جریان فکری غرب گرایی مصر: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:Rifaa-al-Tahtawi.jpg|پیوند=http://wiki.icro.ir/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Rifaa-al-Tahtawi.jpg|بندانگشتی|رفاعة الطهطاوی]]
[[پرونده:Rifaa-al-Tahtawi.jpg|بندانگشتی|رفاعة الطهطاوی. برگرفته از سایت Egypt today، قابل بازیابی از https://www.egypttoday.com/Tag/14094/Ottoman]]
زمینه­‌های شکل­‌گیری جریان فکری غرب­گرا به پی­آمدهای حضور ناپلئون و همراهان او در مصر و سپس تحولات فرهنگی اجتماعی دوره حکومت محمدعلی بر این سرزمین باز می­‌گردد که به ارتباط فکری و فرهنگی میان مصر و اروپا انجامید. از جمله اقداماتی که در این راستا تأثیرگذار بود، اعزام گروه­‌هایی از دانشجویان مصری درنیمه اول قرن نوزدهم ،طی چندمرحله و به دستور محمدعلی به فرانسه و ایتالیا برای آموختن دانش‌­های جدید بود.<ref>عنایت (1376)، ص23</ref> رفاعة الطهطاوی از جمله این دانشجویان بود که در سال­‌های بعد نقش پررنگی در مناسبات فرهنگی مصریان و اروپا، به ویژه فرانسه ایفا کرد. مهمترین اثر طهطاوی کتاب «مناهج الالباب المصریة فی مناهج الآداب العصریة» حاوی مهمترین اندیشه­‌های اوست. او باور داشت که تنها راه‌­حل نجات مصر از عقب‌­ماندگی، بهره‌­گیری از مهمترین عناصر تمدنی اروپاست. طهطاوی همچنین تأکید کرد که <blockquote>فرانسویان به لحاظ فرهنگی و تمدنی، بیش از ترک­‌های عثمانی به اعراب شباهت دارند.<ref>عوض (2013)، ص218</ref></blockquote>جریان فکری غرب­گرا در نیمه اول قرن بیستم، نحله‌­های فکری و فرهنگی گوناگونی از جمله لیبرالیسم، سکولاریزم و حتی سوسیالیزم را شامل می‌­شد و احزاب سیاسی متعددی بر بنیاد این نحله­‌ها شکل گرفت. مسیحیان مهاجر شام و لبنان، نقش مهمی در این زمینه داشتند که از جمله آنها می‌­توان به شبلی شمیل (1850-1917) و فرح انطون (1874-1922) اشاره داشت. شمیل به مفاهیم انقلاب فرانسه شدیدا ایمان داشت و نخستین آوازه‌­گر داروینیسم و فلسفه ماتریالیسم در مصر و شرق عربی بود<ref>لوین (1378). ص210.</ref> و در عین حال نخستین کسی بود که رویکرد سوسیالیزم را در جهان عرب ترویج کرد.<ref>خدوری (1366). ص101.</ref> فرح انطون که از پیشگامان مکتب رمانتیسم در ادبیات عرب شمرده می‌­شود با نوشته­‌های خود، خوانندگان را با جدیدترین گرایش­‌های فلسفی و اجتماعی سیاسی اروپا به ویژه اندیشه‌­های خردگرایان فرانسه در قرن هجدهم آشنا می­‌ساخت.<ref>لوین (1378). ص235.</ref> انطون به سوسیالیزم هم گرایش داشت و آن را مترادف سکولاریزم می دانست.<ref name=":0">خدوری (1366). ص102.</ref> سلامة موسی (1887-1945) از مسیحیان مصری هم به نظریه تکامل داروین باور داشت و سوسیالیزم را تبلیغ می‌­کرد<ref>لوین (1378). ص238.</ref> و آن را دین انسانیت می‌­نامید.<ref name=":0" />
زمینه­‌های شکل­‌گیری جریان فکری غرب­گرا به پی­آمدهای حضور ناپلئون و همراهان او در مصر و سپس تحولات فرهنگی اجتماعی دوره حکومت محمدعلی بر این سرزمین باز می­‌گردد که به ارتباط فکری و فرهنگی میان مصر و اروپا انجامید. از جمله اقداماتی که در این راستا تأثیرگذار بود، اعزام گروه­‌هایی از دانشجویان مصری درنیمه اول قرن نوزدهم ،طی چندمرحله و به دستور محمدعلی به [[فرانسه]] و ایتالیا برای آموختن دانش‌­های جدید بود.<ref>عنايت، حميد (1376). سيري در انديشه سياسي عرب (چاپ پنجم). تهران: [https://amirkabirpub.ir/ انتشارات اميركبير]، ص23.