وضعیت اقتصادی و معیشتی در مالی

با وجود قرار گرفتن کشور مالی در قلب صحرای بزرگ آفریقا، این کشور اساساً کشوری کشاورزی محسوب می‌شود و اقتصاد تک محصولی این کشور عمدتاً بر صادرات کتان مبتنی است. معادن زیرزمینی از دیگر منابع کسب درآمد دولت مالی است و استخراج معادنی نظیر طلا، فسفات و بوکسیت نیز بخشی از نیازهای اقتصادی این کشور را تامین می‌کند. با این حال مالی نیز، هم‌چون دیگر کشورهای آفریقایی واقع در صحرای بزرگ آفریقا از جمله نیجر و چاد، کشور فقیری است که علت عمدۀ این معضل بزرگ اقتصادی- اجتماعی، سوءمدیریت رهبران و دولت‌مردان در بهره‌برداری از امکانات و ظرفیت‌های موجود در کشور بوده است.

مشکلات اقتصادی کشور همراه با سیاست‌های برجای مانده از دوران استعمار و عدم حمایت دولت از کشاورزان و نظام کشاورزی سنتی در اكثر مناطق، باعث شده که مالی، با وجود استعدادهای بالقوۀ فراوان، به کشوری فقیر در قارۀ آفریقا تبدیل شود. طبق آمار سال 2011 سازمان ملل، این کشور، در ردۀ بیست و پنجمین کشور فقیر جهان قرار گرفته است. (www.ifad.org)

1-12-3 کشاورزی

با وجود آن که بیش از 60 درصد خاک مالی را صحراهای خشک و بی‌آب و علف پوشانده است،ولي مجموع اراضی قابل کشت این کشور و حدود 26 درصد از مساحت کل سرزمین مالی، که در حاشیۀ رودخانه‌های نیجر و سنگال واقع شده، مستعد کشاورزی است.کارشناسان معتقدند اگر این اراضی به‌طور اصولی زیر کشت قرار گیرند، این کشور می‌تواند علاوه‌ بر برآورده شدن احتیاجات داخلی مردم، برخی از محصولات غذایی را به دیگر کشورهای غرب آفریقا صادر نماید[36].

کشور مالی در مجموع سرزمینی کشاورزی است و کتان. برنج، ذرت، ارزن، تنباکو و صیفی‌جات در زمرۀ محصولات مهم به‌شمار می‌روند. مهم‌ترین محصول کشاورزی مالی پنبه است که کشت آن در دورۀ استعمار فرانسه و به‌دلیل نیاز آن کشور به این محصول آغاز شد. مالی دومین تولیدکنندۀ پنبه در آفریقا پس از مصر به‌شمار می‌آید و 98 درصد پنبۀ تولیدی آن به خارج کشور صادر می‌شود. انحصار تولید و صادرات این محصول مهم که می‌تواند درآمد قابل توجّهی را نصیب دولت کند، در اختیار شرکتی فرانسوی است. سایر تولیدات کشاورزی مالی عبارتند از: غلات، ذرت خوشه‌ای، ذرت، بادام زمینی و چای که بیشتر در داخل کشور مصرف می‌شوند.

علاوه‌ بر کشاورزی؛ دامپروری شغل اصلی اقوام گله‌دار ساکن در مناطق صحرایی مالی است و از قدیم‌الایام، نقش مهمّی در زندگی طوایف صحرانشین این کشور داشته است. طوارق، مور‌ها و فولانی‌ها در ردۀ مهم‌ترین اقوام این کشور هستند که زندگی آنها به رمه‌های گاو و گوسفند بستگی تام دارد. خشک‌سالی‌های دهۀ اخیر و بروز درگیری‌ بین طوایف و دولت، به همراه کمبود چراگاه، زندگی این گروه از مردم مالی را با مشکلات بسیاری مواجه ساخته است. احشام کشور مالی شامل گاو، گوسفند، بز و شتر و تعداد آنها بالغ بر چند میلیون رأس است و با وجود خشک سالی های دهه های اخیر ؛ گله‌های بزرگ گاو، گوسفند و بز هم‌چنان منبع اصلی تأمین گوشت این کشور محسوب می گردند.

