فیلم سازان سنگالی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
کشور [[سنگال]] یکی از مهم ترین تولید کنندگان فیلم در آفریقا بوده است. | کشور [[سنگال]] یکی از مهم ترین تولید کنندگان فیلم در آفریقا بوده است. امروز همچنان فیلم سازان به کار خود مشغول هستند، ولی متأسفانه به علت بستن اغلب سالن های سینما، تقریباً نمی توان فیلمی را در سینمایی در [[سنگال]] دید. با این وجود، فیلم سنگالی در جشنواره های سینمایی دنیا حاضر است. ویژگی فیلم سنگالی داستانی بودن آن است که مفاهیم و موضوعات آن حقیقت گرایی اجتماعی و آموزشی است. سینمای مستند نیز توسط تولید کنندگان سنگالی و خارجی بسیار فعال است.در ذیل به برخی از این فیلم سازان اشاره می شود: | ||
=== [[عثمان سامبن]] === | === [[عثمان سامبن]] === | ||
عثمان سامبن (Ousmane Sembène) پدر سینمای سنگال | [[پرونده:Senegalese filmmakers.jpg|بندانگشتی|عثمان سامبن . قابل بازیابی از https://en.sputniknews.africa/]] | ||
نمی توان از سینمای سنگال سخن گفت و از عثمان سامبن (Ousmane Sembène) پدر سینمای این سرزمین حرفی به میان نیاورد. اگر بخواهیم تاریخچهی سینمای [[سنگال]] را مطالعه کنیم باید به این نویسنده معروف سنگالی و آثار او نیز مراجعه کنیم. عثمان سامبن اولین پیشگام سینمای [[سنگال]] و چهره‌ی نمادین هفتمین هنر در این کشور است که در سال 1923 در شهر "زیگن شور" [[سنگال]] به دنیا آمد و در 9 ژوئن 2007 در سن 84 سالگی فوت کرد. از نظر او "سینما بهترین روش برای تماس با مردم آفریقا است." یکی از ویژگی های او این بود که خیلی علاقه داشت با مردم به طور مستقیم ارتباط برقرار کند، برای همین او پس از سرودن شعر و نوشتن رمان به سینما روی آورد. او می گوید:" آنچه که باعث شد من به سینما روی آورم این بود که در کتاب ها (آثارش) من به زبان [[فرانسه]] خود را بیان می کردم، در حالیکه 80% مردم من به [[فرانسه]] صحبت نمی کنند و آن 20% هم که به زبان [[فرانسه]] صحبت می کنند وقتی برای خواندن نمی گذارند (بیشتر مردم ترجیح می دهند به سینما بروند). با این شکل بیان من مطمئن هستم که مردم را لمس می کنم. برای من، سینما بهترین مدرسه شبانه است. نه تنها اجازه آنچه را به من می دهدکه ادبیات نمی دهد، بلکه باعث می شود که مردم را به زبان خودشان به حرف در آورد، من نمی توانم مثل زبان آکادمی، زبان مجلس ملی و زبان دادگاه برای آفریقایی [[فرانسه]] زبان فیلمی بسازم." <ref>Sembène.(1973).15</ref> از نظر او سینما واقعی تر از ادبیات [[فرانسه]] زبان است و سینما حاصل یک ادبیات آفریقایی انقلابی و پسران ارشد ادبیات ضد‌استعمار است.<ref name=":33">Sow, M. (1996). Cinéma sénégalais: Évolution Thématique du discours filmique dans les œuvres de Sembène Ousmane, Djibril Diop Mambéty, Moussa Sène Absa, Jo Gaye Ramaka et Alain Gomis. Sénégal: Université Gaston Berger, Saint-Louis 1.</ref> | |||
اولین فردی که فیلم خود را در سنگال به زبان محلی مردم یعنی زبان ولوف ارائه کرد، سامبن بود. | برای ساخت یک فیلم، یک دوربین و یک سناریو لازم است. سینمای [[سنگال]] با یک مشکل مواجه بود و اینکه این سناریو باید به زبان فرانسوی نوشته و پخش می شد. بنابراین اولین فردی که فیلم خود را در [[سنگال]] به [[زبان سنگال|زبان]] محلی مردم یعنی زبان ولوف ارائه کرد، سامبن بود. به دنبال آن بینندگان این فیلم ها توده عادی مردم [[سنگال]] شدند و اختصاص به [[طبقات و قشرهای اجتماعی سنگال|قشر یا طبقه خاصی]] از [[جامعه و نظام اجتماعی سنگال|جامعه]] نداشت. نوشته های سامبن بیشتر خطاب به بورژوازی سنگالی و پیام های سینمایی او کاملاً مردمی و مربوط به بینندگان بی سوادی بود که تنها از طریق تصویر این پیام ها را می گرفتند. به لطف زبان ولوف سامبن توانست فیلم را نه تنها سنگالی بلکه آفریقایی کند. بدین گونه سامبن در حالیکه موضع خود یعنی ادبیات را حفظ کرده بود، در سن 38 سالگی سینمای [[سنگال]] را فتح کرد. او پس از تکمیل آموزش های لازم در شوروی، در سال 1963 در [[سنگال]] نشر "هارماتان" ([https://www.bing.com/ck/a?!