</ref> رفاعة الطهطاوی از جمله این دانشجویان بود که در سال­‌های بعد نقش پررنگی در مناسبات فرهنگی مصریان و اروپا، به ویژه فرانسه ایفا کرد. مهمترین اثر طهطاوی کتاب «مناهج الالباب المصریة فی مناهج الآداب العصریة» حاوی مهمترین اندیشه­‌های اوست. او باور داشت که تنها راه‌­حل نجات مصر از عقب‌­ماندگی، بهره‌­گیری از مهمترین عناصر تمدنی اروپاست. طهطاوی همچنین تأکید کرد که <blockquote>فرانسویان به لحاظ فرهنگی و تمدنی، بیش از ترک­‌های عثمانی به اعراب شباهت دارند.<ref>عوض، د. لويس (2013). تاريخ الفكر المصري الحديث. [http://www.moc.gov.eg/ar/affiliates-list/%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%8A%D8%A6%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%8A%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%85%D8%A9-%D9%84%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/ الهيئة المصرية العامة للكتاب]، ص218.</ref></blockquote>جریان فکری غرب­گرا در نیمه اول قرن بیستم، نحله‌­های فکری و فرهنگی گوناگونی از جمله لیبرالیسم، سکولاریزم و حتی سوسیالیزم را شامل می‌­شد و احزاب سیاسی متعددی بر بنیاد این نحله­‌ها شکل گرفت. مسیحیان مهاجر شام و لبنان، نقش مهمی در این زمینه داشتند که از جمله آنها می‌­توان به شبلی شمیل (1850-1917) و فرح انطون (1874-1922) اشاره داشت. شمیل به مفاهیم [[انقلاب فرانسه]] شدیدا ایمان داشت و نخستین آوازه‌­گر داروینیسم و فلسفه ماتریالیسم در [[مصر]] و شرق عربی بود<ref>لوین، ز.ا (1378). انديشه‌ها و جنبش هاي نوين سياسي اجتماعي در جهان عرب. ترجمه يوسف عزيزي بني طرف (چاپ اول). تهران: [https://elmifarhangi.com/ شركت انتشارات علمي و فرهنگي]، ص210.</ref> و در عین حال نخستین کسی بود که رویکرد سوسیالیزم را در جهان عرب ترویج کرد.<ref>خدوری، مجيد (1366). گرايش هاي سياسي در جهان عرب. ترجمه عبدالرحمن عالم (چاپ اول). تهران: [https://www.ipis.ir/ دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي]، ص101.</ref> فرح انطون که از پیشگامان مکتب رمانتیسم در ادبیات عرب شمرده می‌­شود با نوشته­‌های خود، خوانندگان را با جدیدترین گرایش­‌های فلسفی و اجتماعی سیاسی اروپا به ویژه اندیشه‌­های خردگرایان فرانسه در قرن هجدهم آشنا می­‌ساخت.<ref>لوین، ز.ا (1378). انديشه‌ها و جنبش هاي نوين سياسي اجتماعي در جهان عرب. ترجمه يوسف عزيزي بني طرف (چاپ اول). تهران: [https://elmifarhangi.com/ شركت انتشارات علمي و فرهنگي]، ص235.</ref> انطون به سوسیالیزم هم گرایش داشت و آن را مترادف سکولاریزم می دانست.<ref name=":03">خدوری، مجيد (1366). گرايش هاي سياسي در جهان عرب. ترجمه عبدالرحمن عالم (چاپ اول). تهران: [https://www.ipis.ir/ دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي]، ص102.</ref> سلامة موسی (1887-1945) از مسیحیان مصری هم به نظریه تکامل داروین باور داشت و سوسیالیزم را تبلیغ می‌­کرد<ref>لوین، ز.ا (1378). انديشه‌ها و جنبش هاي نوين سياسي اجتماعي در جهان عرب. ترجمه يوسف عزيزي بني طرف (چاپ اول). تهران: [https://elmifarhangi.com/ شركت انتشارات علمي و فرهنگي]، ص238.</ref> و آن را دین انسانیت می‌­نامید.<ref name=":03" />[[پرونده:2013-635157171303059460-305.jpg|بندانگشتی|طه حسین. برگرفته از سایت ویکی بین، قابل بازیابی از https://wikibin.ir/article/ws/%D8%B7%D9%87%20%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86]][[پرونده:D7286b580510f089a584.jpg|بندانگشتی|احمد لطفی السید. برگرفته از سایت Elmwatin، قابل بازیابی از https://www.elmwatin.com/485310/-%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D9%84%D8%B7%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D8%A3%D9%88%D9%84-%D9%85%D9%86-%D8%B7%D9%8E%D8%A8%D9%91%D9%8E%D8%B9-%D9%85%D8%B9-%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84-%D9%82%D8%A8%D9%84-%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D9%80-23-%D8%B3%D9%86%D8%A9]]
