رشد جمعیت در عربستان سعودی

روند رشد جمعیت عربستان سعودی طی سه دهة اخیر، بازتابی از گذار جمعیتی است که بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه تجربه کرده‌اند. در سال ۲۰۱۵، جمعیت کشور حدود ۳۱ میلیون نفر بود و نرخ رشد سالانه به ۲٫۴ درصد می‌رسید. این رشد، عمدتاً حاصل نرخ بالای باروری و ورود گسترده نیروی کار خارجی بود؛ به‌طوری‌که بیش از یک‌سوم جمعیت را مهاجران تشکیل می‌دادند.

تا سال ۲۰۲۵، جمعیت به حدود ۳۴٫۵ میلیون نفر رسیده و نرخ رشد سالانه به ۱٫۶ درصد کاهش‌یافته است. این افت، نتیجة مجموعه‌ای از عوامل ساختاری و فرهنگی است: کاهش نرخ باروری از ۵٫۸ تولد به‌ازای هر زن در دهه ۱۹۹۰ به ۲٫۴ در سال‌های اخیر، افزایش سن ازدواج، و تغییر در سبک زندگی خانوادگی. در کنار این عوامل، سیاست‌های دولت برای کاهش وابستگی به نیروی کار مهاجر و تقویت مشارکت نیروی کار بومی نیز در شکل‌گیری این روند مؤثر بوده‌اند.

از منظر جمعیت‌شناسی، نرخ تولد از ۲۰٫۵ در هزار در سال ۲۰۱۵ به ۱۷٫۲ در هزار در سال ۲۰۲۵ کاهش‌یافته، درحالی‌که نرخ مرگ‌ومیر با اندکی افزایش به ۴٫۱ در هزار رسیده است. این تغییرات نشان‌دهندة عبور عربستان از مرحله رشد سریع جمعیت به مرحله ثبات نسبی هستند—مرحله‌ای که در آن، رشد طبیعی کندتر شده و ساختار سنی به‌تدریج متعادل‌تر می‌شود.

جمعیت جوان (زیر ۳۰ سال) همچنان بخش قابل‌توجهی از جامعه را تشکیل می‌دهد، اما با افزایش امید به زندگی به ۷۶٫۵ سال و کاهش نرخ باروری، سهم گروه‌های سنی بالای ۶۰ سال روبه‌افزایش است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که تا سال ۲۰۴۰، جمعیت در سن کار (۱۵ تا ۶۴ سال) بیش از ۷۰ درصد کل جمعیت را در برخواهد گرفت—و این یعنی فرصت بهره‌برداری از «پنجره جمعیتی» همچنان وجود دارد، هرچند محدود و زمان‌مند.

در افق ۲۰۳۰، جمعیت کشور به حدود ۴۲ میلیون نفر خواهد رسید و تا سال ۲۰۵۰، این رقم به حدود ۴۷ میلیون نفر افزایش می‌یابد. بااین‌حال، نرخ رشد طبیعی به زیر ۱ درصد کاهش خواهد یافت و ساختار جمعیتی به سمت سالمندی حرکت خواهد کرد. انتظار می‌رود تا میانة قرن، بیش از ۱۲ درصد جمعیت بالای ۶۵ سال باشند—تحولی که پیامدهایی برای نظام‌های رفاهی، سلامت، و اشتغال به همراه دارد.

مهاجرت بین‌المللی همچنان یکی از عوامل کلیدی در پویایی جمعیت عربستان باقی‌مانده است. اگرچه سیاست‌های اخیر بر کاهش وابستگی به نیروی کار خارجی تأکید دارند، اما حضور مهاجران در بخش‌هایی مانند ساخت‌وساز، خدمات، و انرژی همچنان ضروری است. آینده جمعیت کشور، تا حد زیادی به نحوه مدیریت مهاجرت، جذب نخبگان، و اجرای سیاست‌های ادغام اجتماعی بستگی دارد.