نهادهای مشورتی و قانونگذار در چین

کنگره‌­ی ملی نمایندگان خلق، بالاترین نهاد سیاسی کشور چین بوده و نماد قدرت سیاسی دیکتاتوری دموکراتیک مردمی و نظام دولتی چین به شمار می­‌رود. کنگره­‌ی ملی نمایندگان خلق چین متفاوت با نظام پارلمانی تفکیک و توازن سه قوای موجود در کشور­های غربی است.

براساس قانون اساسی، کنگره­‌ی ملی نمایندگان خلق چین، به عنوان عالی­‌ترین مرجع قدرت کشور تعیین شده است. براساس این قانون، هر تبعه­‌ی چینی از 18سالگی حق انتخاب کردن و انتخاب شدن به ­عنوان نماینده­‌ی کنگره­‌ی ملی را دارد. در چین، نمایندگان مجالس سطوح مختلف محلی، نمایندگان مجالس محلی، در سطوح شهرستان­‌ها و روستاها با انتخابات مستقیم مردم، و نمایندگان سطوح بالاتر، از طریق انتخابات غیر مستقم برگزیده می­‌شوند.

کنگره­‌ی ملی نمایندگان خلق سراسری مرکب از نمایندگان منتخب استان­‌ها، مناطق خودمختار، شهرهای تابع دولت مرکزی و ارتش است.از همين روی است كه تعداد نمايندگان آن ثابت نيست و در هر دوره با توجه به جمعيت وشرايط سياسی و اجتماعی حاكم بر تعداد نمايندگان آن افزوده می شود.در دوازدهمين كنگره ملی خلق كه در ماه مارس 2013 برگزار شد تعداد نمايندگان عضو 2987 نفر بودند كه 699 نفر(23/4 درصد) آنان زن بودند.  دوره­‌ی نمایندگی مجالس ملی سطوح مختلف 5 سال است و سالانه یک اجلاس عمومی برگزار می‌­کنند.

در اجلاس سالانه­‌ی کنگره‌­ی ملی نمایندگان خلق چین، نمایندگان ضمن شنیدن گزارش کار دولت و دیگر گزارش‌­های مهم، به بررسی و رسیدگی به آن­‌ها پرداخته و بیانیه­‌های لازم را به تصویب می­‌رسانند. در ایامی که کنگره­ تشکیل جلسه نمی­‌دهد، کمیسیون دائمی کنگره­‌ی ملی نمایندگان خلق، ارگان دائمی کنگره‌­ی ملی نمایندگان سطوح مختلف، اختیارات محوله از سوی کنگره‌­ی ملی را اجرا می­‌کند.

برای نمونه، اختیارات کمیسیون دائمی کنگره­‌ی ملی عبارت است از تفسیر قانون اساسی، نظارت بر اجرای قانون اساسی، تنظیم و اصلاح قوانین، (غیر از قوانین تصویب شده توسط اجلاس عمومی کنگره­‌ی ملی) و مسئولیت پذیری در برابر کنگره­‌ی ملی و تسلیم گزارش کار به مجلس ملی است. قدرت و حدود اختیارات اساسی کنگره­‌ی ملی شامل حق قانونگذاری­، حق نظارت، حق تصمیم گیری در باره‌­ی امور مهم و عزل و نصب پرسنل است.

در کشور چین، تنظیم برنامه­‌های توسعه­‌ی اقتصاد ملی و اجتماعی، راهبرد اساسی در جهت کمک به پیشرفت و توسعه­‌ی اجتماعی چین محسوب می­‌شود. ولی این برنامه­‌ها تنها پس از تصویب در کنگره‌­ی ملی نمایندگان خلق سراسری اعتبار حقوقی پیدا می­‌کند. در قانون اساسی چین قید شده است که رهبران عالی‌رتبه­‌ی چین، از جمله رییس جمهور و رییس کمیته­‌ی دائمی کنگره­‌ی ملی، باید به کنگره­‌ی ملی نمایندگان خلق معرفی و از طریق انتخابات برگزیده شوند.

نخست وزیر، اعضای شورای دولتی و وزیران وزارت­خانه­‌های مختلف نیز باید به کنگره­‌ی ملی نمایندگان خلق معرفی و از سوی آن­‌ها منصوب شوند. کنگره‌­ی ملی نمایندگان خلق سراسری نیز می­‌تواند از طریق تشریفات، طرح پیشنهادی عزل رهبران منتخب وتعیین شده، از جمله رییس کمیته­‌ی دائمی کنگره­‌ی ملی نمایندگان سراسری، رییس جمهور و نخست وزیر را ارایه کند.