&&p=9ee65b578ad2c562JmltdHM9MTcxNDM0ODgwMCZpZ3VpZD0xN2EzNWYwYS05OTg2LTYyOTgtM2M1Yi00Y2U5OThkNDYzMzEmaW5zaWQ9NTE2NA&ptn=3&ver=2&hsh=3&fclid=17a35f0a-9986-6298-3c5b-4ce998d46331&psq=L%27Harmattan+publisher&u=a1aHR0cHM6Ly93d3cuZWRpdGlvbnMtaGFybWF0dGFuLmZyL2luZGV4LmFzcA&ntb=1 L'Harmattan])را تأسیس و اولین فیلم کوتاه خود را تحت عنوان "بروم ساره" (Borom Sarret) که داستان سفر طولانی یک فروشنده‌ی دوره گرد با گاری و الاغش درخیابان های پر پیچ و خم شهر داکار است را ساخت که در آن دوباره فرهنگ آفریقایی را ارج می نهاد. فیلم داستان رنج و مشقت یک درشکه‌چی بی نوای اهل داکار را روایت می کرد که گویا دوران پس از استعمار نیز از فقر و رنجش او چیزی نکاسته بود. از «بوروم سارت» به عنوان اولین فیلمی که کاملا در آفریقا توسط یک فیلمساز آفریقایی ساخته شده است یاد می شود.<ref name=":33" /> | ||
اولین فیلم طولانی سامبن "سیاهِ..."(le Noire de…) (1966) نام دارد که داستان یک دختر خدمتکار است که برای کار به [[فرانسه]] می رود و چون زبان نمی داند دچار افسردگی و نهایتاً خودکشی می شود. این فیلم نه تنها یک پیام برای سنگالی ها بلکه برای تمام آفریقایی ها و فیلم سازان بود. | اولین فیلم طولانی سامبن "سیاهِ..." (le Noire de…) (1966) نام دارد که داستان یک دختر خدمتکار است که برای کار به [[فرانسه]] می رود و چون زبان نمی داند دچار افسردگی و نهایتاً خودکشی می شود. این فیلم نه تنها یک پیام برای سنگالی ها بلکه برای تمام آفریقایی ها و فیلم سازان بود. | ||
دومین فیلم طولانی سامبن "حکم" | دومین فیلم طولانی سامبن "حکم" (Mandat ou Mandabi) (1968) نام دارد. موضوع آن این است که به چه زبانی باید باید فیلم ساخت و نوشت؟ (با وجود سه قرن حضور فرانسوی ها در [[سنگال]]، حدود 80% مردم قبل از استقلال بی سواد بودند) در این اثر سامبن عیب و نقص های [[جامعه و نظام اجتماعی سنگال|جامعه‌ی سنگال]] را نشان می دهد که گروه اندکی از بورژواهای سیاه بدون هیچ نگرانی تعداد زیادی از سیاهان را به فقر می کشانند. | ||
فیلم بعدی او "اِکسالا"(Xala) | فیلم بعدی او "اِکسالا" (Xala) (1974) نام دارد. این فیلم داستان یک مرد سنگالی است که برای بار سوم [[ازدواج در سنگال|ازدواج]] می کند و در شب عروسی ماده‌ای به نام او "اِکسالا" به او خورانده و او دچار مشکل می شود. این فیلم که بیشتر یک کمدی است نمایانگر همزیستی پلید و در تضاد طلسم آفریقایی و طلسم غربی است. تلفیق ایندو ویژگی روحی، مفهوم واقعی سنت ها را از بین برده و آنها را تبدیل به مسائل پیش پا افتاده که نشأت گرفته از مارکسیسم است می کنند. در این خصوص سامبن در یک مصاحبه می گوید: " تضاد چیزی است که جامعه‌ی آفریقایی فعلی بین دو طلسم تقسیم شده است: طلسم تکنیک اروپا یعنی ایمان به اینکه هیچ کاری را نمی توان بدون توافق اروپا و مشاوره‌ی تکنیسین های آن کرد و طلسم مارابویی که می گوید بدون کمک های مارابو همه‌ی امور با شکست مواجه می شوند. موفقیت واقعی انسان در قبول هر دو یعنی هم تکنیک هم مارابو است. "<ref name=":33" /> | ||
اثر بعدی عثمان سامبن "اِمیتای" (خدای طوفان) (Emitaï) (1971) نام دارد که الهام گرفته از خاطرات او و رویدادهای تلخی است که او به عنوان یک فرد مبارز در جنگ دوم جهانی شاهد آن بود. | |||