از دیگر راه‌های مهم امرار معاش مردم این کشور؛ به‌ویژه در حاشیۀ رودخانه‌های مهم نیجر، سنگال و بانی، ماهی‌گیری است. اقوام بوزو، سورکو و بربرها در زمرۀ قبایل ماهیگیر مالی هستند که زندگی خود را از صیادی تأمین می‌کنند. روش صیادی با وجود گذشت چندین قرن هنوز به شکل سنتی و با قایق‌های کوچک صورت می‌گیرد و صیادان اکثر ماهی‌های صید شده را خشک و به ساحل عاج صادر می‌کنند

in west Africa.com).(www.social life

حدود 70 درصد از مردم مالی به کشاورزی، دامپروری و ماهی‌گیری اشتغال دارند و 30 درصد نیز در بخش خدمات مشغول به کار هستند. کشور مالی با چالش‌های محیط زیستی متنابهی از جمله از بین رفتن تدریجی جنگل‌های کشور، افزایش بیابان، تخریب خاک و کمبود منابع آب مواجه است که این عوامل می‌توانند در آینده‌ای نه چندان دور، تأثیرات مخربی بر کشاورزی این کشور داشته باشد.

2-12-3 معادن

کشور مالی نیز مانند دیگر کشورهای آفریقایی واقع در صحرای بزرگ آفریقا، از نظر منابع زیرزمینی، کشوری غنی و ثروتمند محسوب می‌شود و درصورت برنامه‌ریزی منظم، بهره‌برداری از این ثروت‌های خدادادی در راه آبادانی کشور به بهترین نحو امکان‌پذیر خواهد بود. طلا، اورانیوم، نفت، نمک، فسفات ، منگنز، گچ، الماس، مس، نیکل، اکسید وآهن از مهم‌ترین منابع زیرزمینی کشور مالی است و بخش اعظم این منابع، از جمله نفت1 و بوکسيت، تاکنون مورد بهره‌برداری قرار نگرفته‌اند. مهم‌ترین منبع زیرزمینی مالی طلا است. اکتشافات زمین‌شناسی چندسال اخیر، نمایانگر وجود ذخایر عظیم طلا در این کشور است. دولت مطالعاتی را برای استخراج این معادن با کمک شرکت‌های چندملیتی بین‌المللی آغاز کرده و درحال حاضر مالی به‌لحاظ ذخایر طلا پس از آفریقای جنوبی و غنا، در ردۀ سوم قارۀ آفریقا قرار دارد . طلا پس از پنبه، دومین محصول بزرگ صادراتی این کشور است و نقش مهمّی ‌در بهبود وضعیت اقتصادی مالی دارد. معادن اصلی طلای مالی در چهار منطقۀ «سادیولا»[37]، «سیاما»[38]، «موریلا»[39] و «یاته‌لا»[40] قرار دارند. دیگر معادن مهم این کشور نمک، فسفات، منگنز، گچ، الماس، مس، نیکل، اکسید و آهن می‌باشند. منابع بوکسیت، اورانیوم، سنگ آهن و نفت تاکنون استخراج و بهره‌برداری نشده‌اند ولی مطالعات موجود نشانگر ذخایر قابل توجّهی از این منابع زمینی در مناطق مختلف این کشور است. ( (www.worldfact.com/mali

دولت مالی از سال 1991 و با کمک اتّحادیۀ توسعۀ بین‌المللی اقدام به جذب سرمایه‌های جهانی در بخش معادن کرده که این امر منجر به سرمایه گذاری‌های قابل توجّهی در معادن طلای این کشور شده است.

3-12-3 واحد پول

واحد پول مالی "فرانک سیفا (سفا) "[41] نام دارد که به صد سانتیم تقسیم می‌شود. دولت مودیبوکیتا در سال 1962 میلادی و دو سال بعد از استقلال مالی، از حوزۀ فرانک سیفا در غرب آفریقا خارج شد و واحد پول مستقلی را تحت عنوان فرانک مالی مورد استفاده قرار داد[42] با این حال در سال 1967 به‌دلیل وخامت اوضاع اقتصادی کشور و تحرکات دلالان ناچار شد که به حوزه فرانک سیفا بازگردد.[43]