حدود وظایف و اختیارات کنگره­‌ی ملی نمایندگان خلق چین

هم­چنان­ که ذکر آن رفت، بر اساس قانون اساسی، کنگره‌­ی ملی نمایندگان خلق، بالاترین ارگان نظام سیاسی چین است. این کنگره، مرکب از نمایندگان منتخب استان­‌ها، مناطق خودمختار، شهرهای تابع دولت مرکزی، مناطق ویژه­‌ی اداری و ارتش است. این کنگره ضمن داشتن حق قانونگذاری در کشور، درباره‌­ی مسائل مهم و بزرگ که با حيات سیاسی کشور ارتباط دارد، تصمیم می‌­گیرد. وظایف اساسی کنگره­‌ی ملی نمایندگان خلق عباتند از:

اصلاح قانون اساسی؛ نظارت بر اجرای قانون اساسی؛ تنظیم و تجدید نظر در قوانین جزایی، مدنی، ارگان­‌های کشوری، و سایر مقررات؛ بررسی وتصويب برنامه­‌های اقتصاد ملی و توسعه­‌ی اجتماعی و دریافت گزارش از چگونگی اجرای این برنامه­‌ها و بودجه­‌ی سالانه­‌ی کشور و وضع مقررات اجرایی بودجه؛ تصویب ایجاد استان­‌ها، مناطق خودمختار و شهر­های تابع دولت مرکزی؛ تصمیم گیری در خصوص ایجاد مناطق ویژه­‌ی اداری و مقررات مربوط به آن؛ تصمیم گیری در خصوص جنگ و صلح؛ انتخاب و تعيين رهبران عالی­‌رتبه‌­ی ارگان اجرای کشور(انتخاب اعضای کمیته­‌ی دائمی مجلس ملی نمایندگان خلق، انتخاب رییس جمهور، معاون رییس جمهور، نخست وزیر و دیگر نامزدها برای عضویت در این شورا)؛ انتخاب رییس کمیسیون مرکزی نظامی و دیگر نامزدهای عضویت در این کمیسیون؛ انتخاب رییس عالی دادگاه خلق و دادستان کل کشور.

مجلس ملی نمایندگان خلق، حق عزل اشخاص مزبور را نيز دارد. دوره‌­ی نمایندگی مجلس ملی نمایندگان خلق 5 سال است و سالانه یک اجلاس برگزار می­‌کند. زمانی که مجلس ملی نمایندگان خلق تشکیل جلسه نمی­‌دهد، کمیته­‌ی دائمی، ارگان دائمی این مجلس، بالا­ترین قدرت اجرایی کشور را پیگیری می­‌کند.

کمیته­‌ی دائمی مجلس ملی نمایندگان خلق چین مرکب از رییس کمیته، معاون، دبیر کل و دیگر اعضای آن است. ارگان­‌های قانونگذار چین عبارتند از: مجلس ملی نمایندگان خلق و کمیته­‌ی دائمی آن؛ شورای دولتی و وزارت خانه­‌ها؛ مجالس محلی؛ مجالس مناطق خودمختار؛ و مجالس مناطق ویژه­‌ی اقتصادی و مناطق ویژه­‌ی اداری.

کنفرانس مشورتی- سیاسی خلق چین

کنفرانس مشورتی- سیاسی، تشکیلات جبهه­‌ی میهن پرستی و مردمی چین است که با نظارت بر اوضاع جاری کشور، صرفا پیشنهادهایی برای حل مشکلات و مسائل سیاسی و اجتماعی اقتصادی جاری کشور به دولت ارائه می‌­دهد. از این روی ارگانی مهم برای همکاری و مشورت سیاسی احزاب به رهبری حزب کمونیست چین به شمار می‌­رود.

ترکیب اعضای کمیته­‌ی سراسری کنفرانس مشورتی- سیاسی خلق چین مرکب است از اعضای حزب کمونیست، احزاب دموکراتیک، شخصیت­‌های بی‌­طرف، گروه­‌های مردمی، نمایندگان اقلیت‌­های ملی و محافل مختلف، هموطنان مناطق اداری ویژه­‌ی هنگ­ کنگ و ماکائو، نمایندگان هموطنان ساکن تایوان و هموطنان مقیم خارج از چین و شخصیت­‌های ویژه است. مدت نمایندگی آنان 5 سال است. براساس قانون«وظیفه‌­ی عمده­‌ی کنفرانس مشورتی- سیاسی خلق چین مشورتی، سیاسی، نظارت دموکراتیک، و مشارکت و بررسی امور دولتی و سیاسی است».

