نمایش مبدأ برای مولانا محمد حسین آزاد

[[پرونده:Picture14.jpg|بندانگشتی|تصویر روی جلد سفرنامه سیر ایران نوشته محمدحسین آزاد، برگرفته از مرکز مطالعات سفرنامه، قابل بازیابی از<nowiki/>https://safarvaname.ir/%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/]]
مولانا محمد حسین آزاد مشهور به شمس العلما، فرزند آقا محمد باقر فرزند محمد اکبر فرزند محمد شریف فرزند آخوند محمد شکوه، در دهلی، در 1245 ق / 1830م زاده شد.  

داستان نویس، منتقد و روزنامه نگار، در خانواده ای روحانی و با فرهنگ شیعی که تبارشان به سلمان فارسی می رسید، زاده شد. نیاکانش از ایرانیانی بود که از همدان به کشمیر کوچیده بودند. پدرش محمد باقر از دانشوران و خطیبان برجسته و از پیشگامان روزنامه نگاری در شمال هند بود. آزاد به سفارش پدر در کالج فقه حنفی خواند. 

فن سخنوری و شعر را از دوست پدر خود محمد ابراهیم ذوق (1204- 1271ق/ 1789- 1854م) و سپس از آقاجان عیش آموخت. نوشته های منظوم و منثور خود را در دهلی اردو اخبار منتشر می کرد. پس از درگذشت پدر از دهلی گریخت و در 1861 به لاهور رفت و چندی بعد به خدمت آموزش و پرورش پنجاب درآمد و در 1889م بازنشسته شد و در 1328ق/1910م بدرود حیات گفت. از وی 23 اثر باقیمانده است، از جمله: 

* تصحیح دیوان ذوق دهلوی؛ 
* دستور زبان فارسی در شبه قاره؛ 
* آموزگار فارسی؛ 
* تذکره علما در شرح احوال چهل تن از علمای هند؛ 
* مکتوبات آزاد؛ 
* سفرنامه سیر ایران<ref>توسلی، محمد مهدی(1403). یادداشت های روزانه.</ref>. 

== نیز نگاه کنید به ==
[[مطالعات ایرانی و ایران شناسی در پاکستان]]

== کتابشناسی ==
<references />

== نویسنده مقاله ==
محمد مهدی توسلی

== پیوند به بیرون ==
مقالات مرتبط با محمد حسین آزاد، پورتال جامعه علوم انسانی، قابل بازیابی از https://ensani.ir/fa/article/author/130072

آزاد، محمدحسین (دهلی ۱۲۴۵ـ ۱۳۲۸ق)، ویکیجو، قابل بازیابی از [https://wikijoo.ir/index.php/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%8C_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_(%D8%AF%D9%87%D9%84%DB%8C_%DB%B1%DB%B2%DB%B4%DB%B5%D9%80_%DB%B1%DB%B3%DB%B2%DB%B8%D9%82) https://wikijoo.ir/index.php/]

آزاد، محمد حسین. دایره المعارف بزرگ اسلامی، قابل بازیابی از

آزاد، محمد حسین. دانشنامه ایران، قابل بازیابی از 

فیلم محمد حسین آزاد، آپارات، قابل بازیابی از https://www.aparat.com/v/t839p2g
[[رده:ایران شناسان]]