4-12-3 رفاه

امکانات رفاهی كشور مالي ، مانند ديگر كشورهاي قارۀ آفريقا، از جايگاه چنداني برخوردار نيست و انبوه مشكلات سياسي، اجتماعي و اقتصادي، هيچ‌گاه به دولت‌ها اجازه نداده تا اقدامي اساسي برای بهره‌مندي مناسب مردم شهري و روستايي از امكانات موجود زندگي انجام دهند. با وجود وعده‌هاي مكرر دولت‌ها، از زمان استقلال تاكنون، روستاها كماكان از برق و آب لوله‌كشي محروم‌اند و روستایيان اين كشور نيز هم‌چون ديگر كشورهاي قارۀ سياه، صبح زود و پيش از طلوع خورشيد بيدار می‌شوند و پس از غروب آفتاب و تاريك شدن هوا به خواب مي‌روند.[44] روستایيان به دليل بهره‌مند نبودن از برق، تلويزيون و يخچال ندارند. تأمين آب آشاميدني سالم برای خانواده‌های روستایی مشكل بزرگي است و معمولاً زنان روستايي آب مورد نياز براي آشاميدن را از چشمه‌هاي دور و نزديك تهيه مي‌كنند و يكي از تصاوير زيبا و در عين حال تأثرانگيز در هنگام سفر به شهرهاي مالي، زنان روستايي‌اند که كوزه‌هاي بزرگي بر سر خود می‌گذارند و از کنار جاده‌ها، عازم روستاهاي محل زندگي خود مي‌شوند. عموم روستایيان از خدمات بيمۀ عمومي و بيمۀ خشك‌سالي محصولات كشاورزي محروم‌اند و به دليل هزينۀ بالاي دارو در اين كشور، روستایيان در هنگام بيماري و ناخوشي، اغلب به داروهاي گياهي و سنتي پناه مي‌برند. (www.britannica.com)

رفت و آمد روستایيان به شهرهای بزرگ نیز با مشكلات بسیاری همراه است و بدلیل خرابي جاده‌هاي روستایي و كيفيت بسيار نامطلوب بخش خدمات حمل و نقل عمومي، سفر آنها به شهرها معمولا با اتوبوس‌ها و مينی‌بوس‌هاي مستعمل صورت مي‌گيرد که گاه در مسير رفت و برگشت از شهر به روستا، چندین بار خراب مي‌شوند. در شهرها نيز وضعيت كمابيش همین گونه است و هرچند برق و آب سراسري در اختيار عموم مردم شهرنشین قرار دارد، ولی برق مصرفی معمولاً در طول روز، چندین ساعت قطع است که در زمان وقوع خشك‌سالي طولانی‌تر می‌شود.

شبكۀ سراسری آب نيز با مشكلات فراواني همراه است كه مشكل اصلي آن خرابي و فرسودگي لوله‌هايي است كه قدمت آنها به دورۀ استعمار فرانسه باز مي‌گردد. رسوبات موجود در آب كه عمدتاً ناشي از کهنه بودن و فرسودگي لوله‌هاست، گاهی آب مورد استفاده در منازل را زرد رنگ مي‌سازد. علاوه‌ بر آن، در اكثر شهرهاي كنار رودخانه‌ها، شبكۀ آب سراسري، به دليل تصفيه نشدن آب، توأم با گل و لاي است. با توجّه به عدم توانايي دولت در تصفيۀ آب‌هاي مورد استفاده، آب سراسري شهري مالي به شدت آلوده و ناسالم است و چون بيشتر مردم توانايي خريد بطري‌هاي آب آشاميدني را ندارند، از اين آب‌ها، براي آشاميدن و پخت‌وپز استفاده مي‌كنند كه همین امر موجب شيوع بيماري‌هاي گوناگون در بين خانواده‌ها و به‌ويژه كودكان مي‌شود. www.everyculture.com))

پوشش سراسري بيمه از ديگر شاخصه‌هاي رفاهي اين كشور است كه هنوز به‌طور كامل تحقق نيافته و هرچند دولت توماني توره در مورد بيمۀ كارمندان دولت، كارگران بخش خصوصي، زنان و كودكان گام‌هاي اساسی برداشت ولي هنوز شركت‌هاي بيمه نتوانسته‌اند بخش عظيمي از جامعه را تحت پوشش خدمات قرار دهند. دولت‌هاي مالي در زمينۀ گسترش خدمات عمومي شهري نيز طي پنجاه و اندي سال گذشته بسيار ضعيف عمل كرده‌اند. اکثر خیابان‌های شهرهای بزرگ، حتی باماکو، هم‌چنان خاکی و کوچه‌ها و خیابان‌های شهرها فاقد کانال فاضلاب است که همین مسئله خود مشکلات زیست محیطیّ مضاعفی را پدید آورده است

