آموزش عالی در چین

بخش4-تحصیلات تکمیلی یا آموزش عالی در چین

در كشور چين، هدف اصلي از آموزش عالي، تربيت متخصصان جهت توسعه­ی بخش­­هاي مختلف كشور است. دوره­ی آموزش عالی به صورت ارایه­ی مدرک و بدون مدرک در چین، بیش از یکصد سال سابقه داشته و به چند مقطع ازجمله کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا و فوق­دکترا تقسیم می­شود. مراکز آموزش عالی و دانشگاه­های این کشور هم شامل دانشسرای عالی معمولی، هنرستان­های عالی حرفه­ای، مدارس عالی بزرگسالان، دانشگاه­های رادیو و تلویزیون، دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالی بزرگسالان و دانشگاه­های عادی، می­گردد. به­صورت کلی، دانشگاه­هاي چين به چند دسته تقسيم مي­شوند: برخي از دانشگاه­ها مستقيما تحت نظارت وزارت آموزش عالي قرار داشته و برخی نيز توسط شهرداري­های مستقل و حکومت­های محلی در استان­­ها اداره مي­شوند. افزون بر این موارد، برخی ديگر از مراکز آموزش عالی نيز توسط مراكز محلي شهر­ها میریت مي­شوند. مقررات ثبت­نام در دانشگاه­هاي چين بسيار دشوار است تا نظارت بر كيفيت و روند ثبت نام دانشجويان به نحو احسن صورت گیرد. سال تحصيلي در مؤسسات آموزش عالي تمام وقت به دو ترم تقسيم مي­شود. برخي از دانشگاه­ها نيز سه ترم تحصيلي دارند. ترم اول از اوايل سپتامبر و ترم دوم از اواسط فوريه آغاز مي­شود. هر ترم شامل بيست هفته­ی آموزشی بوده و دانشجويان پنج روز در هفته به كلاس مي­روند. علاوه بر تعطيلات تابستاني و زمستاني، دانشجويان روز اول سال نو و سه روز نيز در روز جهاني كار و روز ملي تعطيل هستند. در طول ترم تعطيلات ديگري وجود ندارد. تعطيلات آموزشي نیز از اول ماه ژوئیه آغاز و تا 31 ماه اوت هر سال ادامه می­یابد.

دوران تحصیل در کالج­ها و مقطع کاردانی بین2 تا 3 سال، دوره­ی لیسانس در دانشگاه­ها معمولا 4 سال و در رشته­ی پزشکی و برخی از رشته­های مهندسی 5 سال، فوق لیسانس 2 تا3 سال و مقطع دکترا 3 سال است. از سال 1981، در چین سیستم لیسانس، فوق لیسانس و دکترا و فوق­دکترا به مورد اجرا گذاشته شد. جدید ترین آمارها نشان می­دهد که در حال­حاضر در کشور چین بیش از 3152 آموزشگاه عالی دایر است که دو سوم آن­ها(2455باب) دولتی است و بقیه(388باب) خصوصی و(309باب) نیز به کالج­های مستقل در مقطع کاردانی اختصاص دارد (سایت وزارت آموزش چین. www.moe.edu.cn. ) که در سال­های اخیر تعداد دانشگاه­های غیر­دولتی با کیفیت­های مختلف در حال افزایش است. در مجموع بیش از 20 میلیون دانشجو در مراکز آموزش عالی دولتی و غیر دولتی مشغول تحصیل هستند. درصد ورود دانشجویان به مراکز آموزش عالی چین اینک بالغ بر 17 درصد از جمعیت در سن دانشگاه شده است.

دانشگاه_­های دولتی از نظر کیفیت آموزشی نسبت به مراکز آموزش عالی غیر­دولتی در سطح بالاتری قرار داشته و تمامی دانشگاه­های معروف و مشهور چین دولتی هستند. معمولا کسانی که به دانشگاه­های دولتی راه نیافته و یا افراد شاغلی که خواهان ادامه­ی تحصیل هستند، مراکز آموزش عالی غیر­دولتی و یا دانشگاه­های رادیو و تلویزیون و مراکز آموزش عالی بزرگسالان را انتخاب می­کنند.

