جوانان در عربستان سعودی
جوانان در عربستان سعودی
علی اکبر اسدی
در حالی که بسیاری از کشورهای جهان با پدیده پیری جمعیت مواجه هستند، عربستان سعودی با افزایش جمعیت جوان یا به عبارتی تراکم جمعیت جوان روبرو است. جوانی جمعیت به عنوان یکی از روندهای اصلی جمعیتی در عربستان، از مهمترین محرک ها و پیشران های سیاست های راهبردی در عرصههای مختلف است. بر این اساس است که روند فزاینده افزایش جمعیت جوان باعث طراحی و اجرای یکی از مهمترین برنامههای راهبردی در تاریخ عربستان موسوم به چشمانداز 2030 شده است. هر چند چشمانداز 2030 اهداف و ابعاد مختلفی را دنبال میکند، اما نقطه کانونی آن تمرکز بر نیازها و مطالبات نسل جوان و پیامدهای آن برای جامعه و اقتصاد سعودی است.
تعریف جوان و جمعیت جوانان در عربستان
در تعاریف متداول بینالمللی مانند تعریف سازمان ملل متحد یا بانک جهانی، بازه سنی جوانی معمولا بین 15 تا 24 سال مشخص شده است.[1] سازمان آمار عربستان نیز در راهنمای تعاریف آماری برای برخی شاخصها مانند شاخصهای مربوط به آموزش و بیکاری از بازه سنی 15 تا 24 سال استفاده میکند. اما این سازمان در تحلیلهای جمعیتی گستردهتر اغلب بازه سنی 15 تا 34 سال را به عنوان جمعیت جوان در نظر میگیرد. بر این اساس تعریف واحد و مشخصی در مورد جمعیت جوان در عربستان وجود نداشته و بسته به شاخص و هدف گزارش ها، این تعاریف متفاوت میشود. [2]. این انتخاب بازه سنی بازتابدهنده دورهای حیاتی از چرخه زندگی است که شامل تکمیل تحصیلات عمومی و عالی، گذار به بازار کار، استقلال مالی و تشکیل خانواده میشود. در اسناد مرتبط با وزارت ورزش یا برنامههای وام مسکن، این تعریف گاهی تا ۴۰ سالگی نیز بسط مییابد تا پوشش حمایتی گستردهتری را شامل شود، اما هسته مرکزی تحلیلهای جمعیتی بر همان بازه ۱۵ تا ۳۴ سال استوار است. [3]
بر اساس دادههای منتشر شده در نیمه سال ۲۰۲۴ توسط اداره کل آمار، جمعیت عربستان سعودی ساختاری به شدت جوان دارد که آن را در زمره جوانترین کشورهای گروه بیست قرار میدهد: شهروندان سعودی زیر ۳۵ سال، ۶۹.۴ درصد از کل جمعیت شهروندان را تشکیل میدهند. این رقم نشاندهنده پتانسیل عظیم نیروی انسانی برای جهش اقتصادی است، اما همزمان فشار سنگینی بر زیرساختهای آموزشی، بهداشتی و بازار کار وارد میکند. به طور خاص، گروه سنی ۱۵ تا ۳۴ سال به تنهایی ۳۵.۹ درصد از کل جمعیت عربستان را شامل میشود. [4]
یکی از ویژگیهای بارز جمعیت جوان سعودی در سال ۲۰۲۴، توازن جنسیتی قابل توجه آن است. در گروه سنی ۱۵ تا ۳۴ سال، توزیع جنسیتی شامل ۵۰.۳ درصد مرد و ۴۹.۷ درصد زن است. این توازن آماری اهمیتی راهبردی دارد، چراکه نشان میدهد که سیاستهای توانمندسازی زنان که در سالهای اخیر با شدت پیگیری شده است، بر جمعیتی برابر با مردان تأثیر میگذارد. برخلاف دهههای گذشته که بازار کار و فضاهای عمومی عمدتاً بر نیمه مردانه جمعیت متمرکز بود، اکنون نیمی دیگر از این جمعیت جوان یعنی زنان با تحصیلات عالی و انگیزه بالا، متقاضی ورود به عرصههایی هستند که پیشتر در انحصار مردان بود. [5]
