نمایش مبدأ برای مطالعات تطبیقی ادبیات فارسی و ادبیات روسیه

→ مطالعات تطبیقی ادبیات فارسی و ادبیات روسیه
به دلیل زیر، اجازهٔ ویرایش این صفحه ندارید:
عملی که درخواست کرده‌اید منحصر به کاربران این گروه است: کاربران.
می‌توانید مبدأ این صفحه را ببینید و رونوشت بردارید:
ادبیات تطبیقی رویکردی میان‌رشته‌ای است که با تکیه بر نظریه‌های ادبی و تاریخ فرهنگ، به بررسی روابط و اثرپذیری متقابل ادبیات ملل می‌پردازد<ref>ستایش شیرازی، ف. (۱۳۹۵). ''ادبیات تطبیقی و اهمیت آن''. نخستین همایش ارتباطات، زبان و ادبیات فارسی و مطالعات زبان‌شناختی.</ref><ref>نظری منظم، ه. (۱۳۸۹). ادبیات تطبیقی: تعریف و زمینه‌های پژوهش. ''ادبیات تطبیقی''، ۱(۲)، ۲۲۱–۲۳۷.</ref>. پیوندهای ادبی ایران و روسیه از اواخر قرن هجدهم تاکنون، در بستر [[پیشینه روابط سیاسی و اقتصادی روسیه و ایران|روابط سیاسی]] و اجتماعی شکل گرفته و ابعاد فلسفی، هنری و زبانی عمیقی یافته‌اند<ref name=":0">نایب‌پور، م. (۱۳۹۴). ''تاریخ ایران‌شناسی در روسیه'' (چاپ دوم). تهران: نگارستان اندیشه.</ref><ref name=":1">Пулаки, П., & Бейги, М. (2018). История рецепции русской литературы в Иране. ''Вестник Волжского университета имени В.Н. Татищева'', (4), 150–158, Available for https://cyberleninka.ru/article/n/istoriya-retseptsii-russkoy-literatury-v-irane</ref>.

=== آغاز تبادلات ادبی ===
نخستین ترجمه مستند آثار فارسی به [[زبان روسی|روسی]] به سال ۱۷۹۶ بازمی‌گردد و شامل گزیده‌هایی از متون کلاسیک بود. قرن نوزدهم، دوران اوج ترجمه متقابل شد؛ آثار سعدی، حافظ و مولوی در [[روسیه]] منتشر شدند . از سوی دیگر، نخستین آثار [[زبان روسی|روسی]] که به فارسی ترجمه شدند، شامل «[[تاریخ روسیه|تاریخ امپراطوری روسیه]]» بود که در سال ۱۸۱۷ توسط مهندس‌باشی ترجمه شد<ref name=":0" /> و نویسندگانی چون [[الکساندر پوشکین|پوشکین]]، [[نیکلای واسیلیویچ گوگول|گوگول]] و [[لـف نیکلایویچ تالستوی|تالستوی]] به فارسی راه یافتند<ref name=":1" /><ref>یحیی‌پور، م. (۱۳۹۷). ''حافظ و شاعران روس'' (چاپ دوم). تهران: دانشگاه تهران.</ref>.

=== نقش نهادهای آموزشی ===
  امیرکبیر با تأسیس دارالفنون در سال ۱۸۵۲ میلادی، نقش مهمی در ارتقای [[روابط فرهنگی روسیه و ایران|روابط فرهنگی ایران و روسیه]] ایفا کرد. در این مدرسه، [[زبان روسی]] به عنوان یکی از زبان‌های اصلی تدریس می‌شد و از این طریق، ایرانیان با [[زبان و ادبیات روسی|ادبیات و فرهنگ روسیه]] بیشتر آشنا شدند<ref>کرونین، ا. (۱۴۰۳). ''ایران-روسیه'' (م. آقاجری، مترجم). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.</ref>.

=== تأثیرات متقابل در ادبیات نمایشی ===
در سده‌ی نوزدهم، نویسندگان ایرانی به کاوش موضوعات فرهنگی و سیاسی در نمایش‌نامه‌ها، داستان‌ها، مقاله‌ها و اشعار پرداختند. نمایش‌نامه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده و میرزاآقا تبریزی که بین سال‌های ۱۸۵۱ تا ۱۸۷۱ نوشته شدند، نخستین آثار ادبی بودند که به جای تصاویر اسطوره‌ای، انسان‌هایی را درگیر کشمکش‌های روزمره به تصویر کشیدند<ref>کریمی مطهر، ج. (۱۳۸۱). پژوهشی در شخصیت‌پردازی، شیوه و نوع توصیف موضوعات در ادبیات روسیه. ''پژوهش زبان‌های خارجی''، (بهار و تابستان)، ۱۴۷–۱۵۶.</ref>.

