ادبیات کودکان و نوجوانان ژاپن

ادبیات کودک در ژاپن سابقه‌ای بسیار دیرینه دارد و افسانه و قصه‌های کودکانه حتی پیش از آغاز کتابت در ژاپن رواج داشته‌اند. در دوره ادو، وقتی چاپ‌های چوبی در ژاپن رواج یافت کتاب‌های کودک نیز به این طریق منتشر و در سراسر کشور توزیع شد. کتاب‌های مصور چاپ چوبی موسوم به کتاب‌های قرمز^[1] و کتاب‌های کرپ^[2] (از آنجا که بر روی کاغذهای نرمی شبیه به پارچه کرپ چاپ می‌شدند این نام را یافتند) تا قرن نوزدهم طرفداران بسیاری داشتند. تا پایان دوره میجی اغلب کتاب‌های کودکان بر اساس افسانه‌های ژاپنی نوشته می‌شد و تصویرسازی‌های آن نیز به سبک نقاشی‌های سنتی ژاپنی انجام می‌شد.

از اوایل قرن بیستم داستان های غربی یا داستان‌های اقتباس شده از ادبیات کودک اروپا و همچنین شیوه‌های تصویرسازی غربی جای خود را در ادبیات کودک ژاپن باز کرد و ناشران بسیاری به انتشار کتاب برای کودکان و نوجوانان پرداختند. علاوه بر انتشار کتاب، مجلاتی که برای کودکان منتشر می‌شدند و در هر شماره شعرها و داستان‌های کودکانه داشتند نیز یکی پس از دیگری ظاهر شدند. میئه‌کیچی سوزوکی^[3] که از شاگردان ناتسومه سوسه‌کی بود مجله «پرنده قرمز»[4] را در سال 1918 م برای کودکان بنیان نهاد که محلی برای انتشار آثار ارزشمند بسیاری برای کودکان شد. نویسندگان بزرگی مانند ریونوسوکه آکوتاگاوا و تاکه‌ئو آریشیما نیز به نوشتن داستان‌های کودکان روی آوردند.

میازاوا کِنجی^[5] در سال 1924 م مجموعه داستان «رستوران پر سفارش»[6] را برای نوجوانان منتشر کرد که به یکی از آثار ادبی مهم کودک و نوجوان تبدیل شد. ظهور نان‌کیچی نی‌ئی‌می^[7] نیز اتفاق مهم دیگر ادبیات کودک در نیمه نخست قرن بیستم بود. داستان‌های نی‌ئی‌می روایت‌هایی ساده و شیرین داشتند و شخصیت‌های اغلب آثار او حیوانات بودند. نی‌ئی‌می به «هانس کریستین اندرسن» ژاپن مشهور است. کِنجی و نی‌ئی‌می هر دو در جوانی از دنیا رفتند، اما آثارشان تا به امروز همچنان تجدید چاپ می‌شوند و در کتاب‌های درسی جای می‌گیرند و به زبان‌های مختلف ترجمه می‌شوند.

بعد از جنگ جهانی دوم، ناشران تخصصی ادبیات کودک و مجلات ادبی کودکان یکی پس از دیگری سر برآوردند و زمینه انتشار آثار کودک و نوجوان را فراهم کردند. تاداشی اوزاوا^[8]، تِروئو تِرامورا^[9] و هیروشی ایتو^[10] از مشهورترین نویسندگان ادبیات کودک در نیمه دوم قرن بیستم هستند. دهه‌های 1960 و 1970 م را می‌توان دهه‌های طلایی کتاب‌های مصور کودکان در ژاپن دانست. ارتقای کمی و کیفی کتاب‌های کودک در این دوره چنان بود که توجه جهان را برانگیخت و نویسندگان و ناشران ژاپنی را آگاه کرد که می‌توانند علاوه بر بازار ژاپن، به بازارهای جهانی هم امیدوار باشند.

با آغاز قرن بیست و یکم ادبیات کودک و نوجوان ژاپن راه جهانی شدن را با شتابی بیشتر طی کرد. آثار بسیاری با همکاری بین ناشران ژاپنی و ناشران خارجی منتشر شدند. به‌ویژه، همکاری‌های بسیاری بین ناشران ژاپن و ناشران کودک و نوجوان چین و کره جنوبی شکل گرفت. در دو دهه گذشته با کاهش زاد و ولد و افزایش خانواده‌های تک‌فرزند، داستان‌خوانی برای کودکان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. همچنین کتاب‌هایی که برای کودکان نوزاد و نوپا منتشر می‌شوند نیز افزایش چشمگیری داشته است. افزون بر آن، زلزله بزرگ شرق ژاپن در سال 2011 م نیز تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر کار پدیدآورندگان کتاب کودک در ژاپن گذاشته است. آثار بسیاری منتشر شدند تا کودکان را به شکلی واقع‌گرایانه با بلایای طبیعی و قدرت بیکران طبیعت و مسائلی نظیر منابع انرژی آشنا سازند.

[1] 赤本/Akahon.

[2] 縮緬本/Chirimenbon.

[3] 鈴木三重吉/Suzuki Miekichi(1882-1936).

[4] 『赤い鳥』/Akai Tori.

[5] 宮沢賢治/Miyazawa kenji(1896-1933).

[6] 『注文の多い料理店』/Chūmon no ōi ryōriten.

[7] 新実南吉/Niimi Nankichi(1913-1943).

[8] 小沢正/Ozawa Tadashi(1937-2008).

[9] 寺村輝夫/Teramura Teruo(1928-2006).

[10] 伊東寛/Itō Hiroshi(1957-….).