دادههای سرشماری و برآوردهای سال ۲۰۲۴ نشان میدهد که میزان رشد سالانه جمعیت شهروندان سعودی حدود ۲.۱ درصد است، در حالی که میزان رشد کلی جمعیت (با احتساب مهاجران) به ۴.۷ درصد میرسد. این تفاوت ناشی از بازگشت رونق اقتصادی و جذب نیروی کار خارجی پس از دوران کرونا است. با این حال، نرخ رشد طبیعی جمعیت سعودی نشان میدهد که در دهه آینده، سالانه صدها هزار جوان جدید به سن کار خواهند رسید. همچنین، میانگین امید به زندگی در بدو تولد برای جمعیت سعودی به ۷۸ سال افزایش یافته است، که نشاندهنده بهبود شاخصهای بهداشتی است. این امر به معنای طولانیتر شدن دوران مشارکت اقتصادی و اجتماعی افراد است، اما کانون تمرکز سیاستگذاران همچنان بر مدیریت نیازهای فوری جمعیت جوان و بهرهوری جمعیتی متمرکز است. [6]
ساختارها و نهادهای حاکمیتی مرتبط با امور جوانان در عربستان
دولت عربستان به منظور مدیریت جمعیت بزرگ و در حال افزایش جوان ایجاد اصلاحات مهم در ساختارها و سیاستهای حاکمیتی را آغاز کرده است. در این راستا، تغییر مهم وکلان به عبور از سیاست ایجاد رفاه با تکیه بر رانت به رویکرد توانمندسازی جوانان مربوط است. مهم ترین نهادها و ساختارهای حاکمیتی مرتبط با جوانان در عربستان ، شامل وزارت منابع انسانی و توسعه اجتماعی، شوراهای مشورتی جوانان، وزارت ورزش و فدراسیون ورزشهای همگانی و اداره کل سرگرمی می باشند.
وزارت منابع انسانی و توسعه اجتماعی به عنوان متولی اصلی سیاستگذاری در حوزه جوانان، نقشی محوری ایفا میکند. این وزارتخانه دیگر صرفاً یک نهاد تنظیمگر بازار کار نیست و به عنوان طراح اکوسیستم توسعه اجتماعی عمل میکند .این وزارتخانه در اوایل سال ۲۰۲۴، از «استراتژی جامع توسعه جوانان» با شعار نمادین "جوانان ما ثروت هستند" رونمایی کرد. این سند راهبردی که با همکاری بیش از ۳۰ نهاد دولتی و خصوصی تدوین شده است، شامل ده هدف کلان برای ارتقای مشارکت مدنی، اقتصادی و اجتماعی جوانان است.[7] این وزارتخانه ابزارهای اجرایی متنوعی را به منظور بهبود وضعیت جوانان سعودی ایجاد و مدیریت میکند. از جمله پلتفرم «جدارات» به عنوان درگاه ملی اشتغال، فرآیند اتصال کارجویان جوان به کارفرمایان را با استفاده از هوش مصنوعی تسهیل میکند. همچنین، برنامههای مشوق شغلی برای بخش غیرانتفاعی تلاش می کنند مسیرهای شغلی جدیدی را خارج از دوگانه سنتی دولت-بخش خصوصی ایجاد کنند. [8]
