آموزش متوسطه روسیه
این دوره که 5 سال است پس از پایان به اصطلاح دوران دبستان یا همان تحصیلات ابتدایی است که البته در روسیه دوره‌ی متوسطه نامیده میشود و آن را می‌توان معادل دوره‌ی راهنمایی در ایران قلمداد کرد. دانش آموزان کلاس چهارم می‌توانند وارد یکی از موسسات آموزشی مانند گیمنازیا (دبیرستان)، لیتسِی یا مدارس عمومی شوند و تا کلاس نهم درس بخوانند و سپس گواهی پایان تحصیلات متوسطه را دریافت کنند. بدین ترتیب دانش آموزان در سن 10 سالگی وارد دبیرستان می‌شوند و بعد از 5 سال وارد دوره‌ی آموزش متوسطه‌ی تکمیلی می‌شوند که مدت آن دو سال است. پس از اتمام این 7 سال تحصیلات متوسطه به طور کامل به پایان می‌رسد. بنابراین تحصیل در روسیه تا قبل از مقطع تحصیلات عالی 11 سال به طول می‌انجامد. البته پیش از این تنها 9 سال تحصیلی کافی بود، ولی اخیراً همه‌ی 11 سال را باید تحصیل کنند. در سال‌های 2009 و 2010 این تحصیلات یازده ساله همگانی خواهد شد. در دوره‌ی دبیرستان دانش آموزان 30 تا 36 ساعت در هفته در کلاس دروس تئوری و عملی و نیز تربیت بدنی در کلاس‌های بالاتر شرکت می‌کنند. موسسات مختلفی در زمینه‌ی دوره‌ی متوسطه فعالیت دارند. همه‌ی دانش آموختگان بعد از اتمام دبیرستان گواهی پایان تحصیل یا به زبان ساده دیپلم خود را دریافت می‌کنند که در سرتاسر روسیه و جمهوری‌های آن اعتبار دارد. آموزش تخصصی برای دانش آموزان این مقطع در موسساتی مانند گیمنازیا یا لیتسِی امکان پذیر است و کسانی که وارد موسسات آموزش غیر دولتی شوند، نمی‌توانند دیپلم تایید شده از سوی دولت را بگیرند. امتحانات ورودی به تمام مدارس عمومی موجود در روسیه از سال 1997 ممنوع اعلام شد(همان، 201).
لیتسِی: این نوع آموزشگاه در حقیقت نوعی از موسسات آموزشی مقطع متوسطه یا عالی است که در آن آموزش به طور عمیق در هر رشته‌ی مشخص شده صورت می‌گیرد و یکی از رایج‌ترین موسسات آموزشی در روسیه است و نظم و انضباط در آن حرف اول را می‌زند. تفاوت آن با گیمنازیا در آن است که لیتسی در ارتباط و تقابل مداوم با موسسات آموزش عالی است و در حال حاضر بر روی رشد و پرورش فردی دانش آموزان تاکید فراوان دارند. امروزه این موسسات آموزشی بیش از همه به سوی آموزش فیزیک و ریاضی تمایل دارند و در این زمینه فعالیت آنان را دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی فنی بر عهده دارند. در لیتسِی هم از کلاس اول تا یازدهم آموزش داده میشود و اگر کسی بخواهد می‌تواند از همان ابتدا تا انتها در آنجا تحصیل کند و در این گونه مدارس سه رشته‌ی ریاضی، علوم انسانی و طبیعی تحصیل می-شود.
گیمنازیا: این نوع موسسه‌ی آموزشی را روس‌ها سرآمد همه‌ی موسسات می‌دانند و معتقدند که فرزندان آنها در این مدارس آموزش لازم جهت تبدیل شدن به یک فرد موثر و سرشناس در جامعه را می‌بینند و برای کار در آینده آماده می‌شوند و بسیاری تصور می‌کنند خانواده‌های ممتاز هستند. در حقیقت این اتفاق در مدارس خصوصی می‌افتد و کمتر در مدارس دولتی می‌توان دید. در گیمنازیا مواد درسی جامع مانند دنیای زیست شناسی، دنیای بو شناسی و آشنایی با محیط و فیزیولوژی در کنار علوم طبیعی، علم زبان مانند اصول فرهنگ روحانی و معنوی، زبانشناسی روسی، علم بیان، منطق و اقتصاد و اصول تجارت و بازار تعلیم داده میشود. گیمنازیا در واقع نوعی از مدارس عمومی دولتی است که مقطع متوسطه در آن تحصیل میشود و بیشتر دانش آموزان ساعی و ممتاز در آن به تحصیل می‌پردازد. دانش آموزان کاملا برای ورود به دانشگاه آماده می‌شوند. می‌توان از همان ابتدا یعنی کلاس اول یا پس از کلاس چهارم و یا فقط دو سال آخر را در گیمنازیا به تحصیل پرداخت. در نتیجه‌ی نوآوری‌های انجام شده در کشور روسیه و به خصوص در امر آموزش کسانی که دوره‌ی متوسطه را به پایان می‌برند باید در امتحانات دولتی جامع زبانشناسی شرکت کنند. و در چارچوب مدارس، ادبیات، ریاضی، اولین زبان خارجه که معمولاً انگلیسی است و دو ماده‌ی درسی هم که به دلخواه یکی از آنها را می-توان در انتهای کلاس دهم به صورت مکاتبه‌ای یا غیر حضوری داد، ارائه می‌شوند. (همان، 202- 201)