تحول در سیستم پذیرش دانشجو

در گذشته، که در چین سیستم اقتصاد برنامه ریزی شده حاکم بود، گزینش دانشجویان ورودی به دانشگاه­ها و تعداد افراد پذیرش شده در مراکز آموزش عالی چین نیز متمرکز و براساس نیازهای اعلام شده از سوی بخش­های مختلف دولتی، وزارت­­خانه­ها و مراکز اقتصادی و تولیدی دولت صورت می­گرفت. طبق این سیستم، تحصیل در دانشگاه­ها کاملا رایگان و شغل آتی و محل اشتغال هر دانشجویی از روز نخست ورود به دانشگاه مشخص بود، اما در دهه­ی1980، پس از اجرای اصلاحات و جایگزین شدن سیستم اقتصاد مبتنی بر بازار، به ویژه پس از رشد و توسعه­ی اقتصادی کشور و نیاز شدید بخش­های مختلف دولتی و غیر دولتی به افراد تحصیل کرده و متخصص، سیاست تحصیل رایگان و گزینش دانشجو بر اساس نیاز مؤسسات سیاسی و اقتصادی متمرکز دولتی تغییر و جای خود را به پذیرش انبوه دانشجو در رشته­های مختلف و از سال1997اخذ هزینه­های تحصیلی از دانشجویان سپرده و همه ساله رقابت برای یافتن شغل مناسب با رشته­ی تحصیلی در میان فارغ التحصیلان و تأمین هزینه­های تحصیلی را تشدید کرده و سخت­تر ساخته است. در سال­های اخیر، ادارات آموزش و پرورش چین با تلاش به منظورتوسعه­ی آموزش­عالی، میزان پذیرش دانشجویان در دانشگاه­های دولتی را افزایش داده و در زمینه­ی آموزش در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا نیز پیشرفت­های زیادی حاصل شده است.

1-دوره­ی آموزشی در مقطع  كارداني

حداقل زمان لازم برای به پایان رساندن دوره­ی کاردانی 2 تا 3 سال است. دانش آموزاني كه مقطع تحصیلات تكميلي متوسطه را با موفقیت پشت سر بگذارند، مي­توانند در آزمون ورودي اين مقطع كه توسط مؤسسات تخصصي و پلي تكنيك برگزار مي­شود شرکت نمایند. در مجموع بیش از 309مرکز آموزشی در سرتاسر چین وجود دارد که در مقطع کاردانی دانشجو می­پذیرند. (سایت وزارت آموزش و پرورش چین. (www.moe.edu.cn.

تعداد مدارس و مراکز آموزش عالی (2009)

بخشهای غیر آموزشی رسمی	دانشکده های تربیت معلم	دانشکده های محلی	تحت پوشش سایر وزارتخانه ها	تحت پوشش وزارت آموزش	تحت پوشش وزارتخانه ها و سازمانهای مرکزی	تعداد کل	مقطع
63	360	423	300	73	372	796	مؤسسات ارایه کننده تحصیلات تکمیلی
24	359	383	25	73	98	481	مؤسسات آموزش عالی منظم
39	1	40	275		275	315	مؤسسات پژوهشی
661	877	1538	38	73	111	2305	مؤسسات آموزش عالی منظم
71	543	614	33	73	106	1090	دانشگاههای دارای دوره های کامل کارشناسی
590	334	924	5		5	1215	کالجهای دارای دوره های تخصصی
516	274	790	2		2	1071	آموزشکده های فنی و حرفه ای
214	154	368	13	1	14	384	مؤسسات آموزش عالی بزرگسالان
						812	سایر مؤسسات خصوصی آموزش عالی

China statistical Year Book- 2010, China statistic Press.منبع:

2-دوره­ی  آموزش در مقطع كارشناسي

مقطع آموزشی دوره­ی كارشناسي شامل يك دوره­ی 4 ساله­ی آموزشي است که در دانشگاه­ها يا دانشكده­ها برگزار مي­شود. اين در حالي است­كه مدت زمان تحصيل در دانشكده­­هاي پزشكي و برخي از مؤسسات پلي تكنيك 5 ساله است. آن­دسته از دانش آموزاني كه مقطع تحصیلات تكميلي متوسطه را با موفقیت پشت سر بگذارند، مي­توانند پس از قبولي در آزمون کنکور ورودي دانشگاه در اين دوره ادامه تحصيل دهند. دانشگاه­ها، مؤسسات تخصصي و مراکز آموزشی پلي تكنيك­ها ارائه دهنده­ی برنامه­هاي آموزشي مقطع لیسانس هستند. طبق آمار منتشرهاز سوی وزارت آنوزش چین، در سال 2010میلادی، 6617551 نفر دانشجوی جدید در مقطع لیسانس پذیرش شده و5754245نفر در همین سال فارغ التحصیل گردیده و جمعا تعداد 22317929نفر در رشته­های مختلف در مقطع لیسانس در مراکز آموزش عالی چین به تحصیل اشتغال داشتند. (همان)

3-دوره­ی آموزشي در مقطع  كارشناسي ارشد

در کشور چین تحصيل در مقطع فوق لیسانس یا کارشناسی ارشد، از سال 1978میلادی آغاز شد. از سال 1981 به بعدبود که دانشجويان توانستند پس از گذراندن از دو ونيم تا سه سال تحصيلي، مدرك كارشناسي ارشد را دريافت نمایند. دوره­ی كارشناسي ارشد شامل حضور در کلاس درس، كار عملي، نوشتن ودفاع از پايان نامه/ تز مي­شود. برای شرکت در مقطع کارشناسی ارشد، ارایه­ی مدرك كارشناسي لازم است. طبق آمار منتشره از سوی وزارت آموزش چین، در سال2010، از 538177 دانشجوي جدید در مقطع كارشناسي ارشد ثبت نام به عمل آمده و تعداد 383600نفر در همین سال فارغ التحصیل گردیده و مجموع دانشجويان درحال تحصيل در مقطع كارشناسي ارشد در رشته­های مختلف، به بیش از 1538416 نفر بالغ مي­گردد.

آزمون پذیرش دانشجو برای مقطع کارشناسی ارشد، در دو بخش به­صورت کتبی و حضوری برگزار می­شود. سئوالات امتحانی بخش کتبی و پائین ترین نمره­ی قبولی در این مقطع توسط وزارت آموزش وپرورش تعیین می­شود. ثبت نام کنندگان در رشته­های علوم انسانی افزون بر رشته­ی تخصصی، باید در آزمون علوم سیاسی و زبان خارجی نیز شرکت کنند. و ثبت نام کنندگان در رشته­های علوم طبیعی، علاوه بر آزمون رشته­ی تخصصی، باید به سئولات مربوط به علوم سیاس، زبان خارجی و ریاضیات نیز پاسخ دهند. دانشجویان پس از کسب نمرات قبولی در آزمون کتبی، برای آزمون حضوری دعوت خواهند شد. دانشگاه­ها و نهاد­های پژوهشی براساس نمرات آزمون­های کتبی و حضوری، از دانشجویان ممتاز پذیرش به­عمل می­آورند.  

4-دوره­ی آموزشي در مقطع دكتري

دوره­ی تحصیل و دریافت دانشنامه­ی دكتري در دانشگاه­ها و مراکز عالی پژوهشی چین، حداقل به سه سال زمان نیاز دارد. در­ اين مقطع، دانشجويان ملزم به ارائه­ی رساله­ی آموزشي برای اثبات برخورداري از توانایی لازم جهت انجام تحقيقات مستقل و تلاش و خلاقیت در رشته­ی تحصيلي مربوطه هستند. تنها دانشجوياني كه از مدرك كارشناسي ارشد يا مدرك معادل آن برخوردار باشند می­توانند در اين مقطع پذيرفته شوند. براساس آمار منتشره از سوی وزارت آموزش چین، در سال2010میلادی، جمعا1105529نفر در مقطع دکتری از دانشگاه_­های مختلف این کشور و در رشته های گوناگون فارغ التحصیل شده و در همین سال بیش از1663655نفر دانشجوی جدید در این مقطع ثبت نام کرده و مجموع شاغلان به تحصیل دکتری در این سال بالغ بر 4531443نفر بوده است. (همان)

