آرشیوها و مراکز اسناد تاریخی ایران در یمن

آرشیوها و مراکز اسناد تاریخی ایران در یمن

ایران و یمن دارای روابط تاریخی و فرهنگی عمیقی هستند که ریشه در قرن‌ها تعامل و تبادل بین دو تمدن کهن دارد. این پیوندهای دیرینه در قالب آثار و اسناد تاریخی متعددی در آرشیوها و مراکز اسنادی یمن بازتاب یافته است.

آرشیوها و مراکز اسناد تاریخی یمن، گنجینه‌ای ارزشمند از اسناد و مدارک مرتبط با روابط تاریخی ایران و یمن را در خود جای داده‌اند. این اسناد نه تنها بازتاب‌دهنده عمق روابط فرهنگی و تاریخی دو کشور هستند، بلکه منبعی غنی برای پژوهش‌های تاریخی و فرهنگی به شمار می‌روند.

تلاش‌های مشترک ایران و یمن برای حفظ، مطالعه و بهره‌برداری از این اسناد، می‌تواند به غنای بیشتر مطالعات تاریخی در هر دو کشور کمک کند. همچنین، این همکاری‌ها می‌تواند زمینه‌ساز تقویت روابط فرهنگی و علمی بین دو کشور در دوران معاصر باشد.

با توجه به اهمیت این اسناد و چالش‌های موجود در مسیر حفظ و مطالعه آن‌ها، ضروری است که نهادهای فرهنگی و پژوهشی دو کشور، همکاری‌های خود را در این زمینه گسترش دهند. این امر نه تنها به حفظ میراث مشترک تاریخی دو ملت کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به عنوان پلی برای تقویت روابط فرهنگی و علمی بین ایران و یمن در آینده عمل کند.

1- مرکز اسناد ملی یمن

مرکز اسناد ملی یمن یکی از مهم‌ترین مراکز نگهداری اسناد تاریخی در این کشور است که بخش قابل توجهی از اسناد مرتبط با روابط ایران و یمن را در خود جای داده است. این مرکز در سال 1991 میلادی تأسیس شد و وظیفه حفظ و نگهداری از اسناد تاریخی یمن را بر عهده دارد (الاهنومی، 2024).

عبدالله هاشم الصیامی، رئیس مرکز اسناد ملی یمن، در دیدار با علیرضا مختارپور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در سال 2023، بر اهمیت همکاری‌های دوجانبه در زمینه حفظ و مطالعه اسناد تاریخی تأکید کرد. در این دیدار، طرفین بر ضرورت تبادل تجربیات در زمینه‌های آموزشی، پژوهشی، دیجیتال‌سازی و تبادل منابع متنی و دیجیتال کتابخانه‌ای و اسنادی تأکید کردند (خبرگزاری ایرنا، 2023).

2- کتابخانه ملی یمن

کتابخانه ملی یمن، به عنوان یکی دیگر از مراکز مهم نگهداری اسناد و نسخ خطی، دارای مجموعه ارزشمندی از آثار مرتبط با ایران است. محمد حیدره، معاون وزیر فرهنگ یمن، در بازدید از غرفه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال 2022، به وجود نسخ خطی و کتب قدیمی در کتابخانه ملی یمن اشاره کرد. وی همچنین از وجود قرآن قدیمی منتسب به کتابت امیرالمؤمنین علی (ع) در آرشیو یمن خبر داد. (سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، 2022)

3- مرکز مطالعات و تحقیقات یمنی

مرکز مطالعات و تحقیقات یمنی، یکی از مهم‌ترین مراکز پژوهشی در یمن است که به مطالعه و بررسی اسناد تاریخی می‌پردازد. این مرکز دارای بخشی ویژه برای مطالعه روابط تاریخی ایران و یمن است و پژوهش‌های ارزشمندی در این زمینه انجام داده است.

حمود عبدالله الاهنومی، استاد تاریخ اسلامی دانشگاه صنعا، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در سال 2024، به وجود اطلاعات و نوشته‌هایی درباره پیوندهای تاریخی و فرهنگی یمن و ایران در بسیاری از نسخه‌ها و کتاب‌های کهن یمن اشاره کرد. وی همچنین از برنامه‌ریزی برای گردآوری این اطلاعات در یک کتاب جامع خبر داد (خبرگزاری کتاب ایران، 1403).

4- منابع و اسناد مهم

در میان اسناد و منابع موجود در آرشیوها و مراکز اسناد یمن، برخی آثار از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند:

1. «أخبار أئمة الزیدیة فی طبرستان و دیلمان و جیلان» به کوشش ویلفرد مادلونگ، اسلام‌شناس آلمانی

2. «الافاده فی تاریخ الائمه الساده» نوشته یحیی بن حسین الهارونی

3. «الحدائق الوردیه» نوشته حمید بن احمد بن محمد محلی (652 ق)

4. «التاریخ الاسلامی» نوشته احمد الهادی (معاصر)

این منابع حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره روابط تاریخی ایران و یمن هستند و به ویژه به حضور و نفوذ ایرانیان در یمن در دوره‌های مختلف تاریخی می‌پردازند (الاهنومی، 2024).

5- چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو

علی‌رغم غنای اسناد تاریخی موجود در آرشیوها و مراکز اسناد یمن، چالش‌هایی نیز در مسیر مطالعه و بهره‌برداری از این منابع وجود دارد:

1. شرایط سیاسی و امنیتی یمن در سال‌های اخیر، دسترسی به برخی از این مراکز و اسناد را دشوار کرده است.

2. کمبود منابع مالی و تجهیزات لازم برای حفظ و نگهداری مناسب اسناد تاریخی.

3. نیاز به آموزش نیروهای متخصص در زمینه مرمت و نگهداری اسناد تاریخی.

با این حال، فرصت‌هایی نیز برای تقویت همکاری‌های دوجانبه در زمینه مطالعه و حفظ اسناد تاریخی وجود دارد:

1. امکان تبادل تجربیات و دانش فنی بین متخصصان ایرانی و یمنی در زمینه حفظ و مرمت اسناد تاریخی.

2. فرصت دیجیتال‌سازی اسناد تاریخی و ایجاد دسترسی آنلاین برای پژوهشگران.

3. امکان برگزاری کارگاه‌های آموزشی مشترک برای ارتقای مهارت‌های کارشناسان در زمینه مدیریت و مطالعه اسناد تاریخی.

منابع:

1- الاهنومی، ح. ع. (2024). پیوندهای تاریخی و فرهنگی ایران و یمن در متون کهن. خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)

https://B2n.ir/m44412

2- خبرگزاری ایرنا. (2023). حمایت از مرکز اسناد یمن را وظیفه خود می‌دانیم.

https://B2n.ir/tz5827

3- سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. (2022). میهمان ویژه نمایشگاه کتاب، در غرفه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

https://B2n.ir/wu2003