شهر سلوکی آپامیا، سوریه

آپامیا(Apameia)/ آفامیا، شهر باستانی به سبک شهرهای یونانی –رومی (هلنیستی) است که در استان حماه سوریه، در 55 کیلومتر شمال غربی شهر حما، سمت راست رودخانه العاصی (Orontes) و مشرف به دره حاصلخیز «الغاب» قرار دارد.

آپامیا را اسکندر به عنوان پایتخت حکومت خود ساخت. این شهر یکی از چهار شهر مهم سلوکی در شمال غرب سوریه در دوره استیلای یونان بود.

آپامیا عصر رومی نیز کلان­شهر و اسقف نشین کلیسای روم (متروپولیتن/ Metropolitan) در استان دوم سوریه در تقسیم بندی رومی بود. این شهر بعدها در قرون وسطی در زمان جنگهای صلیبی، به عنوان شهر پشتیبان نظامی و مذهبی جنگ، اهمیت بیشتری یافت و مقر اصلی کلیسای در حال نبرد شد.

در حال حاضر نیز این منطقه، اهمیت ویزه­ای برای کلیسای کاتولیک دارد؛ هرچند دیگر متروک شده و اصطلاحاً در فرهنگ کلیسا «تایتولار سی» (Titular see)[64] نامیده می­شود.

عظمت این شهر باستانی را که تا قرن 13 میلادی پا برجابوده است، از بقایای چشمگیر سایت دو کیلومتر مربعی انباشته از ستون­های بزرگ یونانی آن می­توان دریافت. از این جهت، آپامیا در میان شهرهای یونان باستان بی­نظیر است؛ همچنین تئاتر رومی بیست هزار نفری آن!

آپامیا مانند وضعیت تخت چمشید در کنار شهر پارسه، شاه­نشین منطقه بود و بخش مسکونی و تجاری، «سلوکیه اَد بِلوم» (Seleucia ad Belum) بود؛ با جمعیت نیم میلیون نفری ، در آن سوی رودخانه، در منطقه «السُقَیلَبیه» (Al-Suqaylabiyah) که مُعَرّب تلفظ اصلی نام شهر است. رومیان، این شهر «سلوکوبِلوس»  (Seleucobelus) تلفظ و املا می­کردند. در حال حاضر اثری از آن شهر باقی نمانده است.

در طول جنگ­های بیزانس (روم شرقی) و ساسانی در اوایل قرن هفتم میلادی، در طلیعه ظهور اسلام، سپاه خسرو دوم، آپامه به طور کامل نابود کرد[65]؛ اما پس از این پیروزی ساسانیان، «هراکلیوس» (Heraclius) (575-641 میلادی) انپراتور روم شرقی (بیزانس)، ایرانیان را شکست داد و در مذاکره­ای بین او و سردار خائن ساسانی، «شَهروَراز» (Shahrvaraz)، سوریه به کنترل بیزانس بازگشت.[66]

این همان شکست و پیروزیِ در پی آن است که خداوند با آیات ابتدای سوره روم، خبرش را بر قلب پیامبر اسلام (ص)، چنین وحی نمود:

«غُلِبَتِ الرُّومُ؛ فِي أَدْنَى الْأَرْضِ وَهُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ؛ فِي بِضْعِ سِنِينَ» ترجمه : روميان شكست‏ خوردند؛ در نزديكترين سرزمين و[لى] بعد از شكستشان، در چند سال، به زودى پيروز خواهند گرديد. (سوره روم/ آیات 2-4)

آپامیا پایتخت اسکندر در حماه

از دیگر آثار سلوکی باقی مانده در منطقه شهر آپامیا، قلعه قرون وسطایی «المُضیق» در دشت الغاب کنار رودخانه العاصی در جنوب شرقی شهر «کفرناز/کارناز» و نزدیک روستاهای «الحَوْش» و «حَویجة الصلاة»، بر روی تپه­­ دست­سازی است که مسلمانان آن را  در قرن دوازدهم، همزمان با فروپاشی آپامیا، بنا کرده­اند. هنوز گروهی در این قلعه سکونت دارند و در درگیری­های اخیر سوریه، از مناطق عملیاتی مسلحین بوده است.

نیز نگاه کنید به

تاریخ دوره باستان سوریه