یکی دیگر از مهم ترین کارهای سامبن و سینمای سنگال در دهه هفتاد میلادی است. این فیلم با | کمدی سیاه «ژالِی» (۱۹۷۵) یکی دیگر از مهم ترین کارهای سامبن و سینمای [[سنگال]] در دهه هفتاد میلادی است. این فیلم با بهره‌گیری از طنزی کنایه‌آمیز هجویه‌ای است که می توان گفت پیش تر در هیچ فیلم آفریقایی دیده نشده بود. «ژالِی» که براساس یکی از داستان های خود سامبن ساخته شده در مورد الحاجی تاجر سنگالی است که برای سومین بار در اوج دوران توفیق اقتصادی و اجتماعیش ازدواج می کند. استفاده رندانه سامبن از موضوع ناتوانی جنسی، نمادی از ناتوانی دولت پسااستعماری در جلوگیری از حرص و طمع موجود و نفوذ سلطه بیگانگان بر این کشور است. | ||
مهمترین فیلم سامبن "سِدو" (Ceddo) (1976) نام دارد. این اثر یک فیلم تخیلی است که سنگال را در دوران قبل از استعمار نشان می دهد. در این فیلم سامبن وقایع تلخ و خونریزی های بین قبایل را هنگام ورود اسلام و مسیحیت به سنگال و بردگی نشان داده است. "سدو" به افرادی گفته | مهمترین فیلم سامبن "سِدو" (Ceddo) (1976) نام دارد. این اثر یک فیلم تخیلی است که [[سنگال]] را در دوران قبل از استعمار نشان می دهد. در این فیلم سامبن وقایع تلخ و خونریزی های بین قبایل را هنگام ورود [[اسلام و مسلمانان سنگال|اسلام]] و [[مسیحیت در سنگال|مسیحیت به سنگال]] و بردگی نشان داده است. "سدو" به افرادی گفته می‌شود که ملحق شدن به یک گروه و یا یک مذهب را رد می کنند. پخش این فیلم در هنگام رئیس جمهوری سنگور ممنوع بود. | ||
دیگر اثر مهم وی در همین دهه فیلم «بیگانه | دیگر اثر مهم وی در همین دهه فیلم «بیگانه ها» (۱۹۷۷) به درگیری بین [[اسلام و مسلمانان سنگال|اسلام]]، [[مسیحیت در سنگال|مسیحیت]] و قبیله های بومی در این سرزمین می پردازد. داستان فیلم در مورد ربودن دختر پادشاه توسط بیگانگان و تلاش پادشاه برای رهایی اوست. «بیگانگان» در دهمین دوره جشنواره [[مسکو]] حضور داشت و امروزه نیز از آن به عنوان شاهکار دهه هفتاد [[سنگال]] یاد می شود، گرچه فیلم در آن زمان به خاطر دلایل نامعلوم که به صورت غیر رسمی گفته می شد به خاطر حساسیت های مذهبی بوده است ۸ سال توقیف شد. | ||
«اردوگاه تیاروی» (۱۹۸۸) یکی دیگر از آثار مشهور سامبن است که توانست جایزه ویژه هیات داوران ونیز را از آن خود کند. داستان فیلم درباره کشتار تیاروی در سال ۱۹۴۴ به دست نیروهای فرانسوی | «اردوگاه تیاروی» (۱۹۸۸) یکی دیگر از آثار مشهور سامبن است که توانست جایزه ویژه هیات داوران ونیز را از آن خود کند. داستان فیلم درباره کشتار تیاروی در سال ۱۹۴۴ به دست نیروهای فرانسوی است. | ||
از | گولوارGolovoir) (۱۹۹۲)) که نامش برگرفته از یکی از سلسله های مشهور پیش از استعمار اقوام سرر [[سنگال]] است یکی از آخرین ساخته های مهم سامبن در سینماست که به قائله میان مسلمانان و [[مسیحیت در سنگال|مسیحیان]] در جامعه معاصر نگاهی می اندازد. نشریه گاردین (Gardian) از این فیلم به عنوان یکی از ۱۰ فیلم برتر قاره آفریقا یاد کرده است. | ||
در کل، سامبن نقطه‌ی برخوردی بین سنت های آفریقایی و اروپایی به وجود آورده است. او به سنت افراطی و شخصی حمله می کند (زندگی بورژوازی سیاه). فیلم های او در زمان استعمار مفاهیم زیاد سیاسی را نیز در بر دارد. او نگاه استعمار را رد کرده و با اینکه در عمل به سنت ها وابسته است، از عیب و نقص های مردم خود نیز چشم پوشی نمی کند. برای او تهیه یک فیلم یک عمل سیاسی با الهام از تاریخ است، مانند گریو (Grive) که نقش او بر ملا کردن عیب ها و نقص های جامعه است، حال یا استعماری یا فرا استعماری، فیلم سامبن هم همین نقش را دارد و این مسئله تعهد او را نسبت به کشورش نشان می دهد.