مشورتی- سیاسی، به معنای مشورت و رایزنی در خصوص سیاست‌­های خطیر و ارایه­‌ی رهنمود به دولت­‌های مرکزی و محلی پیرامون مسایل مهم سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، پیش از اجرا و در خلال اجرای تصمیمات متخذه است. نظارت دموکراتیک به معنای استفاده از پیشنهاد­ها و انتقادهای مطرح شده در خصوص اجرای قانون اساسی، نظارت بر قوانین و مقرارات کشور، اجرای رهنمودها وسیاست­‌های مهم و مدیریت امور ادارات دولتی و کارمندان است. در ماه سپتامبر سال 1949میلادی، نخستین اجلاس عمومی کنفرانس مشورتی- سیاسی خلق چین به نمایندگی از طرف کنگره­‌ی ملی نمایندگان خلق و به نمایندگی از سوی مردم سراسر کشور، تأسیس جمهوری خلق چین را اعلام و نقش تاریخی مهمی را ایفا نمود.

پس از برگزاری اولین اجلاس عمومی مجلس ملی نمایندگان خلق، نقش کنفرانس مشورتی- سیاسی خلق تغییر یافت و به­ عنوان بزرگترین سازمان میهن پرستی واحد ملی چین به کارخود ادامه داد و در روند حیات سیاسی و اجتماعی و ارتباطات دوستانه­‌ی چین با خارج از کشور سهم مهمی بر عهده داشته است. کنفرانس مشورتی- سیاسی خلق، تا ماه مارس سال 2004 با 170 ارگان از 101 کشور جهان و 8 سازمان بین المللی و منطقه‌­ای رابطه برقرار کرده و مبادلات دوستانه‌­ای داشته است.

نظام همکاری چند حزبی و مشورت سیاسی

براساس قانون، در کشور چین، نظام چند حزبی و مشورت سیاسی به رهبری حزب کمونیست چین، سیاست اصلی نظام جمهوری خلق چین به­ شمار می‌­رود. در این کشور، افزون بر حزب کمونیست، 8 حزب دموکراتیک دیگر نیز به ظاهر فعالیت می­‌کند که همگی پیش از ایجاد جمهوری خلق چین تأسیس شده و از نظر سیاسی طرفدار رهبری حزب کمونیست هستند.

حزب کمونیست چین و دیگر احزاب دموکراتیک، باید در چارچوب قانون اساسی فعالیت کنند. برهمین اساس، احزاب دموکراتیک از لحاظ سازماندهی مستقل بوده واز آزادی سیاسی، استقلال تشکیلاتی، و برابری حقوقی در چهارچوب مقررات مصرح در قانون اساسی، بهرمند هستند. رهنمود اساسی همکاری حزب کمونیست چین با احزاب دموکراتیک دیگر، براساس«همزیستی دراز مدت، نظارت متقابل، رفتار صادقانه و شفاف متقابل و مشارکت در افتخارات و مشکلات یکدیگر است».

در خصوص احزاب پیش گفته باید این نکته را خاطر نشان ساخت که احزاب و گروه­‌های دموکراتیک چین، احزاب اپوزسیون ویا حزب مخالف نیستند، بلکه احزابی هستند که در امور سیاسی و دولتی و در مدیریت امور کشوری و اجرای رهنمودها، سیاست­‌ها، قوانین و مقرارت کشور با هم مشارکت دارند.

حزب کمونیست چین پیش از اتخاذ تصمیم درباره­‌ی امور مهم و ملی، با این احزاب و شخصیت­‌های بی طرف مشورت و نظریات وپیشنهادهای آنان را شنیده و سپس خود تصمیم می­‌گیرد. احزاب دموکراتیک و شخصیت های غیر حزبی عضو مجلس ملی نمایندگان خلق و کمیته دائمی این مجلس، بر اساس تناسب حضورشان، کمیسیون دائمی ویژه‌­ای دارند تا از این طریق بتوانند در رایزنی­‌های سیاسی بهتر مشارکت کرده و نقش نظارتی خود را به خوبی ایفا کنند. این احزاب در کنفرانس مشورت سیاسی خلق چین نیز ایفای نقش می­‌کنند و اعضای خود را برای حضور در کادر رهبری و ارگان‌­های قضایی در سطوح مختلف نامزد می‌­کنند.