یکی از نوآوریهای ساختاری مهم در سالهای اخیر، تاسیس شوراهای جوانان در مناطق سیزدهگانه عربستان است. این شوراها (مجالس الشباب) با هدف پر کردن شکاف میان حاکمیت مرکزی و واقعیتهای محلی ایجاد شدهاند. اعضای این شوراها معمولاً از میان جوانان نخبه و فعال اجتماعی در بازه سنی ۱۸ تا ۳۰ سال انتخاب میشوند. دوره عضویت معمولاً دو سال است و نامزدها اغلب توسط نهادهای آموزشی و دانشگاهی معرفی میشوند. این ساختار تضمین میکند که اعضا دارای درک مناسبی از مسائل منطقه خود باشند. این شوراها به عنوان بازوی مشورتی مستقیم برای امیران مناطق عمل میکنند. وظیفه آنها شناسایی چالشهای خاص جوانان در منطقه (مانند بیکاری در مناطق دورافتاده یا کمبود امکانات تفریحی)، ارائه راهکارهای سیاستی و نظارت بر اجرای پروژههای مرتبط با جوانان است. [9]
وزارت ورزش عربستان به عنوان یکی دیگر از نهادهای مرتبط با جوانان، فراتر از مدیریت تیمهای حرفهای، مأموریت یافته است تا سبک زندگی جوانان را تغییر دهد. با توجه به شیوع بیماریهای غیرواگیر و کمتحرکی، این مأموریت جنبه حیاتی دارد. طبق گزارش سال ۲۰۲۴، تلاشهای این وزارتخانه و فدراسیون ورزشهای همگانی باعث شده که ۵۸.۵ درصد از بزرگسالان حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته فعالیت بدنی داشته باشند. همچنین این وزارتخانه با ایجاد اپلیکیشنهای ورزشی و برگزاری چالشهای محلی، توانسته است بیش از ۱.۱۴ میلیون تعامل در سطح محلات ایجاد کند. برگزاری رویدادهای بزرگی مانند ماراتن ریاض که اکنون دارای تاییدیه جهانی است، نه تنها فرصتی برای ورزش، بلکه فضایی برای تعاملات اجتماعی سالم میان جوانان فراهم کرده است.[10]
تاسیس اداره کل سرگرمی یکی دیگر از اقدامات ساختاری عربستان در خصوص جوانان بوده که در سال ۲۰۱۶ انجام شد و به عنوان نقطه عطفی برای تغییرات فرهنگی برای جوانان تلقی شد. این نهاد با باز کردن فضای عمومی برای کنسرتها، سینماها، جشنوارهها و رویدادهای هنری، فضای فرهنگی و اجتماعی جوانان سعودی را تا حدی دگرگون کرده است. اداره سرگرمی تا سال ۲۰۲۴ حدود ۴۰۰۰ مجوز برای کسبوکارهای حوزه سرگرمی صادر کرده و درآمدی بالغ بر ۲۶۶ میلیون دلار ایجاد نموده است. این امر، صنعت سرگرمی را به یک بخش اقتصادی واقعی تبدیل کرده که پتانسیل اشتغالزایی بالایی برای جوانان دارد. [11] همچنین این اداره برنامههایی نظیر شتابدهنده کسبوکار سرگرمی و پلتفرمهای آموزش الکترونیکی را راهاندازی کرده تا جوانان را از مصرفکننده صرف کالاهای فرهنگی، به تولیدکننده محتوا، برگزارکننده رویداد و کارآفرین در این حوزه تبدیل کند. این تغییر رویکرد، فرصتهای شغلی جدیدی را در حوزههایی که قبلاً وجود نداشتند (مانند مدیریت رویداد، مهندسی صدا، و هنرهای نمایشی) برای جوانان فراهم کرده است. [12]
ساختارها و نهادهای شاخص مردمی و غیر حاکمیتی مرتبط با امور جوانان در عربستان
علاوه بر نهادها و ساختارهای حکومتی، برخی از نهادها و سازمان های شبه حکومتی یا مردمی نیز در عربستان در حوزه جوانان به فعالیت میپردازند. از جمله این نهادهای شبه حکومتی میتوان به بنیادهای« میسک»،« الولید »و «ملک خالد» اشاره کرد.
