مسیحیت در عراق

مسیحیت و اقلیت‌های دینی در عراق

                                                                                                    معصومه فاریابی

عراق کشوری با تنوع دینی و مذهبی است که در آن اقلیت‌های دینی متعددی زندگی می‌کنند. اگرچه در این کشور  اسلام دین رسمی است و مسلمانان اکثریت نود و هشت درصدی جمعیت را تشکیل می‌دهد، اما اقلیت‌های دینی نیز نقش مهمی در تاریخ و فرهنگ این کشور داشته‌اند. مسیحیان بزرگترین اقلیت دینی در عراق هستند و حدود یک درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند و سایر اقلیتهای نیز حدود یک درصد جمعیت محسوب می‌شوند.[1] یهودیان از اقلیتهای دینی در این کشور محسوب می‌شدند، اما پس از تأسیس رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸ و مهاجرت‌های بعدی، جمعیت آن‌ها به شدت کاهش یافت و در حال حاضر تعداد بسیار کمی از یهودیان در عراق باقی مانده‌اند.

مسیحیت

مسیحیان در قرن بیستم حدود سه درصد از جمعيت عراق را تشكيل مي‌دادند و عمده محل استقرار آنها در بغداد و شمال عراق  بوده است.^.از نام اين گروه مذهبي مي‌توان دريافت آنها با اقوام كهن كلداني و آشوري سرزمين بين‌النهرين رابطه دارند و از بازماندگان آنها بشمار مي‌آيند. زبان مذهبي آنها آرامي است. محل استقرار جمعيت‌هاي انبوه مسيحي در شهرهاي بغداد، كركوك، ‌زاخو، نصيبين و ماردين بوده است. عمده مهاجرين ارمني به در اوايل قرن بيستم در عراق استقرار يافتند و در محلهايي زندگي مي‌كنند كه محل استقرار شناخته شده سريانيها بشمار مي‌آيند. سريانيها از زمان فتح اسلامي تا حمله مغولها، دوران طلايي داشتند و در نهضت‌هاي علمي و در ترجمه كتب قديم نقش قابل توجهي ايفا كردند. همپيماني كردها با دولت عثماني بر ضد صفويان، منطقه كردستان عراق را بعنوان منطقه‌اي امن و داراي استقرار در آورد و به همين علت سريانيها به اين منطقه كوچ كردند. تا آغاز جنگ اول جهاني جمعيت انبوهي از سريانيها در منطقه كردستان عراق زندگي مي‌كردند. در سال 1933 ارتش عراق بفرماندهي بكر صدقي به سركوب سريانیها در كردستان پرداخت كه به كوچ وسيع آنها از اين منطقه انجاميد. قيام كردها بر ضد دولت مركزي در دوره بعث همه زيستگاه‌هاي سريانيهاي كردستان را در معرض ناامني و حملات انتقام جويانه ارتش دولت مركزي قرار داد و اين شرايط نا‌امني به مهاجرت وسيع سريانيها به پايتخت و يا خارج از عراق انجاميد. ^[2]تحولات و جنگهای دو دهه اخیر بعد از سقوط حکومت صدام و به خصوص ظهور و نقش‌آفرینی گروه‌های افراط‌گرا نیز به نوعی وضعیت مسیحیان عراق را متاثر کرده است.^.

چهارده طائفه مسیحی در عراق وجود دارد که به رسمیت شناخته شده‌اند و اغلب آنها در بغداد، استان نینوا و اقلیم کردستان زندگی می‌کنند. کلدانی‌ها پرشمارترین طائفه مسیحی در عراق هستند که حدود هشتاد درصد مسیحیان این کشور را تشکیل می‌دهند، کلیسای کلدانی نیز وابسته به مذهب کاتولیک است، اما آیین‌ها و مراسم خاص خود را حفظ کرده و از قرن نخست میلادی در عراق حضور داشته است. مقر کلیسای آنها در بغداد است و ریاست آن را کاردینال رافائل ساکو برعهده دارد. در مجموع 110کلیسای کلدانی در سراسر عراق وجود دارد. سریانی‌ها حدود ده درصد از جمعیت مسیحیان عراق را تشکیل می‌دهند که برخی پیرو مذهب کاتولیک و بخش عمده آنها از پیروان مذهب ارتودکس هستند. سریانی‌ها در مناطق قره قوش، بعشیقه و برطله در شمال عراق زندگی می‌کنند. مقر کلیسای سریانی کاتولیک در لبنان و مقر کلیسای ارتودکس در سوریه است. 82 کلیسای سریانی اعم از کاتولیک یا ارتودکس در عراق وجود دارد.[3]