[[پرونده:2013-635157171303059460-305.jpg|پیوند=http://wiki.icro.ir/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:2013-635157171303059460-305.jpg|بندانگشتی|طه حسین]]
علاوه بر مسیحیان، برخی از شاگردان محمد عبده مانند طه حسین و احمد لطفی السید که کوشش‌­های فکری و تفسیری او برای توفیق علم و دین و نیز تساهل او را در برابر غرب، نوعی موافقت با لیبرالیسم تلقی می­‌کردند. در روند ترویج و اشاعه رویکردهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی غرب­گرا تأثیر داشتند. کتاب «مستقبل الثقافة فی مصر» (آینده فرهنگ در مصر) طه حسین که در سال 1937 منتشر شد، مهمترین سند دلبستگی او به تمدن غرب دانسته می‌­شود.<ref>عنايت، حميد (1376). سيري در انديشه سياسي عرب (چاپ پنجم). تهران: [https://amirkabirpub.ir/ انتشارات اميركبير]، ص59.</ref> طه حسین (1889-1973) در این کتاب و برخی دیگر از آثارش بر ضرورت قرار گرفتن در مسیر تمدن اروپا تأکید می‌­کرد و می­‌گفت که <blockquote>ما باید راه اروپا را تا بدان جا دنبال کنیم که همطراز و همکار آنها در تمدن شویم.<ref>رجائی، دكتر فرهنگ (1381). انديشه سياسي معاصر در جهان عرب. تهران: [https://www.cmess.ir/ مركز پژوهش هاي علمي و مطالعات استراتژيك خاورميانه]، ص288.</ref></blockquote>احمد لطفی السید (1872-1963) نیز بر برتری لیبرالیسم بسان یک مکتب سیاسی اجتماعی تأکید می­‌کرد، گرایش­‌های ملی­گرایانه داشت و متأثر از اندیشه­‌های سیاسی اجتماعی روسو و جان لاک بود.<ref>لوین، ز.ا (1378). انديشه‌ها و جنبش هاي نوين سياسي اجتماعي در جهان عرب. ترجمه يوسف عزيزي بني طرف (چاپ اول). تهران: [https://elmifarhangi.com/ شركت انتشارات علمي و فرهنگي]، ص165-231.</ref>
[[پرونده:D7286b580510f089a584.jpg|پیوند=http://wiki.icro.ir/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:D7286b580510f089a584.jpg|بندانگشتی|احمد لطفی السید]]
علاوه بر مسیحیان، برخی از شاگردان محمد عبده مانند طه حسین و احمد لطفی السید که کوشش‌­های فکری و تفسیری او برای توفیق علم و دین و نیز تساهل او را در برابر غرب، نوعی موافقت با لیبرالیسم تلقی می­‌کردند. در روند ترویج و اشاعه رویکردهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی غرب­گرا تأثیر داشتند. کتاب «مستقبل الثقافة فی مصر»[viii] طه حسین که در سال 1937 منتشر شد، مهمترین سند دلبستگی او به تمدن غرب دانسته می‌­شود.<ref>عنایت (1376). ص59.</ref> طه حسین (1889-1973) در این کتاب و برخی دیگر از آثارش بر ضرورت قرار گرفتن در مسیر تمدن اروپا تأکید می‌­کرد و می­‌گفت که  <blockquote>ما باید راه اروپا را تا بدان جا دنبال کنیم که همطراز و همکار آنها در تمدن شویم.<ref>رجائی (1381)، ص288</ref></blockquote>احمد لطفی السید (1872-1963) نیز بر برتری لیبرالیسم بسان یک مکتب سیاسی اجتماعی تأکید می­‌کرد، گرایش­‌های ملی­گرایانه داشت و متأثر از اندیشه­‌های سیاسی اجتماعی روسو و جان لاک بود.<ref>لوین (1378). ص165-231.</ref>