آزمون پذیرش دانشجو در مقطع دکتری، عموما به ­ابتکار آموزشگاه­های عالی و نهادهای پژوهشی واگذار شده است. چنان­چه داوطلب خواهان ادامه­ی تحصیل در همان رشته­ی قبلی(کارشناسی ارشد) خود باشد، تنها در آزمون­های زبان خارجی و کتبی و حضوری دو و یا سه درس در رشته­ی تخصصی مورد نظر شرکت می­کنند، ولی اگر در رشته­ی تخصصی دیگری غیر از رشته­ی تحصیلی مقطع کارشناسی ارشد شرکت کند و یا با مدرک معادل کارشناسی ارشد درآزمون دکترا شرکت نماید، باید در آزمون­های 5 الی 6 رشته­ی تحصیلی حضور یابد.

5-دوره­ی آموزشي در مقطع فوق دكتري

ازسال 1985میلادی، برنامه­ی آموزشی در مقطع فوق دکتری در چین طراحی و به مورد اجرا گذاشته شد. در اجلاس سال2002 کنگره­ی خلق چین، پس از بررسی موفقيت­ها و تجارب به­دست آمده در زمينه­ی پيشرفت نظام آموزشی فوق دكتري ظرف 16سال گذشته، برنامه­ی آموزشی فوق دكتري در«دهمين برنامه­ی 5 ساله» (2001 ـ 2005 ) تدوين و ابلاغ گرديد. از آن تاریخ تا کنون، سیستم آموزشی چین در زمینه­ی تحصیلات مقطع فوق دکتری به موفقيت­هاي چشمگيري دست يافته است.

در حال­حاضر، بیش از 947 رشته­ی دانشگاهی و پژوهش­ علمي چین و در310 دانشگاه و مؤسسه­ی پژوهشی، مقطع فوق دكتري در رشته های مختلف راه اندازی شده و بالغ بر 15هزار پژوهشگر دراين مراكز فعاليت مي کنند. در حال­حاضر، اغلب فارغ التحصيلان دوره­هاي فوق دکتری، به عنوان استاد پروفسور و پژوهشگر به استخدام مراکز علمی-پژوهشی در آمده و برخي نيز رياست شعبه­هاي از علوم مختلف را برعهده دارند. تعداد مراكز پژوهش­هاي علمي فوق دكتري در مؤسسات بزرگ دولتي به 256 ايستگاه بالغ شده است.

آمار تعداد دانشجویان مقاطع مختلف شاغل به تحصیل در مؤسسات آموزش عالی رسمی(2009)

صدور مدرک	فارغ التحصیلان با مدرک دیپلم	کل ثبت نام شده ها	ثبت نام جدید	مقطع
367871	371273	1404942	510953	تحصیلات تکمیلی
46616	48658	246319	61911	دکتری
321255	322615	1158623	449042	کارشناسی ارشد
2298200	5311023	21446570	6394932	کارشناسی
2298200	2455359	11798511	3261081	دوره های تخصصی
	2855664	9648059	3133851	کارشناسی بزرگسالان
108750	1943893	5413513	2014779	کارشناسی نا پیوسته
	1078472	3156851	1198981	دوره های مجازی
24404	983521	4172721	1625687	کارشناسی ارشد نا پیوسته
	577972	2600079	1074400	ضمن خدمت دکتری وارشد
9013	55251	117548	73266	دانشجویان خارج از کشور

China statistical Year Book- 2010, China statistic Press.منبع:

