علل افزایش و کاهش مدارس دینی افغانستان
کشورهای عربی به‌ویژه عربستان، کمک‌های زیادی را برای مدارس دینی در پاکستان ارسال می‌کردند. بیشترین تعداد مدارس متعلق به حرکت انقلاب اسلامی افغانستان وابسته به مولوی محمد نبی محمدی و حزب اسلامی افغانستان شاخه یونس خالص بود. با خروج قوای شوروی از افغانستان، کمک‌های عربستان و کشورهای عربی به مدارس دینی احزاب و گروه‌های افغانی کاهش یافت و ۱، احمد رشید؛ طالبان (اسلام، نفت و بازی بزرگ جدید)؛ ص ۱۴۶.
مدارس وابسته به این احزاب از عهده هزینه‌های خود برنیامدند؛ در نتیجه هزاران طلبه دینی آنها برای ادامه تحصیل به‌ناچار روانه مدارس دینی پاکستان شدند. در این میان جمعیت‌العلمای اسلام بیشترین تعداد طلبه را جذب کرد.
صرف‌نظر از علل و زمینه‌های ذکرشده، عوامل دیگری هم به جذب افغان‌ها در مدارس دینی پاکستان کمک کرده است؛ از جمله: فقر و تهیدستی اکثر مهاجران و آوارگان افغانی در پاکستان، تعصب دینی خانواده‌های متدین که حاضر نبودند فرزندان خود را به مدارس غیردینی بفرستند، شباهت مدارس و معلمان آن با مدارس افغانستان چون مدرسان آنها از قوم پشتون (پاکستان) بودند، به‌علاوه عده‌ای از افغان‌ها نیز در این مدارس تدریس می‌کردند و همچنین امکانات مالی نسبتا خوب این مدارس که از سوی عربستان و دیگر کشورهای عربی تأمین می‌شد.
افزایش مدارس دینی
اخیرا، دولت افغانستان برای جلوگیری از نفوذ کشورهای دیگر در افغانستان، در صدد توسعه مدارس دینی در کشور برآمده است تا حتی‌المقدور از عزیمت طلبه‌های افغانی به کشورهای دیگر به‌ویژه پاکستان جلوگیری به عمل آورد؛ به‌این‌ترتیب، طلبه‌ها تحت تأثیر سیاست‌های آن کشورها قرار نمی‌گیرند.
کاهش تدریجی مدارس دینی در افغانستان
به‌رغم تلاش‌های افغانستان برای توسعه مدارس دینی در این کشور و جلوگیری از عزیمت طلاب برای تحصیل به کشورهای دیگر، پس از سقوط طالبان، «به دلیل تبلیغات غرب‌گرایانه و تغییر جو اجتماعی جامعه، تعداد مدارس و طلاب تحصیل‌کننده در آن اعم از شیعه و سنی روند کاهشی داشته است».