بنیاد میسک، که توسط محمد بن سلمان اداره میشود، بزرگترین بازیگر خصوصی در حوزه توانمندسازی جوانان در عربستان است. میسک مجموعهای از برنامههای رهبری، آموزش مهارتهای دیجیتال و کارآفرینی، برنامههای نظارتی و کنفرانسهای منطقهای و جهانی مانند گرهمایی جهانی میسک را اجرا میکند و نقشی محوری در شکلدهی به اکوسیستم جوانان و شبکهسازی دارد. میسک همچنین گزارشهای دادهمحور در مورد جوانان تولید و برنامههای توانمندسازی سازمانی و پشتیبانی از نهادهای نوپای اجتماعی را اجرا میکند. این بنیاد در دهه اخیر یکی از پدیدآورندگان شبکهسازی بینالمللی برای جوانان سعودی بوده است. [13]
بنیاد الولید نیز خیریه بزرگ خانوادگی-خصوصی است که در پروژههای آموزشی، توانمندسازی زنان و جوانان و توسعه جامعه مدنی سرمایهگذاری میکند. این بنیاد پروژههایی برای تقویت مهارتها برای جوانان مانند آموزشهای فنی و دیجیتال، حمایت از تشکلهای داوطلبی و توسعه ظرفیت سازمانهای مدنی را اجرا کرده و با نهادهای بینالمللی مانند یونسکو همکاری داشته است تا پروژههایی در مورد جوانان را اجرا کنند. یکی از حوزههای مشخص مشارکتشده از سوی این بنیاد حمایت از توسعه تشکیلات جوانان و فعالیتهای داوطلبانه است.[14]
بنیاد ملک خالد نیز یک سازمان خیریه غیردولتی مقیم ریاض در حوزه حمایت از سازمانهای مدنی، ظرفیتسازی نهادهای اجتماعی و طراحی سیاستهای اجتماعی فعال است که از جمله در حوزه جوانان نیز فعالیت میکند. برنامههای توانمندسازی جوانان برای اشتغال، تقویت سمنهای محلی، و پژوهش درباره وضعیت اجتماعی از جمله محورهای فعالیت این بنیاد است. بنیاد ملک خالد در پروژههای آموزش توانمندسازی شغلی و شبکهسازی برای جوانان با نهادهای بینالمللی و بخش خصوصی نیز همکاری میکند. [15]
علاوه بر موسسات و بنیادهای داخلی، برخی از سازمان ها و نهادهای منطقه ای و بینالمللی نیز در حوزه های اجتماعی عربستان به خصوص در مورد جوانان فعالیت میکنند. از جمله سازمان« الفنار» که در جهان عرب نقشآفرینی دارد، در عربستان نیز فعال است و با برنامههایی مانند توسعه مهارت، کارآموزی و حمایت از نوآوری اجتماعی به جوانان کمک میکند.[16] سازمانهای بینالمللی مثل یونیسف و برنامههای همکاری توسعهای ملل متحد و همچنین گزارشهای شاخص-محور [17]به عنوان منابع مهم دادهمحور و شریک در طراحی برنامههای جوانان فعالیت میکنند. این نهادها یا با همکاری مستقیم با بنیادهایی مانند میسک و بنیاد ملک خالد برنامههایی را در زمینه سلامت، آموزش غیررسمی، و رهبری جوانان طراحی و مورد حمایت قرار میدهند.[18]
آسیب های اجتماعی و چالش های جوانان در عربستان
جوانان سعودی با آسیبهای مختلفی روبرو هستند که از جمله مشکلات مربوط به زندگی خانوادگی و طلاق، سلامت جسمانی و روانی، پیامدهای مربوط به زندگی دیجیتالی و همچنین معضلاتی مانند بیکاری و عدم اشتغال را شامل می شود.
آمارهای مربوط به خانواده در عربستان نشاندهنده تغییرات بنیادین در نگرش جوانان به نهاد ازدواج و افزایش آسیبها و چالش ها در این عرصه است.گزارشهای رسانهای و آمارهای ثبت احوال از افزایش نگرانکننده میزان طلاق در این کشور خبر میدهند. برخی منابع رسانهای به رقم ۶۵ درصد طلاق در سال اول ازدواج اشاره کردهاند. اگرچه اداره آمار نرخهای رسمی طلاق عمومی را ۲.۱۸ در هزار نفر گزارش میدهد، اما تعدد پروندههای طلاق (حدود ۱۲۷ مورد روزانه در سال ۲۰۲۰) نشاندهنده شکنندگی پیوندهای زناشویی در میان زوجهای جوان سعودی است. [19]
سلامت روان نیز به یکی از دغدغههای اصلی بهداشتی در میان جوانان تبدیل شده است. یک مطالعه ملی در سال ۲۰۲۳ نشان داد که ۴۰.۱ درصد از جوانان سعودی در مقطعی از زندگی خود دچار نوعی اختلال سلامت روان بودهاند. اضطراب با شیوع ۲۶.۸ درصد، شایعترین اختلال گزارش شده است و پس از آن اختلالات رفتاری (۱۵.۴درصد) و خلقی (۹.۷ درصد) قرار دارند. [20]