=== مقایسه فلسفی و معنوی [[لـف نیکلایویچ تالستوی|تولستوی]] و مولوی ===
یکی از زمینه‌های برجسته مطالعات تطبیقی، بررسی تأثیرات فلسفی و ادبی نویسندگان بزرگ ایران و [[روسیه]] بر یکدیگر است. مقایسه آثار [[لـف نیکلایویچ تالستوی|تالستوی]] با مولوی نشان‌دهنده اشتراکات عمیق در تفکرات معنوی و فلسفه انسانی است<ref name=":2">محمدنیا حنائی، ف. (۱۴۰۱). ''مطالعه تطبیقی «یادداشت‌های زیرزمینی» و «بوف کور»''. دانشگاه تهران.</ref><ref>Яхьяпур, М., Карими-Мотаххар, Дж., & Мохаммадния-Ханаий, Ф. (2023). Влияние традиции Достоевского на С. Хедаята («Записки из подполья» и «Слепая сова»). ''Вестник славянских культур'', 71, 112–124, Available for http://www.vestnik-sk.ru/assets/files/tom71/09_%20Yahyapour.pdf</ref>. [[لـف نیکلایویچ تالستوی|تولستوی]] و مولوی هر دو در جستجوی حقیقت، از سنت‌های خانوادگی فاصله گرفتند و در آثارشان به مفاهیم مرگ، رستگاری و تعالی روح پرداختند<ref>اسلامی ندوشن، محمد علی (1353)، تولستوی، مولوی دوران جدید (2)،  یغما، 27(1)، فروردین (پیاپی 307)، قابل بازیابی از [https://ensani.ir/fa/article/280418/%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D9%88%DB%8C-%D9%85%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-2- https://ensani.ir/fa/article/280418-]</ref>. [[لـف نیکلایویچ تالستوی|تولستوی]] در ''مرگ ایوان ایلیچ'' مرگ را فرصتی برای بازنگری در زندگی می‌داند<ref>فیدیبو ( 1404)، معرفی کتاب های لئو تولستوی، قابل بازیابی از<nowiki/>https://fidibo.com/contributors/2428-%D9%84%D8%A6%D9%88-%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D9%88%DB%8C</ref> و مولوی در مثنوی می‌گوید: «تا نمیری، نرهی».<ref>صادقی سهل‌آباد، ز. (۱۴۰۳). واکاوی چالش‌های ترجمه شعر (بر اساس اشعار فارسی و روسی). ''پژوهش‌های زبان‌شناختی در زبان‌های خارجی''، ۱۴(۳)، ۴۶۳–۴۷۲، قابل بازیابی از https://jflr.ut.ac.ir/article_99558.html</ref>

=== تأثیرات [[آنتون پاولوویچ چخوف|چخوف]] و [[ماکسیم گورکی|گورکی]] بر ادبیات ایران ===
نویسندگان روس مانند [[آنتون پاولوویچ چخوف|چخوف]] و [[ماکسیم گورکی|گورکی]] تأثیرات مهمی بر ادبیات معاصر ایران داشتند. مقایسه «کاشتانکا» [[آنتون پاولوویچ چخوف|چخوف]] با «سگ ولگرد» هدایت نشان‌دهنده شباهت‌های ساختاری و روان‌شناختی است<ref>Карими-Мотахар, Дж. (1998). «Каштанка» А.П. Чехова и «Бродячая собака» Садека Хедаята. ''Русский язык за рубежом'', (4), 85–92, Available for http://www.russianedu.ru/magazine/archive/viewdoc/1998/4/4929.html

</ref>. همچنین، رمان «مادر» [[ماکسیم گورکی|گورکی]] با «جای خالی سلوچ» دولت‌آبادی قابل تطبیق است<ref>یحیی‌پور، م. (۱۳۹۴). ''ایوان بونین و مشرق زمین'' (چاپ چهارم). تهران: دانشگاه تهران.</ref>.