نکته مهم آنکه بسیاری از روشنفکران مصری متأثر از غرب عموما به حساسیت­‌های فرهنگی و دینی جامعه توجه داشتند و در عین حال در ارزیابی ارزش‌­های ملی و اروپایی از دوگانگی عجیبی رنج می­بردند و البته میان آنان که اندیشه‌­های نوین را به سختی جذب کرده بودند با اکثریت قاطع مردم جدایی افتاد.<ref>لوین (1378). ص246.</ref>
نکته مهم آنکه بسیاری از روشنفکران مصری متأثر از غرب عموما به حساسیت­‌های فرهنگی و دینی جامعه توجه داشتند و در عین حال در ارزیابی ارزش‌­های ملی و اروپایی از دوگانگی عجیبی رنج می­بردند و البته میان آنان که اندیشه‌­های نوین را به سختی جذب کرده بودند با اکثریت قاطع مردم جدایی افتاد.<ref>لوین، ز.ا (1378). انديشه‌ها و جنبش هاي نوين سياسي اجتماعي در جهان عرب. ترجمه يوسف عزيزي بني طرف (چاپ اول). تهران: [https://elmifarhangi.com/ شركت انتشارات علمي و فرهنگي]، ص246.</ref>


تحولات سال­‌های پس از جنگ جهانی دوم ، از جمله برپایی دولت اسرائیل و شکست­‌های اعراب از اشغالگران سرزمین فلسطین و نیز عدم موفقیت جوامع عرب در برون رفت از مشکلات و بحران­‌های گوناگون سیاسی اجتماعی، ذهن بسیاری از روشنفکران مصری و عرب را متوجه این واقعیت ساخت که الگوهای غربی هم چندان کارساز نیست. چنان شد که اندیشه‌­های غربی و رویکردهای غرب­گرا مورد نقد و بازخوانی قرار گرفت و مباحث جدیدی چون تفاوت میان غرب و تجدد، سنت و مدرنیسم، توسعه جامعه مدنی و جهانی شدن به محافل فکری راه یافت.<ref>صدر هاشمی، سید محمد (1392). جامعه و فرهنگ [[مصر]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی]، ص194-198.</ref>
تحولات سال­‌های پس از جنگ جهانی دوم ، از جمله برپایی دولت اسرائیل و شکست­‌های اعراب از اشغالگران سرزمین فلسطین و نیز عدم موفقیت جوامع عرب در برون رفت از مشکلات و بحران­‌های گوناگون سیاسی اجتماعی، ذهن بسیاری از روشنفکران مصری و عرب را متوجه این واقعیت ساخت که الگوهای غربی هم چندان کارساز نیست. چنان شد که اندیشه‌­های غربی و رویکردهای غرب­گرا مورد نقد و بازخوانی قرار گرفت و مباحث جدیدی چون تفاوت میان غرب و تجدد، سنت و مدرنیسم، توسعه جامعه مدنی و جهانی شدن به محافل فکری راه یافت.<ref>صدر هاشمی، سید محمد (1392). جامعه و فرهنگ [[مصر]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی]، ص194-198.</ref>
== پاورقی ==
[i] - آینده فرهنگ در مصر
== نیز نگاه کنید به ==
== نیز نگاه کنید به ==
 