سبک زندگی کمتحرک و مشکلات سلامت بدنی نیز در میان جوانان سعودی شایع است. بر اساس مطالعات و ارزیابی های انجام شده در مورد گروهی از جوانان ۱۵–۲۴ سال سعودی، درصد نسبتاً کمی دارای شاخص توده بدنی طبیعی بودند؛ یعنی بسیاری اضافه وزن یا کمبود وزن داشتند. همچنین سطح فعالیت بدنی در میان جوانان عربستان بسیار پایین است و تقریباً ۴۱.۸ درصد از مردان و ۷۵.۶ درصد از زنان این گروه سنی فعالیت بدنی کافی ندارند.[21] پژوهشی دیگر که بر پایه الگوی اکولوژیک اجتماعی انجام شده، نشان میدهد عوامل محیطی مانند شهرنشینی، استفاده گسترده از وسایل نقلیه، و تسهیلات دیجیتالی و سرگرمی در خانه نقش مهمی در کاهش فعالیت بدنی و افزایش سبک زندگی کمتحرک دارند. در نتیجه سبک زندگی کمتحرک، تغذیه نامناسب یا بیتوجهی به سلامتی در جوانان سعودی به چالشهای جدی سلامت جسمی و بلندمدت منجر شده است.[22]
عربستان یکی از بالاترین نرخهای نفوذ اینترنت و شبکههای اجتماعی را در جهان دارد و این واقعیت به افزایش آسیبب ها و ایجاد اختلالاتی برای جوانان منجر شده است. از جمله استفاده مفرط از شبکههای اجتماعی به ویژه در ساعات پایانی شب تأثیر مخربی بر سلامت جسمی جوانان سعودی داشته است و بر اساس مطالعات حدود ۷۱ درصد از جوانان عنوان کردهاند که استفاده از رسانههای اجتماعی الگوی خواب آنها را مختل کرده است. [23] در شرایط جدید گستردگی استفاده از فضای دیجیتال و رسانههای اجتماعی در عربستان به نگرانی بزرگ برای سلامت دیجیتال و روانی جوانان تبدیل شده است. به عبارتی استفاده بیش از حد، اعتیاد به شبکههای اجتماعی، مقایسه دائم با دیگران، و زندگی در حباب دیجیتال، اغلب به کاهش ارتباطات رو در رو و افزایش احساس تنهایی و ناامنی منجر میشود.[24]
وضعیت اشتغال جوانان در عربستان
اشتغال جوانان مهمترین چالش اقتصادی و اولویت اول دولت عربستان است. با این حال گذار از اقتصاد نفتی به اقتصاد متنوع غیرنفتی نیازمند تغییر ذهنیت جوانان از کارمندی مادامالعمر در بخش دولتی به تقویت کارآفرینی و رقابت در بخش خصوصی است. دولت عربستان در قالب برنامه های چشمنداز 2030 تلاشهای مهمی را برای کاهش بیکاری و بهبود وضعیت اشتغال در این کشور به خصوص در میان جوانان آغاز کرده است. آمارها نشاندهنده موفقیت نسبی سیاستهای بازار کار در کاهش نرخ بیکاری جوانان سعودی است. از جمله نرخ بیکاری جوانان (۱۵-۲۴ سال) که در سال ۲۰۲۰ به اوج نگرانکننده ۲۹.۶ درصد رسیده بود، در روندی نزولی در سال ۲۰۲۴ به ۱۳.۷۷ درصد کاهش یافته است. [25] ضمن اینکه نرخ بیکاری کل جمعیت (سعودی و غیرسعودی) در سه ماهه چهارم ۲۰۲۴ به ۳.۵ درصد رسیده است. نرخ بیکاری شهروندان سعودی نیز به ۷.۰ درصد کاهش یافته است. [26] در این میان یکی از درخشانترین بخشهای کارنامه اقتصادی، افزایش مشارکت زنان جوان در بازار کار است. نسبت اشتغال به جمعیت برای زنان سعودی افزایش یافته و تابوهای فرهنگی کار زنان در بخشهایی مانند خردهفروشی، گردشگری و خدمات تا حد زیادی شکسته شده است.
رویدادهای شاخص مرتبط با جوانان در عربستان
عربستان سعودی از طریق برگزاری رویدادهای بزرگ، سعی دارد در برندسازی مجدد خود به عنوان مرکزی برای نوآوری، گفتگو و رهبری جوانان در سطح جهانی موفقیتهایی را کسب کند. در این راستا علاوه بر بسیاری از رویدادهای فرهنگی که در آنها جوانان نقشی محوری دارند، میتوان به رویدادهای خاصی مانند مجمع جهانی میسک و اجلاس جوانان خاورمیانه به عنوان رویدادهایی شاخص و متمرکز بر جوانان اشاره کرد.