آزمون­های  کسب گواهینامه

افزون بر آزمون­هایی که با توجه به سابقه­ی تحصیلی افراد انجام می­شود، در چین آزمون­های زیادی نیز برای کسب گواهینامه­های گوناگون برگزارمی­گردد. این آزمون­ها اکثرا به منظور دستیابی به فرصت­های شغلی بهتر و تأیید توانایی و مهارت شرکت کننده برگزار می­شود. براساس گزارشی از وزارت آموزش چین، در حال­حاضر و در سرتاسر این کشور بیش از 50 میلیون نفر در سطوح مؤسسات زبان، مدارس و دانشگاه­ها به یاد گیری 60 زبان خارجی اشتغال دارند. طبق این آمار، در بیش از 900کالج و دانشکده رشته­ی زبان انگلیسی دایر است که در 600کالج در مقطع لیسانس و در 200کالج در مقطع فوق لیسانس دانشجوی زبان انگلیسی پذیرش می­کنند. هم اکنون بیش از 800هزار نفر دانشجو تنها در این کالج­ها اشتغال به تحصیل و زبان آموزی دارند. (خبرگزاری شین هوا، 2008) آزمون­هایی که در حال­حاضر داوطلبان بیشتری دارد عبارتند از: تعیین سطح زبان خارجی و کامپیوتر؛ آزمون سطح موسیقی و رقص؛ آزمون­های حقوق وحسابداری و آزمون­های تعیین صلاحیت حرفه­ای در برخی از مشاغل بین المللی است.

آموزش عالي آزاد

در سپتامبر سال 1992میلادی، نخستين دانشگاه آزاد كشور چين در شانگهاي افتتاح شد. از جمله مهم­ترين رشته­هاي ارائه شده در اين دانشگاه مي­توان به علوم كاربردي، كامپيوتر، تجارت بين الملل و حسابداري اشاره کرد.

دوره­های آموزش عالي كوتاه مدت

در کشور چین، دانشكده­هاي آموزشي مختلفی مبادرت به برگزاری دوره­های کوتاه مدت ويژه­ی برای كشاورزان و كارگران نموده و دوره­های آموزش مكاتبه­اي بسیاری توسط كارخانه­ها، استانداري­ها، شهرداري­ها و مقامات محلي اداره مي­شوند. افزون بر اين، بخش­هاي صنعتي نيز نقش مهمي در گسترش آموزش تكنسين­ها ايفا مي­کنند. دانشكده هاي مذكور تأثیر بسزايي در ارتقای سطح علمي كارگران و كشاورزان دارند. درحال حاضر دوره­هاي آموزش كوتاه مدت در بسياري از رشته­ها نظير ادبيات چيني، خوشنويسي، اقتصاد، معماري، داروسازي، هنر و ورزش هاي چيني در طول ترم و نيز هنگام تعطيلات دانشگاه­های رسمی برگزار و گواهینامه­ی مربوطه به شرکت کنندگان  ارائه مي­شود که دریافت کنندگان از مزیت­های آن در ارتقای جایگاه اداری و شغلی خود بهره­مند می­شوند. هم­چنین، در اكثر دانشگاه­هاي چین دوره­هاي آموزشی كوتاه مدت به خارجيان ارائه مي­شود. با افزايش مبادلات فرهنگي چين با كشورهاي ديگر، بسياري از افراد خارجی مايل به شرکت در دوره­های کوتاه مدت آموزشی دررشته­های مختلف از قبیل زبان چيني، ادبيات چینی، خوشنويسي چینی، اقتصاد، معماري حقوق، داروسازي، طب سوزني، هنر و انواع ورزش هاي رزمی چيني هستند. دوره­هاي مذكور طي سال تحصيلي و در زمان تعطيلات ارائه شده و بین 4 تا 20 هفته ادامه مي­يابد. شهريه­ی تحصيلي دوره­هاي آموزشی کوتاه مدت فوق، بر حسب مدت زمان دوره و نوع مؤسسه­ی برگزار کننده متغير است.

آموزش عالي فني و حرفه­اي

پس از پايان مقطع آموزش متوسطه، مدارس فني در سطوح غير دانشگاهي آموزش­هايي را در 400 رشته­ی تخصصي ارائه مي­کنند كه شامل صنايع سبك ونساجي، الكترونيك، موتور سازي وبازرگاني می­شود. طول دوره­ی آموزش عالي حرفه­اي 2 سال است كه در نهايت به فارغ التحصيلان گواهینامه­ی ديپلم داده می­شود. در واقع، آن دسته از افرادي كه پس از تحصیل در مراكز آموزش متوسطه به آموزش فني-حرفه اي مي­پردازند، از طریق شرکت در این دوره­ها در مشاغل خاص آمادگی لازم را کسب می­کنند.