<ref name=":33" /> در مجموع، بیشترین موضوعات او مسائل نهی شده در [[جامعه و نظام اجتماعی سنگال|جامعه]] از قبیل: نظام چند همسری، ختنه‌ی دختران و مسایل دوران پسا –استعمار است. فیلم های او بسیار مورد پسند صنعت فیلم سازی دنیا قرار گرفت و هنوز در [[سنگال]] در دسترس است تا جایی که امروز همچنان فیلم [[سنگال]] مارک آثار سامبن را به همراه خود دارد. از سال 1962 سامبن 16 فیلم ساخت. آخرین فیلم او در سال ۲۰۰۴ با نام «مولاد» (Moolaadé) (حفاظت جادویی) به صورت تولید مشترک با چند کشور دیگر آفریقایی ساخته شد و در جشنواره کن حضوری موفق داشت و در گروه "نگاهی خاص" (Un Certain Regard) انتخاب شد. داستان فیلم به مانند بسیاری از کارهای قبلی سامبن به موضوع زنان اختصاص داشت. فیلم در گیشه جهانی همان سال ۳۶۱ هزار دلار فروش داشت. سه سال بعد از این فیلم، سامبن در سن ۸۴ سالگی از دنیا رفت.<ref name=":22">شکاری، محمد امین (1399) ، سینما در سنگال چگونه شکل گرفت:از استعمار تا استقلال. در تاریخ 26/08/1399 قابل دسترس در: https://www.mehrnews.com</ref> | |||
=== [[جیبریل دیوپ مامبتی]] === | === [[جیبریل دیوپ مامبتی]] === | ||
"جیبریل دیوپ مامبتی"(Djibril Diop Mambéty) | [[پرونده:Jibril Diop Mambati.jpg|بندانگشتی|جیبریل دیوپ مامبتی. قابل بازیابی از https://www.3continents.com/]] | ||
از چهره های سینمای [[سنگال]] بعد از سامبن باید به "جیبریل دیوپ مامبتی" (Djibril Diop Mambéty) اشاره کرد که در سال 1945 به دنیا و در سال 1998 از دنیا رفت. او علاوه بر اینکه یک هنر پیشه بود هفت فیلم ساخت که مهمترین آنها "توکی بوکی" (Touki Bouki) (سفر کفتار) (1973) و فیلم "کفتار ها" (Hyènes) (1992) است. موضوعات این فیلم ها مربوط به نسل جوان است، در آثار او کمتر موضوعات سیاسی به چشم می خورد. او به [[نمادها و سمبل های فرهنگی سنگال|نمادهای مردمی سنگال]] از جمله کفتار که حیوانی خبیث و حقه باز است حمله می کند. فیلم توکی بوکی بازتاب [[قصه های کوتاه در سنگال|قصه های سنگالی]] زیادی است که بیشتر روی [[نظام فرهنگی سنگال|فرهنگ مردم سنگال]] متمرکز و به آن یک بعد ملی می دهد. | |||
=== [[موسی سِن آبسا]] === | === [[موسی سِن آبسا]] === | ||
"موسی سِن آبسا" (Moussa Sène Absa) (1958) نیز نه تنها یک هنر پیشه، کمدین و نقاش نبود بلکه حدود ده فیلم نیز ساخت. از بین آنها می توان به"سا توئیست در پوپِنگین"(Ca Twiste à Popenguine) (1993) | "موسی سِن آبسا" (Moussa Sène Absa) (1958) نیز نه تنها یک هنر پیشه، کمدین و نقاش نبود بلکه حدود ده فیلم نیز ساخت. از بین آنها می توان به"سا توئیست در پوپِنگین" (Ca Twiste à Popenguine) (1993) اشاره کرد که فیلمی از رویای جوانان سیاه در [[پاریس]] را نشان می دهد و فیلم "اینگونه فرشته ها می میرند" (Ainsi Meurent les Anges) (2001) که داستان عشق بین جوانان سنگالی و کشور [[فرانسه]] را به تصویر می کشد. | ||
=== [[ژو گی راماکا]] === | === [[ژو گی راماکا]] === | ||
"ژو گی راماکا" | "ژو گی راماکا" (Jo Gaye Ramaka) چهره دیگر سینمای [[سنگال]] در سال 1952 در سنت لوئی به دنیا آمد. بیشتر آثار او مستنداتی هستند که در آن آنیمسیت سنگالی را به تصویر و ارج می کشد. به طور مثال در دو اثرش "آئین های باران" (1985) (Les Rites de Pluies) و "سازندگان باران (Les faiseurs de pluie) (1988) نشان می دهد که در هنگام خشکسالی در [[سنگال]] مردم هنوز طی آئین هایی از سازندگان باران درخواست بارش باران می کنند. | ||
=== [[لاین گومیز]] === | === [[لاین گومیز]] === | ||
"لاین گومیز"(Lain Gomis) در سال 1972 در پاریس به دنیا آمد یکی از سازندگان فیلم سنگالی است. نام فیلم او "آفرانس"(Afrance) | و بالاخره "لاین گومیز" (Lain Gomis) که در سال 1972 در [[پاریس]] به دنیا آمد یکی از سازندگان فیلم سنگالی است. نام فیلم او "آفرانس" (Afrance) است که در سال 2001 آنرا ساخت. در این فیلم او رقابت بین دو کشور اصلی ([[سنگال]]) و کشور میزبان ([[فرانسه]]) را که بیشتر الهام گرفته از زندگی خود اوست نشان می دهد. موضوع اصلی این فیلم مهاجرت و دیازپورای سنگالی (سنگالی هایی که در نقاط مختلف دنیا زندگی می کنند) است.<ref name=":34">Sow, M. (1996). Cinéma sénégalais: Évolution Thématique du discours filmique dans les œuvres de Sembène Ousmane, Djibril Diop Mambéty, Moussa Sène Absa, Jo Gaye Ramaka et Alain Gomis. Sénégal: Université Gaston Berger, Saint-Louis 1.</ref> | ||