[[جریان های فکری موثر مصر]]؛ [http://wiki.icro.ir/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%20%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C%20%D9%85%D8%B5%D8%B1 نظام فرهنگی مصر]
* [[جریان های فکری موثر مصر]]
* [http://wiki.icro.ir/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%20%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C%20%D9%85%D8%B5%D8%B1 نظام فرهنگی مصر]


== کتابشناسی ==
== کتابشناسی ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۰۳

رفاعة الطهطاوی. برگرفته از سایت Egypt today، قابل بازیابی از https://www.egypttoday.com/Tag/14094/Ottoman

زمینه­‌های شکل­‌گیری جریان فکری غرب­گرا به پی­آمدهای حضور ناپلئون و همراهان او در مصر و سپس تحولات فرهنگی اجتماعی دوره حکومت محمدعلی بر این سرزمین باز می­‌گردد که به ارتباط فکری و فرهنگی میان مصر و اروپا انجامید. از جمله اقداماتی که در این راستا تأثیرگذار بود، اعزام گروه­‌هایی از دانشجویان مصری درنیمه اول قرن نوزدهم ،طی چندمرحله و به دستور محمدعلی به فرانسه و ایتالیا برای آموختن دانش‌­های جدید بود.[۱] رفاعة الطهطاوی از جمله این دانشجویان بود که در سال­‌های بعد نقش پررنگی در مناسبات فرهنگی مصریان و اروپا، به ویژه فرانسه ایفا کرد. مهمترین اثر طهطاوی کتاب «مناهج الالباب المصریة فی مناهج الآداب العصریة» حاوی مهمترین اندیشه­‌های اوست. او باور داشت که تنها راه‌­حل نجات مصر از عقب‌­ماندگی، بهره‌­گیری از مهمترین عناصر تمدنی اروپاست. طهطاوی همچنین تأکید کرد که

فرانسویان به لحاظ فرهنگی و تمدنی، بیش از ترک­‌های عثمانی به اعراب شباهت دارند.[۲]

جریان فکری غرب­گرا در نیمه اول قرن بیستم، نحله‌­های فکری و فرهنگی گوناگونی از جمله لیبرالیسم، سکولاریزم و حتی سوسیالیزم را شامل می‌­شد و احزاب سیاسی متعددی بر بنیاد این نحله­‌ها شکل گرفت. مسیحیان مهاجر شام و لبنان، نقش مهمی در این زمینه داشتند که از جمله آنها می‌­توان به شبلی شمیل (1850-1917) و فرح انطون (1874-1922) اشاره داشت. شمیل به مفاهیم انقلاب فرانسه شدیدا ایمان داشت و نخستین آوازه‌­گر داروینیسم و فلسفه ماتریالیسم در مصر و شرق عربی بود[۳] و در عین حال نخستین کسی بود که رویکرد سوسیالیزم را در جهان عرب ترویج کرد.[۴] فرح انطون که از پیشگامان مکتب رمانتیسم در ادبیات عرب شمرده می‌­شود با نوشته­‌های خود، خوانندگان را با جدیدترین گرایش­‌های فلسفی و اجتماعی سیاسی اروپا به ویژه اندیشه‌­های خردگرایان فرانسه در قرن هجدهم آشنا می­‌ساخت.[۵] انطون به سوسیالیزم هم گرایش داشت و آن را مترادف سکولاریزم می دانست.[۶] سلامة موسی (1887-1945) از مسیحیان مصری هم به نظریه تکامل داروین باور داشت و سوسیالیزم را تبلیغ می‌­کرد[۷] و آن را دین انسانیت می‌­نامید.[۶]

طه حسین. برگرفته از سایت ویکی بین، قابل بازیابی از https://wikibin.ir/article/ws/%D8%B7%D9%87%20%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86
احمد لطفی السید. برگرفته از سایت Elmwatin، قابل بازیابی از https://www.elmwatin.com/485310/-%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D9%84%D8%B7%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D8%A3%D9%88%D9%84-%D9%85%D9%86-%D8%B7%D9%8E%D8%A8%D9%91%D9%8E%D8%B9-%D9%85%D8%B9-%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84-%D9%82%D8%A8%D9%84-%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D9%80-23-%D8%B3%D9%86%D8%A9

علاوه بر مسیحیان، برخی از شاگردان محمد عبده مانند طه حسین و احمد لطفی السید که کوشش‌­های فکری و تفسیری او برای توفیق علم و دین و نیز تساهل او را در برابر غرب، نوعی موافقت با لیبرالیسم تلقی می­‌کردند. در روند ترویج و اشاعه رویکردهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی غرب­گرا تأثیر داشتند. کتاب «مستقبل الثقافة فی مصر» (آینده فرهنگ در مصر) طه حسین که در سال 1937 منتشر شد، مهمترین سند دلبستگی او به تمدن غرب دانسته می‌­شود.[۸] طه حسین (1889-1973) در این کتاب و برخی دیگر از آثارش بر ضرورت قرار گرفتن در مسیر تمدن اروپا تأکید می‌­کرد و می­‌گفت که

ما باید راه اروپا را تا بدان جا دنبال کنیم که همطراز و همکار آنها در تمدن شویم.[۹]