5-12-3 خطّ فقر

همچون ديگر كشورهاي آفريقا فقر و فلاكت موجود در جامعه مالي كه اين كشور را در زمره یکی از  کشورهای فقير جهان قرار داده است يكي از مشكلات اساسي اين كشور بشمار مي‌رود. (www.migration4development.org) در چنین شرایطی، بي‌كفايتي دولت‌مردان کشور در بهره‌برداري مطلوب از ذخاير سرشار زيرزميني و غارت منابع غني طلا، از سوی شركت‌هاي چند مليتي غربي هم‌چنان ادامه دارد. فقر و فلاکت، همراه با بي‌كاري اکثریت مردم و بي‌سوادي حاكم بر جامعه، تصاویر تلخ و دردناکی از بازتاب وضعیت موجود در كشور مالي است. شدت فقر در برخي مناطق روستايي مالي به‌اندازه‌اي است كه روستایيان، حتي توانایی تأمين معيشت خود را ندارند و خشك‌سالي‌هاي پي‌درپي نيز، وضعيت زندگي آنها را شكننده‌تر کرده است. مهاجرت گستردۀ روستایيان به شهرهاي كشور، به‌ويژه باماكو، علاوه‌ بر افزایش مشاغل کاذبی مانند دست‌فروشي، قاچاق مواد مخدر، فحشا و دزدي رو به گسترش است. ساكنان مناطق شهري نيز وضعيت بهتري از روستایيان ندارند و حتي افراد شهری داراي مشاغل دولتي و خصوصي هم، به‌دليل تورم حاكم بر جامعه و گراني كالاهاي اساسي، در تأمين معيشت خود و خانواده، با مشكلات فراواني روبه‌رو هستند.

بسياري از صاحب‌نظران مسائل اجتماعي معتقدند فقر عامل اساسي و اصلي مشكلات جامعۀ مالي است که بي‌سوادي و فقر فرهنگي را نيز در بين آنها افزايش داده است. بنابراین، براي حل مشكلات عمومي مردم مالي، ابتدا بايد فقري كه در تاروپود جامعه ريشه کرده از میان برداشته و سپس ساير موضوعاتي كه در رديف معضلات عمومی‌ جامعه به‌شمار مي‌آید، بررسي شوند. (www.ifad.org)

فقر معضلی است كه همواره سايۀ شوم خود را بر مردم این کشور افكنده و آنان از بدو تولد تا زمان مرگ با آن دست به گریبانند. متأسفانه مردم مالی به ریشه و علل پیدایی فقر حاصل از استثمار و استعمار اين سرزمين ثروتمند کمتر توجّه مي‌كنند كه اين نيز خود پی‌آمد فقر فرهنگي اين سرزمین است! در حدود نیمی ‌از جمعیّت مالی، با درآمد روزانه 25/1 دلار آمریکا، زیر خطّ بین‌المللی فقر زندگی می‌کنند.  www.everyculture.com))

6-12-3 اشتغال و بی‌کاری

اشتغال و بي‌كاري يكي دیگر از موضوعات اساسی كشور مالي از بدو استقلال تاكنون است و هيچ يك از دولت‌ها تاکنون نتوانسته‌اند اين معضل اساسي را كه با معيشت عمومي مردم كشور ارتباط مستقيم دارد، سامان‌دهی کنند. در حال حاضر حدود 70 درصد از مردم اين كشور، در بخش های كشاورزي، دامداری و ماهی‌گیری و 30 درصد نيز در بخش خدمات عمومي دولتي و خصوصی فعالیت می کنند. در بهترين و خوش‌بينانه‌ترين حالت فقط نيمي از جمعيت كشور مالي عهده‌دار شغلي هستند و بخش عظيمي از جمعيت كشور كه جوانان ردۀ سني 18 تا 27 سال آن را تشکیل می‌دهند، از مشكل بي‌كاري و نبود شغل رنج مي‌برند www.data.un.org/countryprofile/mali)).

جنگ داخلي طوارق، تبعيت دولت‌هاي آلفا عمر كناره و توماني ‌توره از سياست‌هاي رياضت اقتصادي صندوق بين‌المللي پول و بانك جهاني، بروز خشك‌سالي‌هاي عظيم، حملۀ ملخ‌ها در مناطق مختلف و تلف شدن دام‌ها، از ديگر عواملي بوده‌اند كه ضمن وارد آوردن خسارات و لطماتي سنگين به اقتصاد متزلزل اين كشور، بي‌كاري را به‌ویژه در مناطق روستايي، گسترش داده اند . براساس آخرين آمار، در حال حاضر 60 درصد از مردم شهري و روستايي مالي، فاقد هرگونه شغلي هستند www.state.gov)). این در حالی است که خيل عظيم جوانان ماليایي كه در شهرهاي بزرگ كشور– خصوصاً باماكو- به خريد و فروش اجناس و اشيای ارزان قيمت چيني مشغول‌اند و بي‌كاران پنهان جامعه محسوب مي‌شوند، در این آمار محاسبه نشده است. وقوع کودتای 22 مارس 2012 و تعطیّلی بسیاری از پروژه‌های عمرانی کشورهای غربی در مناطق مختلف کشور نیز آمار بی‌کاران شهری مالی را افزایش داده است.