فیلم سازان | فیلم سازان سنگالی دیگر نیز فیلم های ملی را از نوع مستند و با موضوعاتی از قبیل انتقاد از جامعه و سیاست را تولید کردند. بطور مثال "ماهاما جانسون ترااوره" (Mahama Johnson Traoré)، که در فیلم های خود از جامعه نقد می کند: | ||
1- 1970 "دیِگ بی" (Diegue- Bi) 2- | 1- 1970 "دیِگ بی" (Diegue- Bi) 2- 1972 "لام بای" (Lambaaye) 3 - 1975" اِندیاگان" (N’ Diangaane) 4 - 1972 "دجی دیوپ مام بتی" (Djibril Diop Mambéti 5- 1992") مرد خائن" (Hyènes) فیلم های او سبکی جدید، پر از تصاویر جذاب و دیدنی داشت که کم کم پیشرفت او را باعث شد. | ||
از جمله فیلم سازان دیگر می توان از اسامی زیر نام برد: | از جمله فیلم سازان دیگر می توان از اسامی زیر نام برد: | ||
- "شیخ تیدیان آو" (Cheikh Tidiane Aw) با فیلم"برای کسانی که می دانند 1971"، "دستبند رز، 1974"؛ | - "شیخ تیدیان آو" (Cheikh Tidiane Aw) با فیلم"برای کسانی که می دانند 1971"، "دستبند رز، 1974"؛ - "موسی توره" (Moussa Touré) با فیلم "توباب بی" (Tobab Bi: 1991)؛ - "موسی سِن آبسا" (Moussa Sene Absa) با فیلم "تابلوی آهنی 1995"؛ -"صافی فای" (Safi Faye)، با فیلم "رهگذر، 1972" و "نامه روستایی در سال 1975" نگاه وی در این فیلم دیدی قبیله شناسی است، سپس فیلم " "فاد جاپ" "Fad’jap" در سال 1979 و" موسان" " Mossane" در سال 1996.<ref>بصیری، محمدعلی، فتحی پور، ریحانه (1401).جامعه و فرهنگ [[سنگال]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی](در دست انتشار)</ref> | ||
== نیز نگاه کنید به == | == نیز نگاه کنید به == | ||
[[هنر سنگال]]؛ [[سینمای سنگال]]؛ [[سینماگران و هنرمندان معروف چین]] | |||
== کتابشناسی == | |||
<references /> | |||
[[رده:سینما، مستند و پویانمایی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۸ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۰۶
کشور سنگال یکی از مهم ترین تولید کنندگان فیلم در آفریقا بوده است. امروز همچنان فیلم سازان به کار خود مشغول هستند، ولی متأسفانه به علت بستن اغلب سالن های سینما، تقریباً نمی توان فیلمی را در سینمایی در سنگال دید. با این وجود، فیلم سنگالی در جشنواره های سینمایی دنیا حاضر است. ویژگی فیلم سنگالی داستانی بودن آن است که مفاهیم و موضوعات آن حقیقت گرایی اجتماعی و آموزشی است. سینمای مستند نیز توسط تولید کنندگان سنگالی و خارجی بسیار فعال است.در ذیل به برخی از این فیلم سازان اشاره می شود:
عثمان سامبن
نمی توان از سینمای سنگال سخن گفت و از عثمان سامبن (Ousmane Sembène) پدر سینمای این سرزمین حرفی به میان نیاورد. اگر بخواهیم تاریخچهی سینمای سنگال را مطالعه کنیم باید به این نویسنده معروف سنگالی و آثار او نیز مراجعه کنیم. عثمان سامبن اولین پیشگام سینمای سنگال و چهره‌ی نمادین هفتمین هنر در این کشور است که در سال 1923 در شهر "زیگن شور" سنگال به دنیا آمد و در 9 ژوئن 2007 در سن 84 سالگی فوت کرد. از نظر او "سینما بهترین روش برای تماس با مردم آفریقا است." یکی از ویژگی های او این بود که خیلی علاقه داشت با مردم به طور مستقیم ارتباط برقرار کند، برای همین او پس از سرودن شعر و نوشتن رمان به سینما روی آورد. او می گوید:" آنچه که باعث شد من به سینما روی آورم این بود که در کتاب ها (آثارش) من به زبان فرانسه خود را بیان می کردم، در حالیکه 80% مردم من به فرانسه صحبت نمی کنند و آن 20% هم که به زبان فرانسه صحبت می کنند وقتی برای خواندن نمی گذارند (بیشتر مردم ترجیح می دهند به سینما بروند). با این شکل بیان من مطمئن هستم که مردم را لمس می کنم. برای من، سینما بهترین مدرسه شبانه است. نه تنها اجازه آنچه را به من می دهدکه ادبیات نمی دهد، بلکه باعث می شود که مردم را به زبان خودشان به حرف در آورد، من نمی توانم مثل زبان آکادمی، زبان مجلس ملی و زبان دادگاه برای آفریقایی فرانسه زبان فیلمی بسازم." [۱] از نظر او سینما واقعی تر از ادبیات فرانسه زبان است و سینما حاصل یک ادبیات آفریقایی انقلابی و پسران ارشد ادبیات ضد‌استعمار است.[۲]