احمد لطفی السید (1872-1963) نیز بر برتری لیبرالیسم بسان یک مکتب سیاسی اجتماعی تأکید می­‌کرد، گرایش­‌های ملی­گرایانه داشت و متأثر از اندیشه­‌های سیاسی اجتماعی روسو و جان لاک بود.[۱۰]

نکته مهم آنکه بسیاری از روشنفکران مصری متأثر از غرب عموما به حساسیت­‌های فرهنگی و دینی جامعه توجه داشتند و در عین حال در ارزیابی ارزش‌­های ملی و اروپایی از دوگانگی عجیبی رنج می­بردند و البته میان آنان که اندیشه‌­های نوین را به سختی جذب کرده بودند با اکثریت قاطع مردم جدایی افتاد.[۱۱]

تحولات سال­‌های پس از جنگ جهانی دوم ، از جمله برپایی دولت اسرائیل و شکست­‌های اعراب از اشغالگران سرزمین فلسطین و نیز عدم موفقیت جوامع عرب در برون رفت از مشکلات و بحران­‌های گوناگون سیاسی اجتماعی، ذهن بسیاری از روشنفکران مصری و عرب را متوجه این واقعیت ساخت که الگوهای غربی هم چندان کارساز نیست. چنان شد که اندیشه‌­های غربی و رویکردهای غرب­گرا مورد نقد و بازخوانی قرار گرفت و مباحث جدیدی چون تفاوت میان غرب و تجدد، سنت و مدرنیسم، توسعه جامعه مدنی و جهانی شدن به محافل فکری راه یافت.[۱۲]

نیز نگاه کنید به

جریان های فکری موثر مصر؛ نظام فرهنگی مصر

کتابشناسی

  1. ↑ عنايت، حميد (1376). سيري در انديشه سياسي عرب (چاپ پنجم). تهران: انتشارات اميركبير، ص23.
  2. ↑ عوض، د. لويس (2013). تاريخ الفكر المصري الحديث. الهيئة المصرية العامة للكتاب، ص218.
  3. ↑ لوین، ز.ا (1378). انديشه‌ها و جنبش هاي نوين سياسي اجتماعي در جهان عرب. ترجمه يوسف عزيزي بني طرف (چاپ اول). تهران: شركت انتشارات علمي و فرهنگي، ص210.
  4. ↑ خدوری، مجيد (1366). گرايش هاي سياسي در جهان عرب. ترجمه عبدالرحمن عالم (چاپ اول). تهران: دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي، ص101.
  5. ↑ لوین، ز.ا (1378). انديشه‌ها و جنبش هاي نوين سياسي اجتماعي در جهان عرب. ترجمه يوسف عزيزي بني طرف (چاپ اول). تهران: شركت انتشارات علمي و فرهنگي، ص235.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ خدوری، مجيد (1366). گرايش هاي سياسي در جهان عرب. ترجمه عبدالرحمن عالم (چاپ اول). تهران: دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي، ص102.
  7. ↑ لوین، ز.ا (1378). انديشه‌ها و جنبش هاي نوين سياسي اجتماعي در جهان عرب. ترجمه يوسف عزيزي بني طرف (چاپ اول). تهران: شركت انتشارات علمي و فرهنگي، ص238.
  8. ↑ عنايت، حميد (1376). سيري در انديشه سياسي عرب (چاپ پنجم). تهران: انتشارات اميركبير، ص59.
  9. ↑ رجائی، دكتر فرهنگ (1381). انديشه سياسي معاصر در جهان عرب. تهران: مركز پژوهش هاي علمي و مطالعات استراتژيك خاورميانه، ص288.
  10. ↑ لوین، ز.ا (1378). انديشه‌ها و جنبش هاي نوين سياسي اجتماعي در جهان عرب. ترجمه يوسف عزيزي بني طرف (چاپ اول). تهران: شركت انتشارات علمي و فرهنگي، ص165-231.
  11. ↑ لوین، ز.ا (1378). انديشه‌ها و جنبش هاي نوين سياسي اجتماعي در جهان عرب. ترجمه يوسف عزيزي بني طرف (چاپ اول). تهران: شركت انتشارات علمي و فرهنگي، ص246.
  12. ↑ صدر هاشمی، سید محمد (1392). جامعه و فرهنگ مصر. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص194-198.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=جریان_فکری_غرب_گرایی_مصر&oldid=58075»