=== [[فئودور میخائیلوویچ داستایفسکی|داستایفسکی]] و هدایت: دو جهان تاریک ===
مطالعات تطبیقی میان [[فئودور میخائیلوویچ داستایفسکی|داستایفسکی]] و هدایت نشان می‌دهد که هر دو نویسنده به بحران‌های وجودی، اضطراب، و انزوا پرداخته‌اند. آثار «یادداشت‌های زیرزمینی» و «بوف کور» در این زمینه قابل مقایسه‌اند<ref name=":2" />. همچنین، مفهوم «دوبل» در آثار [[فئودور میخائیلوویچ داستایفسکی|داستایفسکی]] با شخصیت‌های چندلایه هدایت هم‌پوشانی دارد<ref>Яхьяпур, М., & Карими-Мотаххар, Дж. (2008). «Двойник» Ф.М. Достоевского и «Слепая сова» С. Хедаята. ''Портал “О литературе”'', Available for https://literary.ru/literary.ru/readme.php?subaction=showfull&id=1204024548&archive=1206184915</ref>.

=== نقش مترجمان ایرانی و روس ===
مترجمان ایرانی مانند صادق هدایت با ترجمه آثار [[الکساندر پوشکین|پوشکین]]، [[آنتون پاولوویچ چخوف|چخوف]] و [[ایوان سرگیویچ تورگینف|تورگنیف]]، [[ادبیات روسی|ادبیات روسیه]] را به خوانندگان ایرانی معرفی کردند. احسان طبری نیز با ترجمه اشعار [[ولادیمیر مایاکوفسکی|مایاکوفسکی]]، [[زبان و ادبیات روسی|ادبیات سیاسی روسیه]] را وارد فضای روشنفکری ایران کرد<ref name=":0" />. از سوی دیگر، مترجمان روس نیز با ترجمه رباعیات خیام و اشعار حافظ، ادبیات فارسی را در [[روسیه]] تثبیت کردند<ref>Смирнов, А. А. (1993). ''Пособие по русской литературе для поступающих в вузы''. Москва: Изд-во МГУ. <nowiki>https://rusneb.ru/catalog/000199_000009_001659919/</nowiki>

Яхьяпур, М., & Карими-Мотаххар, Дж. (2008). «Двойник» Ф.М. Достоевского и «Слепая сова» С. Хедаята. ''Портал “О литературе”'', Available for https://literary.ru/literary.ru/readme.php?subaction=showfull&id=1204024548&archive=1206184915</ref>.

=== نتیجه‌گیری ===
مطالعات تطبیقی میان ادبیات ایران و [[ادبیات روسی|روسیه]] نشان‌دهنده عمق [[روابط فرهنگی روسیه و ایران|روابط فرهنگی و ادبی]] این دو ملت است. مقایسه [[لـف نیکلایویچ تالستوی|تولستوی]] و مولوی، [[فئودور میخائیلوویچ داستایفسکی|داستایفسکی]] و هدایت، و نقش ترجمه در [[روابط فرهنگی روسیه و ایران|تعاملات فرهنگی]]، نمونه‌ای روشن از ظرفیت ادبیات در ایجاد همدلی و گفت‌وگوی بین‌فرهنگی است.

== نیز نگاه کنید به ==
[[زبان و ادبیات روسی]]؛ [[تاریخ ادبیات و سبک‌های ادبی روسیه]]؛ [[مکاتب ادبی روسیه]]؛ [[لـف نیکلایویچ تالستوی]]؛ [[فئودور میخائیلوویچ داستایفسکی]]؛ [[الکساندر پوشکین]]؛ [[آنتون پاولوویچ چخوف]]؛ [[ماکسیم گورکی]]؛ [[ولادیمیر مایاکوفسکی]]؛ [[نیکلای واسیلیویچ گوگول]]؛ [[ایوان سرگیویچ تورگینف]]

== کتابشناسی ==
<references />

== نویسنده مقاله ==
فائزه محمدنیا حنائی

ویرایش دانشنامه ملل
[[رده:پیوندهای فرهنگی]]
[[رده:پیوندهای زبانی]]
بازگشت به مطالعات تطبیقی ادبیات فارسی و ادبیات روسیه.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=مطالعات_تطبیقی_ادبیات_فارسی_و_ادبیات_روسیه»