طبیعت گرایی در هنر چینی
سومین ویژگی هنر چینی طبیعت گرایی یا آن چیزی است که در فرهنگ غربی از آن با نام «ناتورالیسم» یاد میشود. فرهنگ غربی نماد هولناکی از جنگ و تضاد میان انسان و طبیعت است، اما در فرهنگ چینی بر پاسداشت و هماهنگی انسان و طبیعت تأکید میشود. کنفوسیوس گفته:
«خردمند از آب لذت می برد و نیکمرد از کوه.»
لذا، در نگارش چینی هم برای نام طبیعت از کاراکتری شبیه کوه و آب استفاده می شود، چون در طبیعت آب و کوه از سایر اشیاء مهمتر هستند. هنر چینی طبیعت را به نیرویی که از درون آن بر میخیزد، جاندار می بیند و غایت هدف هنرمند به وحدت رسیدن با این نیرو و سپس نمایش بیانی عالی از آن در هنر خویش است.
در نقاشی چینی، هنرمند همواره می کوشد از مشاهده با چشم سر به مشاهده با چشم دل برسد و با غور و تفکر در چشم انداز طبیعی به ژرفنای ناپیدای ازلی دست یابد. نقاشی برای هنرمند چینی مشاهده ای است که به مکاشفه ختم می شود، و لذا، اغلب نقاشان چینی خود عارف نیز بودهاند. هنرمند چینی چشمی تیز برای دیدن زیباییهای طبیعت دارد و این زیبایی را هر کجا که بتواند بازسازی میکند. هنرمند در مشاهدهی طبیعت تنها ظاهر اشیاء را نمی بیند، بلکه نظم و هماهنگی باطنی انسان و طبیعت را مدنظر قرار می دهد. در نقاشی هنرمندان چینی همیشه چهار عنصر طبیعت، شعر، خوشنویسی و مهر هنرمند مکمل و لازم و ملزوم یکدیگر و جدایی ناپذیرند.
معماری چینی هم از این خصوصیت برخوردار است. در و دیوار کاخهای کهن پر از نقش و نگار است؛ بام بناها را قوسهای منحنیهای چشم نواز پوشانده است. ستونها با ظرافت تمام تراش خورده اند و باغها و حیاطها با پستی و بلندیها و حوضها و کاجها و درختان سِدر و بیدهای سایه گستر آراسته شدهاند. پلهای قوسی بر روی آبراههها نمادی از ظرافت اندیشه و هنر چینی است. حتی «دیوار بزرگ» چین نیز خود را با زیباییهای طبیعت هماهنگ ساخته است. از دامنهها بالا رفته و کنار صخرهها جای گرفته و از قله ای به قلهی دیگر جهیده و بر هر اوجی برجی بر نهاده و از درهای به دامنه ای پیچ و تاب خوران گذر کرده و بر فراز بلندیها ار افق بی پایان ناپدید شده است و با هر پیچش منظره ای از ترکیب شکوه کوهسار و دست ساخت انسان پدید آورده است.
بیشتر پرستشگاههای بودایی( آیین بودا) بر شکاف کوهها و یا دامنهها ساخته شده تا راهبان در سکوت جاودان به مراقبه به پردازند. نمازخانههای آنها پوشیده از نقش و نگار و کنده کاریهای نیلوفر مقدسِ گلِ اشراق بر صخرهها و تخته سنگها و تندیسها نقش بسته تا چیره دستی انسان با طبیعت برابری کند.
شاعران و هنرمندان تائویی هم برای یافتن سکوت اندیشمندانه به طبیعت روی میآوردند. در پردههای نقاشی و شعر شاعران چینی هم این احساس نزدیکی با طبیعت و زیباییهای آن به روشنی مشاهده می شود. بنابراین، میتوان پذیرفت که در همهی آثار هنری چین، از جمله هنرهای دستی، نسیم سبک کوهسار، زمزمهی جویبار، اوج گرفتن پروانه، آواز مرغان، جلوه گری گلها، چشم انداز جنگل و کوه چشم و گوش و روح و روان را نوازش می دهد. در هر پردهی نقاشی، حکیمی در سکوت و آرامش با موسیقی پنهان طبیعت همنوا گشته و از این وحدت شگفت با طبیعت لبخندی آرام و رضایتمندانه بر لب دارد. هر چینی ظریف اندیش همواره در آرزوی آن است که در خلوت طبیعت گوشه گیرد و با رمز و راز آن دمساز شود و راز درون خود را در آن بجوید.
نیز نگاه کنید به
منبع اصلی
سابقی، علی محمد(1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین الملی الهدی.
نویسنده مقاله
علی محمد سابقی