برای ساخت یک فیلم، یک دوربین و یک سناریو لازم است. سینمای سنگال با یک مشکل مواجه بود و اینکه این سناریو باید به زبان فرانسوی نوشته و پخش می شد. بنابراین اولین فردی که فیلم خود را در سنگال به زبان محلی مردم یعنی زبان ولوف ارائه کرد، سامبن بود. به دنبال آن بینندگان این فیلم ها توده عادی مردم سنگال شدند و اختصاص به قشر یا طبقه خاصی از جامعه نداشت. نوشته های سامبن بیشتر خطاب به بورژوازی سنگالی و پیام های سینمایی او کاملاً مردمی و مربوط به بینندگان بی سوادی بود که تنها از طریق تصویر این پیام ها را می گرفتند. به لطف زبان ولوف سامبن توانست فیلم را نه تنها سنگالی بلکه آفریقایی کند. بدین گونه سامبن در حالیکه موضع خود یعنی ادبیات را حفظ کرده بود، در سن 38 سالگی سینمای سنگال را فتح کرد. او پس از تکمیل آموزش های لازم در شوروی، در سال 1963 در سنگال نشر "هارماتان" (L'Harmattan)را تأسیس و اولین فیلم کوتاه خود را تحت عنوان "بروم ساره" (Borom Sarret) که داستان سفر طولانی یک فروشنده‌ی دوره گرد با گاری و الاغش درخیابان های پر پیچ و خم شهر داکار است را ساخت که در آن دوباره فرهنگ آفریقایی را ارج می نهاد. فیلم داستان رنج و مشقت یک درشکه‌چی بی نوای اهل داکار را روایت می کرد که گویا دوران پس از استعمار نیز از فقر و رنجش او چیزی نکاسته بود. از «بوروم سارت» به عنوان اولین فیلمی که کاملا در آفریقا توسط یک فیلمساز آفریقایی ساخته شده است یاد می شود.[۲]
اولین فیلم طولانی سامبن "سیاهِ..." (le Noire de…) (1966) نام دارد که داستان یک دختر خدمتکار است که برای کار به فرانسه می رود و چون زبان نمی داند دچار افسردگی و نهایتاً خودکشی می شود. این فیلم نه تنها یک پیام برای سنگالی ها بلکه برای تمام آفریقایی ها و فیلم سازان بود.
دومین فیلم طولانی سامبن "حکم" (Mandat ou Mandabi) (1968) نام دارد. موضوع آن این است که به چه زبانی باید باید فیلم ساخت و نوشت؟ (با وجود سه قرن حضور فرانسوی ها در سنگال، حدود 80% مردم قبل از استقلال بی سواد بودند) در این اثر سامبن عیب و نقص های جامعه‌ی سنگال را نشان می دهد که گروه اندکی از بورژواهای سیاه بدون هیچ نگرانی تعداد زیادی از سیاهان را به فقر می کشانند.
فیلم بعدی او "اِکسالا" (Xala) (1974) نام دارد. این فیلم داستان یک مرد سنگالی است که برای بار سوم ازدواج می کند و در شب عروسی ماده‌ای به نام او "اِکسالا" به او خورانده و او دچار مشکل می شود. این فیلم که بیشتر یک کمدی است نمایانگر همزیستی پلید و در تضاد طلسم آفریقایی و طلسم غربی است. تلفیق ایندو ویژگی روحی، مفهوم واقعی سنت ها را از بین برده و آنها را تبدیل به مسائل پیش پا افتاده که نشأت گرفته از مارکسیسم است می کنند. در این خصوص سامبن در یک مصاحبه می گوید: " تضاد چیزی است که جامعه‌ی آفریقایی فعلی بین دو طلسم تقسیم شده است: طلسم تکنیک اروپا یعنی ایمان به اینکه هیچ کاری را نمی توان بدون توافق اروپا و مشاوره‌ی تکنیسین های آن کرد و طلسم مارابویی که می گوید بدون کمک های مارابو همه‌ی امور با شکست مواجه می شوند. موفقیت واقعی انسان در قبول هر دو یعنی هم تکنیک هم مارابو است. "[۲]
اثر بعدی عثمان سامبن "اِمیتای" (خدای طوفان) (Emitaï) (1971) نام دارد که الهام گرفته از خاطرات او و رویدادهای تلخی است که او به عنوان یک فرد مبارز در جنگ دوم جهانی شاهد آن بود.