احزاب غیر کمونیست چین

اگرچه چین اغلب به کشور تک حزبی معروف است، ولی در واقع کشوری به ظاهر دارای احزاب سیاسی مختلف است. افزون بر حزب کمونیست چین که از بدو پیدایش جمهوری خلق چین، قدرت را در این کشور در دست دارد، هشت حزب غیر کمونیست که همگی پیش از تأسیس جمهوری خلق چین فعالیت خود را آغاز کرده بودند نیز پس از آغاز به کار چین نوین، به فعالیت خود در فضای سیاسی و مدیریتی این کشور ادامه دادند. این احزاب در زمینه­‌های مختلف با حزب کمونیست همکاری­‌های تنگاتنگی داشته و در سال 1949 که جمهوری خلق چین به وجود آمد، در تهیه و تدوین قانون اساسی موقت و سایر چارچوب­‌های سیاسی و مدیریتی و تصمیم گیری پیرامون مسایل مهم سیاسی و کشوری و ایجاد سیستم جدید، نظر مشورتی ارایه کرده و مشارکت داشته‌­اند. در طول چندین دهه­‌ی گذشته، نمایندگان این احزاب در کنگره‌­ی خلق چین، کمیته‌­های دایمی مختلف کنگره، در سطوح مختلف حضور داشته و بسیاری از اعضای آن­‌ها در کنگره، دولت، سازمان­‌های دولتی و در بخش‌­های مختلف اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، علمی و فناوری دارای پست­‌های کلیدی و مهمی بوده‌­اند.

مشخصات احزاب غیر کمونیست

1-  کمیته­‌ی انقلابی کومی ن­تانگ چین(China Revolutionary Committee of the Kumintang)؛ این حزب در ماه ژانویه­‌ی سال 1949 تأسیس و در حال حاضر دارای بیش از 80 هزار عضو است. اکثر اعضای رسمی این حزب را اعضای سابق کومین­تانگ اصلی دوران جمهوری خلق چین و افرادی که با آن حزب ارتباط داشته‌­اند، تشکیل می‌­دهند.

2-  لیگ دموکراتیک چین(China Democratic League)؛ این حزب در اکتبر سال 1941 فعالیت خود را آغاز کرده و امروزه دارای 180 هزار عضو رسمی است. بیشتر اعضای این حزب را روشنفکران سطح بالای جامعه تشکیل می­‌دهند.

3-  انجمن ملی سازندگی حزب دموکرات چین(China Democratic National Construction Association)؛ این حزب در سال 1945 تأسیس شده و در حال حاضر بیش از یک‌صد هزار عضو دارد. اغلب اعضای این حزب در زمینه­‌های اقتصادی فعال بوده و یا متخصصان دانشگاهی هستند.

4-  انجمن ترویج دموکراسی در چین(China Association for the Promotion of Democracy)؛ این گروه سیاسی در دسامبر سال 1945 فعالیت خود را آغاز و اینک دارای یک‌صد هزار عضو رسمی است. اعضای این حزب اغلب از میان نخبگان فعال در زمینه­‌های دانشگاهی، آموزشی، فرهنگی، علمی و انتشاراتی برگزیده می­‌شوند.

5-  حزب دموکراتیک کشاورزان و کارگران چین(Chinese Peasants and Workers Democratic Party)؛ این تشکل در ماه اوت سال 1930 بنیان‌گذاری شده و در حال حاضر دارای بیش از 90 هزار عضو است. اغلب اعضای این حزب در زمینه­‌های بهداشت عمومی، فرهنگ و آموزش و تکنولوژی فعالیت می‌­کنند.

6-  حزب جی گونگ دانگ(Zhi Gong Dang)؛ این حزب سیاسی در اکتبر سال 1925 فعالیت سیاسی خود را آغاز کرده و در حال حاضر 20 هزار عضو فعال دارد. اکثر اعضای این حزب را چینی­‌های بازگشته از خارج و یا اعضای خانواده‌­ها و بستگان و یا نمایندگان آن­‌ها و هم­چنین اندیشمندان و متخصصان چینی مقیم خارج تشکیل می‌­دهند.

7-  انجمن جیو سَن یا نهم ماه مه( Jiu San Society)؛ این تشکیلات در دسامبر سال 1944 تأسیس و در حال حاضر دارای یک‌صد هزار عضو فعال است. اعضای این انجمن را بیشتر نخبگان و فرهیختگان شاغل در بخش­‌های علمی، فناوری، فرهنگی و آموزشی و یا بهداشت عمومی تشکیل می‌­دهند.

8-  لیگ دموکراتیک خود مختار تایوان(Taiwan Democratic Self-government League)؛ این تشکل سیاسی در نوامبر سال 1947 تشکیل شده و دارای 2100 عضو فعال است که اغلب از افراد متولد تایوان و یا تایوانی الاصلی هستند که در چین بزرگ شده اند تشکیل شده است.

نیز نگاه کنید به نظام سیاسی جمهوری خلق چین؛ کنگره ملی نمایندگان خلق چین