مجمع جهانی میسک[27] به عنوان رویدادی سالانه، پرچمدار دیپلماسی عمومی عربستان در حوزه جوانان است. از جمله در سال 2024 مجمع 2024 با شعار توسط جوانان، برای جوانان برگزار شد. در این رویداد موضوع های کلیدی شامل نوآوری دیجیتال، پایداری محیط زیست، سلامت روان و کارآفرینی بود. بخشهایی مانند مجلس یا شورا (برای گفتگوهای عمیق) و دیوان رهبران (برای مشاوره و راهنمایی با رهبران جهانی) فضایی تعاملی ایجاد کردند. نتایج این مجمع معمولاً به صورت توصیههای سیاستی و ابتکارات عملی (مانند بورسیههای جدید) منتشر میشود. [28]
اجلاس جوانان خاورمیانه[29] نیز یک برنامه بینالمللی است که توسط سازمانی غیردولتی برگزار میشود. هدف اصلی این اجلاس، توسعه و توانمندسازی جوانان برای تبدیل شدن به رهبران آینده، ترویج هویت و شخصیت قوی و ایجاد ارزشهای والای انسانی و اسلامی است. این اجلاس معمولاً در شهر مکه برگزار میشود. این برنامه برای جوانان مسلمان از سراسر جهان (نه فقط خاورمیانه) و در رده سنی ۱۵ تا ۴۰ سال (بسته به دوره) آزاد است. برنامههای آینده این اجلاس با هدف تقویت فرصتهای جوانان مسلمان برای ساخت یک سابقه حرفهای قوی و تعمیق ارتباطشان با ارزشهای دینی اعلام شده است. اجلاس ۲۰۲۵ که در مکه برگزار خواهد شد، هدف متفاوتی داشته و بر توسعه رهبری اخلاقی در میان جوانان مسلمان جهان تمرکز میکند. این رویداد تلاش میکند تا با استفاده از جایگاه مذهبی عربستان، شبکهای از رهبران جوان مسلمان ایجاد کند که با ارزشهای اعتدال و توسعهگرایی همسو باشند. [30]
سیاست ها ، قوانین، طرح ها و برنامه های کلان عربستان در ارتباط با جوانان
در دوره حاکمیت ملک سلمان در عربستان، با در محوریت قرار گرفتن برنامه چشمانداز 2030، دولت سعودی جوانان را بهعنوان محور اصلی تحول اقتصادی-اجتماعی تعیین کرده و مجموعهای از سیاستها و برنامههای بینبخشی (اقتصادی، آموزشی، فرهنگی، ورزشی و اجتماعی) را برای توانمندسازی، ورود به بازار کار و افزایش مشارکت اجتماعی آنها طراحی و اجرا کرده است. این برنامهها همزمان با اصلاحات ساختاری بازار کار، سیاستهای ملیسازی نیروی کار یا سعودیسازی و سرمایهگذاری در فضای کارآفرینی و مهارتآموزی با پیشرفتهایی همراه بوده است.
در سند چشمانداز 2030، جوانان بهعنوان نیروی محرک توسعه برای تحول اقتصادی-اجتماعی قلمداد میشوند و در این راستا برنامهها و اهدافی در سطح ملی (از جمله کاهش بیکاری، افزایش مشارکت زنان، توسعه فرهنگ و ورزش و تقویت بخش خصوصی) تعیین شدهاند. ضمن اینکه برنامه های متعددی ذیل چشمانداز 2030 مانند برنامه کیفیت زندگی و برنامه تحول ملی نیز به عنوان ابزاراهایی عملیاتی برای تحقق اهداف مرتبط با جوانان در چشم انداز 2030 هستند. مهمتر اینکه دولت سند یا «راهبرد ملی جوانان» را بهعنوان سندی هماهنگکننده تحت چارچوب چشمانداز 2030 پیش برده است. این سندها نقش هماهنگکننده دستگاهها، شاخصگذاری و اهداف کمی را برای توانمندسازی جوانان تعریف میکنند.[31]
برنامه کیفیت زندگی به عنوان یکی از برنامههای زیر مجموعهی چشمانداز 2030 با صدها پروژه در محورهای فرهنگ، تفریح، ورزش، گردشگری و فضای عمومی، هدف اصلی خود را افزایش فرصتها و امکانات تفریحی- فرهنگی و ساخت محیطی میداند که جوانان بتوانند استعدادها و سبک زندگی سالم خود را توسعه دهند. همچنین برنامه تحول ملی، اهدافی ملی برای آمادهسازی زیرساختها و خدمات عمومی (شغل، آموزش، رقابتپذیری) که مدارس، دانشگاهها، مراکز مهارت و بازار کار را دنبال میکند. در میان نهادهای مختلف نیز بهویژه وزارت منابع انسانی و توسعه اجتماعی، راهبردهای توسعهی جوانان را تدوین و اجرا میکند.