کمدی سیاه «ژالِی» (۱۹۷۵) یکی دیگر از مهم ترین کارهای سامبن و سینمای سنگال در دهه هفتاد میلادی است. این فیلم با بهره‌گیری از طنزی کنایه‌آمیز هجویه‌ای است که می توان گفت پیش تر در هیچ فیلم آفریقایی دیده نشده بود. «ژالِی» که براساس یکی از داستان های خود سامبن ساخته شده در مورد الحاجی تاجر سنگالی است که برای سومین بار در اوج دوران توفیق اقتصادی و اجتماعیش ازدواج می کند. استفاده رندانه سامبن از موضوع ناتوانی جنسی، نمادی از ناتوانی دولت پسااستعماری در جلوگیری از حرص و طمع موجود و نفوذ سلطه بیگانگان بر این کشور است.
مهمترین فیلم سامبن "سِدو" (Ceddo) (1976) نام دارد. این اثر یک فیلم تخیلی است که سنگال را در دوران قبل از استعمار نشان می دهد. در این فیلم سامبن وقایع تلخ و خونریزی های بین قبایل را هنگام ورود اسلام و مسیحیت به سنگال و بردگی نشان داده است. "سدو" به افرادی گفته می‌شود که ملحق شدن به یک گروه و یا یک مذهب را رد می کنند. پخش این فیلم در هنگام رئیس جمهوری سنگور ممنوع بود.
دیگر اثر مهم وی در همین دهه فیلم «بیگانه ها» (۱۹۷۷) به درگیری بین اسلام، مسیحیت و قبیله های بومی در این سرزمین می پردازد. داستان فیلم در مورد ربودن دختر پادشاه توسط بیگانگان و تلاش پادشاه برای رهایی اوست. «بیگانگان» در دهمین دوره جشنواره مسکو حضور داشت و امروزه نیز از آن به عنوان شاهکار دهه هفتاد سنگال یاد می شود، گرچه فیلم در آن زمان به خاطر دلایل نامعلوم که به صورت غیر رسمی گفته می شد به خاطر حساسیت های مذهبی بوده است ۸ سال توقیف شد.
«اردوگاه تیاروی» (۱۹۸۸) یکی دیگر از آثار مشهور سامبن است که توانست جایزه ویژه هیات داوران ونیز را از آن خود کند. داستان فیلم درباره کشتار تیاروی در سال ۱۹۴۴ به دست نیروهای فرانسوی است.
گولوارGolovoir) (۱۹۹۲)) که نامش برگرفته از یکی از سلسله های مشهور پیش از استعمار اقوام سرر سنگال است یکی از آخرین ساخته های مهم سامبن در سینماست که به قائله میان مسلمانان و مسیحیان در جامعه معاصر نگاهی می اندازد. نشریه گاردین (Gardian) از این فیلم به عنوان یکی از ۱۰ فیلم برتر قاره آفریقا یاد کرده است.
در کل، سامبن نقطه‌ی برخوردی بین سنت های آفریقایی و اروپایی به وجود آورده است. او به سنت افراطی و شخصی حمله می کند (زندگی بورژوازی سیاه). فیلم های او در زمان استعمار مفاهیم زیاد سیاسی را نیز در بر دارد. او نگاه استعمار را رد کرده و با اینکه در عمل به سنت ها وابسته است، از عیب و نقص های مردم خود نیز چشم پوشی نمی کند. برای او تهیه یک فیلم یک عمل سیاسی با الهام از تاریخ است، مانند گریو (Grive) که نقش او بر ملا کردن عیب ها و نقص های جامعه است، حال یا استعماری یا فرا استعماری، فیلم سامبن هم همین نقش را دارد و این مسئله تعهد او را نسبت به کشورش نشان می دهد.[۲] در مجموع، بیشترین موضوعات او مسائل نهی شده در جامعه از قبیل: نظام چند همسری، ختنه‌ی دختران و مسایل دوران پسا –استعمار است. فیلم های او بسیار مورد پسند صنعت فیلم سازی دنیا قرار گرفت و هنوز در سنگال در دسترس است تا جایی که امروز همچنان فیلم سنگال مارک آثار سامبن را به همراه خود دارد. از سال 1962 سامبن 16 فیلم ساخت. آخرین فیلم او در سال ۲۰۰۴ با نام «مولاد» (Moolaadé) (حفاظت جادویی) به صورت تولید مشترک با چند کشور دیگر آفریقایی ساخته شد و در جشنواره کن حضوری موفق داشت و در گروه "نگاهی خاص" (Un Certain Regard) انتخاب شد. داستان فیلم به مانند بسیاری از کارهای قبلی سامبن به موضوع زنان اختصاص داشت. فیلم در گیشه جهانی همان سال ۳۶۱ هزار دلار فروش داشت. سه سال بعد از این فیلم، سامبن در سن ۸۴ سالگی از دنیا رفت.[۳]
جیبریل دیوپ مامبتی
از چهره های سینمای سنگال بعد از سامبن باید به "جیبریل دیوپ مامبتی" (Djibril Diop Mambéty) اشاره کرد که در سال 1945 به دنیا و در سال 1998 از دنیا رفت. او علاوه بر اینکه یک هنر پیشه بود هفت فیلم ساخت که مهمترین آنها "توکی بوکی" (Touki Bouki) (سفر کفتار) (1973) و فیلم "کفتار ها" (Hyènes) (1992) است. موضوعات این فیلم ها مربوط به نسل جوان است، در آثار او کمتر موضوعات سیاسی به چشم می خورد. او به نمادهای مردمی سنگال از جمله کفتار که حیوانی خبیث و حقه باز است حمله می کند. فیلم توکی بوکی بازتاب قصه های سنگالی زیادی است که بیشتر روی فرهنگ مردم سنگال متمرکز و به آن یک بعد ملی می دهد.
