دورههای کوتاهمدت در ایران گذراندهاند. (ایسنا، 1399) (بنیاد سعدی، 1403)
4. کیفیت آموزشی پایین: منابع درسی عمدتاً متعلق به دهه ۱۳۸۰، عدم دسترسی به مقالات جدید و اینترنت با سرعت کمتر از ۱ مگابیت بر ثانیه. (ایسنا، 1399) (المشارق، 2023)
5. انگیزههای شغلی: تنها ۱۲٪ فارغالتحصیلان زبان فارسی جذب مراکز فرهنگی ایران میشوند و بازار کار مناسبی در یمن وجود ندارد. (المشارق، 2023) (بنیاد سعدی، 1403)
3- همکاریهای علمی ایران و یمن
- اعطای سالانه ۵۰ بورسیه تحصیلی به دانشجویان یمنی برای مقاطع کارشناسی تا دکترا در رشتههای مرتبط. (ایرنا، 1401) (خبرگزاری دانشجو، 1401)
- برگزاری دورههای تابستانی ایرانشناسی در صنعا با مشارکت بنیاد سعدی و دانشگاه تهران. (بنیاد سعدی، 1403) (خبرگزاری آنا، 1397)
- تأسیس ۳ مرکز فرهنگی ایران در استانهای تحت کنترل حوثیها با ۱۲۰۰ عضو فعال. (المشارق، 2023) (بنیاد سعدی، 1403)
با این حال، این همکاریها بیشتر متمرکز بر مناطق تحت نفوذ جنبش انصارالله بوده و نتوانسته به مناطق جنوبی یمن گسترش یابد.
4 - کیفیت آموزش و پژوهش
بررسی محتوای دروس ایرانشناسی در یمن نشان میدهد:
- ۷۰٪ سرفصلها مربوط به تاریخ باستان ایران و تنها ۳۰٪ به تحولات معاصر میپردازد. (وبسایت آینو) (دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران)
- پایاننامههای دانشجویی عمدتاً ترجمه متون کهن فارسی به عربی بدون تحلیل انتقادی هستند. (ایسنا، 1399) (بنیاد سعدی، 1403)
- عدم دسترسی به پایگاههای علمی بینالمللی و استفاده از منابع دست دوم عربی. (المشارق، 2023) (مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، 1402)
آمار انتشار مقالات علمی دانشجویان یمنی در مجلات ایرانشناسی بینالمللی در ۵ سال گذشته تنها ۲ مقاله بوده است. (بنیاد ایرانشناسی) (رسانه همیاری، 2022)
5- چشمانداز آینده
پیشبینی میشود با توجه به:
- ادامه جنگ داخلی و تقسیم یمن به دو منطقه نفوذ
- کاهش ۴۰٪ بودجه آموزش عالی یمن از ۲۰۱۵ تاکنون. (نظام آموزشی یمن، 2022)
- رقابت دانشگاههای ترکیه و عربستان در جذب دانشجوی یمنی. (گروه مهاجرتی قصران، 1402)
رشته ایرانشناسی در یمن در دهه آینده با خطر تعطیلی مواجه شود. با این حال، راهکارهایی مانند توسعه آموزش مجازی، افزایش بورسیههای تحصیلی و تمرکز بر مطالعات میانرشتهای میتواند موجب تقویت این حوزه شود. (مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، 1402) (رسانه همیاری، 2022)
منابع:
1- ایسنا (1399. 29 آذر)
https://B2n.ir/z46205
2- بنیاد سعدی (1403. 20 اردیبهشت)
https://B2n.ir/q42462
3- المشارق (2023. 20، 7)
https://B2n.ir/k80120
4- وبسایت سرای تاریخ، ابوالفضل فدایی (1399. 4 مرداد)
https://B2n.ir/z87862
5- خبرگزاری ایرنا (1401. 21 خرداد)
https://B2n.ir/f30393
6- خبرگزاری دانشجو (1401. 21 خرداد)
https://B2n.ir/n92764
7- نظام آموزشی یمن (2022)
https://B2n.ir/a10391
8- (ایسنا، 2021)
https://B2n.ir/y08866
9- عبید، ی. (1399، آذر 29). تجربههای کرونایی آموزش فارسی در دنیا. خبرگزاری ایسنا.
https://B2n.ir/r93916
10- خبرگزاری آنا (1397. 2 مرداد)
https://B2n.ir/e91537
11- وبسایت آینو
https://B2n.ir/n51729
12- دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران (1392)
https://B2n.ir/f40875
13- مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی (1402. 4 تیر)
https://B2n.ir/a55940
14- بنیاد ایرانشناسی
https://B2n.ir/x27349
15- رسانه همیاری (2022)
https://B2n.ir/u88028
16- گروه مهاجرتی قصران (1402. 7 اسفند)
https://B2n.ir/s80676