دولت عربستان اهداف و برنامههای مختلفی را در حوزه امور فرهنگی، ورزشی و تفریحی برای جوانان دنبال میکند. سرمایهگذاری در اماکن ورزشی، رویدادهای فرهنگی و رقابتهای ملی و بینالمللی برای جذب مشارکت جوانان و ایجاد حرفههای جدید (ورزش حرفهای، تولید محتوا، صنایع خلاق) در این راستا قرار دارند. به خصوص استراتژیهای ورزشی ملی و برنامههای کیفیت زندگی به این حوزه تاکید ویژه دارند. [32]
دولت عربستان برای افزایش مشارکت اقتصادی جوانان و بهبود وضعیت اشتغال آنان نیز اهداف و برنامههایی را مدنظر قرار داده است که سیاست ملیسازی اشتغال نیز در این راستا قرار دارد. سیاست ملیسازی اشتغال مجموعه قوانین و سازوکارهایی است که سهم اشتغال اتباع سعودی در بخش خصوصی را افزایش میدهد و از جمله شامل تعیین سهمیهها، طبقهبندی شرکتها، محرکها و مجازاتهایی برای عدمانطباق است. این سیاست نقش اصلی را در هدایت سهم جوانان سعودی به مشاغل بخش خصوصی دارد و دائماً بهروز میشود. [33]
ارتقای آموزش، مهارت افزایی و کارآفرینی و همسوسازی آموزشها با نیاز بازار کار یکی دیگر از سیاستهای دولت عربستان در خصوص جوانان در حوزههای اقتصادی است. برنامههای مهارتی و بازآموزی از طریق نهادهای دولتی و خصوصی مانند مؤسسات فنی یا برنامههای زیر نظر نهادهای حامی کسبوکارهای کوچک اجرا میشوند تا جوانان برای مشاغل جدید مرتبط با تکنولوژی، گردشگری، سرگرمی، ورزش حرفهای و غیره آماده شوند. همچنین حمایت از استارتآپها و کارآفرینی و ایجاد خطوط اعتباری، مراکز رشد، برنامههای شتاب دهنده و بسترهای شبکهای (از جمله حمایتهای مالی و غیرمالی) برای جوانان کارآفرین بهعنوان بخش مهمی از سیاستها تعریف شدهاند. [34]
منابع
[1] UN (2013), DEFINITION OF YOUTH, at: https://www.un.org/esa/socdev/documents/youth/fact-sheets/youth-definition.pdf?utm
[2] GASTAT(2019) , Manaul of statistical definitions, concepts and terms, at: https://www.stats.gov.sa/documents/d/guest/statistical_definitions_manual_english-pdf?utm
[3] Stats (2024), Saudi Youth Statistics Report 2023, pp.3-6, at:
https://www.stats.gov.sa/documents/d/guest/saudi-youth-statistics-en-pdf
[4] Saudi Press Agency (2025), GASTAT Marks International Youth Day, Reports 69.4% of Saudis under 35, Tuesday 18/02/1447, at:
https://www.spa.gov.sa/en/N2377439#:~:text=Underscoring%20the%20importance%20of%20this,%25%20male%20and%2049.7%25%20female.
[5]Ibid.
