نمایش مبدأ برای اقتصاد تریاک و خشخاش افغانستان

از گذشته، خشخاش در مناطق دورافتاده [[افغانستان]] به‌صورت غیرآشکار کشت می‌شد؛ ولی میزان برداشت آن محدود و کم‌اهمیت بود. بعد از بروز جنگ‌های داخلی در [[افغانستان]] از اواخر دهه ۱۹۷۰ به بعد، افغانستان به‌تدریج به یکی از بزرگ‌ترین کانون‌های جهانی تولید و قاچاق مواد مخدر و سپس بزرگ‌ترین تولیدکننده تریاک و مواد مخدر تبدیل شد. طبق ارزیابی‌های سال ۱۹۸۹، [[افغانستان]] اندکی بیش از ۴۰ تن تریاک تولید کرد؛ ولی این میزان در سال ۱۹۹۵ به بیش از ۳۰۰۰ تن رسید و [[افغانستان]] به بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد مخدر در جهان و مرکزی برای قاچاق مواد مخدر تبدیل شد. ولایات هلمند، فراه، [[قندهار]] و ننگرهار از مهم‌ترین مناطق کشت خشخاش بوده‌اند. 

بروز جنگ‌های داخلی، ناامنی و بی‌ثباتی باعث شد تا مزارع گندم و جو و ذرت به مزارع خشخاش و اقتصاد زراعی و دامی به اقتصاد تریاک و مواد مخدر تبدیل شود و علاوه بر اقتصاد جنگی در افغانستان، اقتصاد تریاک یا اقتصاد سیاه نیز شکل بگیرد.

[[طالبان]] ابتدا اعلام کردکه پس از فتح [[قندهار]] کلیه مواد مخدر را از بین می‌برد؛ در نتیجه برخی کشورها را به مذاکره با خود علاقه‌مند کرد؛ ولی پس از مشاهده سودهای سرشار حاصل از تولید و تجارت مواد مخدر از یک سو و نداشتن منابع درآمد از سوی دیگر و نیز انزوای بین‌المللی این گروه، نه‌تنها اقدامی برای نابودی مواد مخدر نکرد، بلکه به‌گسترش آن نیز پرداخت و گفت تریاک می‌کاریم و گندم و آرد را وارد می‌کنیم، مالیات بر صدور مواد مخدر، بخش عمده‌ای از درآمد [[طالبان]] را تشکیل می‌داد.

با افزایش فشارهای بین‌المللی، طالبان کشت خشخاش را در سال ۲۰۰۰ ممنوع کرد. فرمان ملا عمر در مورد منع کشت خشخاش به شکل بسیار سخت‌گیرانه‌ای اجرا شد و در نتیجه برداشت تریاک در سال زراعی ۲۰۰۱ - ۲۰۰۰، به‌سرعت کاهش یافت و به حداقل خود، یعنی ۱۸۵ تن رسید؛ چیزی‌که در [[افغانستان]] بی‌سابقه بود، درحالی‌که سطح زیر کشت در سال ۱۹۹۹، قریب به ۹۰ هزار هکتار و تریاک تولیدی ۴۶۰۰ تن بود. با کاهش شدید تولید، قیمت تریاک به شکل بی‌سابقه‌ای بالا رفت و تریاک‌های ذخیره‌شده در انبارهای عوامل دست‌اندرکار مواد مخدر، سودهای سرشاری را نصیب آنان کرد.

بعد از برکناری طالبان انتظار می‌رفت کشت خشخاش و تولید مواد مخدر متوقف شد؛ اما برخلاف انتظارات و برخلاف فرمان دولت جدید [[افغانستان]] در ۳ آوریل ۲۰۰۲ مبنی‌بر ممنوعیت‌کشت خشخاش و قاچاق مواد مخدر، کشت خشخاش از سال ۲۰۰۱، دوباره شروع شد و در سال ۲۰۰۲ به ۳۴۰۰ تن، در سال ۴-۲۰۰۳ به ۴۲۰۰ تن و در سال ۲۰۰۶ به ۶۲۰۰ تن رسید که ۹۱ درصد تریاک تولیدی جهان و بیش از ۵۲ درصد [[تولید ناخالص ملی افغانستان]] را تشکیل می‌داد. در سال‌های بعد تولید تریاک بازهم افزایش یافت و به‌مراتب بیش از زمان طالبان بود.

ارزش تریاک تولیدی برای سال ۲۰۰۲، حدود یک میلیارد دلار و برای سال ۲۰۰۵، حدود ۲/۲ میلیارد دلار بود. قیمت هر کیلو تریاک در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ - ۱۹۹۴، حدود ۳۰ دلار و در ابتدای سال ۲۰۰۲ حدود ۳۵۰ دلار برآورد شد.

در سال ۲۰۱۰، سطح زیر کشت خشخاش حدود ۱۱۹ هزار هکتار بود؛ ولی بر اثر بروز برخی آفات و کاهش بازدهی زمین، تریاک تولیدی به ۳۲۰۰ تن رسید که ۴۰ درصد کمتر از سال ۲۰۰۹ بود. به‌رغم اقدامات تشویقی و تنبیهی دولت برای جلوگیری از کشت خشخاش، سطح زیر کشت این محصول کاهش چندانی نیافته است. از دید تولیدکنندگان و قاچاقچیان مواد مخدر، تولید خشخاش و خریدوفروش آن، اقدامی مشروع تلقی می‌شود؛ هرچند علما فتواهایی مبنی‌بر حرام‌بودن کشت و تجارت آن صادرکرده‌اند. دولتمردان و مسئولان [[افغانستان]] نیز کشت خشخاش را با بهانه‌ها و دلایل مختلف برای مثال، فقیر بودن کشاورزان و عدم ارائه کمک‌های بین‌المللی و بدون در نظر گرفتن عواقب خانمان‌برانداز داخلی و خارجی آن، توجیه کرده‌اند.

هرچند بخش عمده تریاک و هروئین تولیدی افغانستان به خارج از این کشور می‌رود، سایه‌های مرگ آن در داخل افغانستان به‌سرعت در حال گسترش است و هم‌اکنون (۲۰۱۲)، بیش از یک‌میلیون معتاد در [[افغانستان]] وجود دارد و این تعداد همه‌ساله رو به افزایش است. متأسفانه مسئولان [[افغانستان]]، به‌منظور فرافکنی مشکلات و متهم‌کردن دیگران برای مبرا جلوه‌دادن خود، گسترش اعتیاد در [[افغانستان]] را ناشی از انتقال آن از پاکستان، ایران و کشورهای دیگر به [[افغانستان]] قلمداد می‌کنند و به این صورت نقش تعیین‌کننده خود را در مقام بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد مخدر در جهان نادیده گرفته، گناه و مسئولیت خود را توجیه می‌کنند.<ref>علی آبادی، علیرضا (1395). جامعه و فرهنگ [[افغانستان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص 380-383.</ref>

== نیز نگاه کنید به ==
 [[جغرافیای اقتصادی افغانستان]]؛ [[تجارت در افغانستان]]

== کتابشناسی ==
<references />
[[رده:اقتصاد]]