دیگر جمعیت مسیحیان عراق را آشوری‌ها تشکیل می‌دهند که بازماندگان امپراطوریهای باستانی آشور و بابل‌اند و حدود پنج درصد از جمعیت مسیحیان این کشور را تشکیل می‌دهند. آنها در قرن اول میلادی به مسیحیت گرویدند و این باور وجود دارد که کلیسای باستانی آنها قدیمی‌ترین کلیسای عراق است. 21 کلیسای آشوری در عراق وجود دارد که 17 مورد آن در بغداد است. ارمنی‌ها نیز تقریبا سه درصد از مسیحیان عراق را تشکیل می‌دهند و به زبان ارمنی سخن می‌گویند. 19 کلسیای ارمنی اعم از کاتولیک یا ارتودکس در عراق وجود دارد. به علاوه این‌ها، گروه‌های کوچکی از کلیسای ارتودکس یونان، کلیسای کاتولیک یونانی، ‌کلیسای انگلستان و کلیسای انجیلی نیز در عراق وجود دارد.

منابع و مآخذ

---

[1]

[2]  فب  مار، تاریخ نوین عراق، ترجمه محمد عباس­پور، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی، 1380، صص 30 و 178.

[3]  میدل ایست نیوز، مهم‌ترین طوایف مسیحی عراق کدامند؟، (2021-03-04)، قابل دسترسی در: https://mdeast.news/2021/03/04/% 6%D8%AF%D8%9F/

[4] فب مار، پیشین، ص 33.

[5]  فریدون آورزمانی، آیین و باورهای قوم ایزدی، فصلنامه هنر و تمدن شرق، سال ششم، شماره نوزدهم، بهار 1397، ص 6.

[6]  العالم، ایزدی‌ها چه کسانی هستند؟، (18 مرداد 1393)، قابل دسترسی در: https://fa.alalam.ir/news/1621528/%D8% %9F

[7] فریدون آورزمانی، پیشین، صص 7-8.

[8]  دیپلماسی ایرانی، داعش چگونه مذهب «ایزدی‌ها» را تغییر داد؟، (۰۴ دی ۱۳۹۶)، قابل دسترس در:

http://irdiplomacy.ir/fa/news/1973975/%D8 %D8%AF-

[9]  کردپرس، زندگی ایزدیها 9 سال پس از حمله داعش، (۱ شهریور ۱۴۰۲ )، قابل دسترسی در: https://www.kurdpress.com/news/2759850/%D8% D8%B4?utm_source=chatgpt.com

[10] فب مار، پیشین، ص 180.

[11] علي هادي المهداوي و أكرم عباس عمران، الجذور التأريخية للصابئة المندائيين، مجلة كلية التربية الأساسية للعلوم التربوية والإنسانية / جامعة بابل، العدد 21، حزیران 2015، صص191-192.

[12]  ویکی شیعه، صابئین،( اردیبهشت 1403)، قابل دسترسی در: https://fa.wikishia.net/view/%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D8%A6%DB%8C%D9%86

[13]  خالد احمد العیثاوی و احمد حسین العیثاوی، طقـوس ديانة الصابئة المندائيين، 2020، علی الموقع:

https://www.researchgate.net/publication/338611793_tqws_dyant_alsabyt_almndayyyn

[14]  المرجع السابق.