[6]Stats ( 2024) , Population Estimates Publication 2024, at:
https://www.stats.gov.sa/documents/20117/2435273/Population+Estimates+Publication+2024+EN.pdf/7d123c57-1626-7d2f-ba7f-8a719f928f28
[7] hrsd (2024), Through its Youth Development Strategy, the Ministry of Human Resources and Social Development is enhancing the role of youth in Saudi society, at:
https://www.hrsd.gov.sa/en/media-center/news
[8] hrsd (2025), Youth Empowerment, at: https://www.hrsd.gov.sa/en/youth-empowerment
[9]Mohammed Abdurahman Alkohaiz & Haifa Abdulrahman bin Shalhoub )2021( ,"Structuring Youth Councils in Saudi Arabia: A Forecast Study," Academic Journal of Interdisciplinary Studies, Richtmann Publishing Ltd, vol. 10, January.at: https://ideas.repec.org/a/bjz/ajisjr/1996.html
[10] Sportsforall (2024), ANNUAL REPORT 2024, at:
https://sportsforall.com.sa/wp-content/uploads/2025/09/Annual-Report-2024-DRAFT-V14_GC.pdf
[11] Hothan, A., & Butler, G. (2024). Saudi youth views on hosting western music festivals: problematic performances and positive perceptions. World Leisure Journal, 67(1), 19–32, at:
https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/16078055.2024.2336085
[12] gov (2025), Youth Empowerment, at:
https://my.gov.sa/en/content/youth
[13] misk (2024), Global Youth Index 2024 Saudi Arabia Special Report, at: https://cdnhub.misk.org.sa/media/br4kkbbq/gyi-2024-saudi-arabia-report.pdf?utm
https://cdnhub.misk.org.sa/media/br4kkbbq/gyi-2024-saudi-arabia-report.pdf?utm
[14] https://alwaleedphilanthropies.org/en/projects?utm
[15] https://kkf.org.sa/en/?utm
[16] https://www.alfanar.org/?utm
[17] Global Youth Index
[18] UNICEF (2025), UNICEF Saudi Arabia Annual Report 2024, at:
file:///C:/Users/Asadi/Downloads/Annual-Report-Saudi%20Arabia-2024.pdf
[19] sauditimes (2023), The Changing Face of Marriage and Divorce in Saudi Arabia, Feb 4, 2023, at:
https://sauditimes.org/insights/society/rising-saudi-divorce-rates-reflect-social-dynamics-and-womens-empowerment/
https://www.stats.gov.sa/documents/20117/2435265/Marriage+and+Divorce+Statistics+2020+EN.pdf/239cf095-5ca3-114d-2373-1c262a4c8bdd?t=1735073651142
[20] Fiona Yassin (2024), Saudi Arabia’s New Generation of Mental Health Crisis, at:
https://thewaveclinic.com/blog/saudi-arabia-new-generation-of-mental-health-crisis/
[21] Moradi-Lakeh M. (2016), The health of Saudi youths: current challenges and future opportunities. BMC Fam Pract. 2016 Mar 5;17:26, at: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28776240/
[22] Al-Nuaim, A., & Safi, A. (2023). Factors Influencing Saudi Youth Physical Activity Participation: A Qualitative Study Based on the Social Ecological Model. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(10), 5785, at: https://www.mdpi.com/1660-4601/20/10/5785?utm
[23]Faqihi FA (2024), Examining the Effects of Social Media on Mental Health Among Adolescents in Saudi Arabia. Cureus. 2024 Jan 30;16(1), at:
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10904877/
[24] Saud Abdulaziz Alomairah (2025), Stakeholder perspectives on digital wellbeing in Saudi Arabia: a cross-sectional survey, Alomairah et al. BMC Public Health , 25:2451, at: https://link.springer.com/article/10.1186/s12889-025-23674-4
[25] Fred (2025), Youth Unemployment Rate for Saudi Arabia, at:
https://fred.stlouisfed.org/series/SLUEM1524ZSSAU
[26] macrotrends (2025), Saudi Arabia Youth Unemployment Rate (1991-2024), at:
https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/sau/saudi-arabia/youth-unemployment-rate
[27] Misk Global Forum
[28] misk (2024), op. cit.
[29] Middle East Youth Summit
[30] Middle East Youth Summit 2025 Opens Fully Funded Registration for Muslim Youth Leaders Worldwide,
June 2, 2025, at: https://middleeastyouthsummit.com/announcements/middle-east-youth-summit-2025-opens-fully-funded-registration-for-muslim-youth-leaders-worldwide
[31] misk (2024), op. cit.
[32] Sportsforall (2024), op.cit.
[33] Grok (2025), Saudization, at: https://grokipedia.com/page/Saudization?utm
[34] misk (2024), op. cit.