موسی سِن آبسا
"موسی سِن آبسا" (Moussa Sène Absa) (1958) نیز نه تنها یک هنر پیشه، کمدین و نقاش نبود بلکه حدود ده فیلم نیز ساخت. از بین آنها می توان به"سا توئیست در پوپِنگین" (Ca Twiste à Popenguine) (1993) اشاره کرد که فیلمی از رویای جوانان سیاه در پاریس را نشان می دهد و فیلم "اینگونه فرشته ها می میرند" (Ainsi Meurent les Anges) (2001) که داستان عشق بین جوانان سنگالی و کشور فرانسه را به تصویر می کشد.
ژو گی راماکا
"ژو گی راماکا" (Jo Gaye Ramaka) چهره دیگر سینمای سنگال در سال 1952 در سنت لوئی به دنیا آمد. بیشتر آثار او مستنداتی هستند که در آن آنیمسیت سنگالی را به تصویر و ارج می کشد. به طور مثال در دو اثرش "آئین های باران" (1985) (Les Rites de Pluies) و "سازندگان باران (Les faiseurs de pluie) (1988) نشان می دهد که در هنگام خشکسالی در سنگال مردم هنوز طی آئین هایی از سازندگان باران درخواست بارش باران می کنند.
لاین گومیز
و بالاخره "لاین گومیز" (Lain Gomis) که در سال 1972 در پاریس به دنیا آمد یکی از سازندگان فیلم سنگالی است. نام فیلم او "آفرانس" (Afrance) است که در سال 2001 آنرا ساخت. در این فیلم او رقابت بین دو کشور اصلی (سنگال) و کشور میزبان (فرانسه) را که بیشتر الهام گرفته از زندگی خود اوست نشان می دهد. موضوع اصلی این فیلم مهاجرت و دیازپورای سنگالی (سنگالی هایی که در نقاط مختلف دنیا زندگی می کنند) است.[۴]
فیلم سازان سنگالی دیگر نیز فیلم های ملی را از نوع مستند و با موضوعاتی از قبیل انتقاد از جامعه و سیاست را تولید کردند. بطور مثال "ماهاما جانسون ترااوره" (Mahama Johnson Traoré)، که در فیلم های خود از جامعه نقد می کند:
1- 1970 "دیِگ بی" (Diegue- Bi) 2- 1972 "لام بای" (Lambaaye) 3 - 1975" اِندیاگان" (N’ Diangaane) 4 - 1972 "دجی دیوپ مام بتی" (Djibril Diop Mambéti 5- 1992") مرد خائن" (Hyènes) فیلم های او سبکی جدید، پر از تصاویر جذاب و دیدنی داشت که کم کم پیشرفت او را باعث شد.
از جمله فیلم سازان دیگر می توان از اسامی زیر نام برد:
- "شیخ تیدیان آو" (Cheikh Tidiane Aw) با فیلم"برای کسانی که می دانند 1971"، "دستبند رز، 1974"؛ - "موسی توره" (Moussa Touré) با فیلم "توباب بی" (Tobab Bi: 1991)؛ - "موسی سِن آبسا" (Moussa Sene Absa) با فیلم "تابلوی آهنی 1995"؛ -"صافی فای" (Safi Faye)، با فیلم "رهگذر، 1972" و "نامه روستایی در سال 1975" نگاه وی در این فیلم دیدی قبیله شناسی است، سپس فیلم " "فاد جاپ" "Fad’jap" در سال 1979 و" موسان" " Mossane" در سال 1996.[۵]
نیز نگاه کنید به
هنر سنگال؛ سینمای سنگال؛ سینماگران و هنرمندان معروف چین
کتابشناسی
- ↑ Sembène.(1973).15
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ Sow, M. (1996). Cinéma sénégalais: Évolution Thématique du discours filmique dans les œuvres de Sembène Ousmane, Djibril Diop Mambéty, Moussa Sène Absa, Jo Gaye Ramaka et Alain Gomis. Sénégal: Université Gaston Berger, Saint-Louis 1.
- ↑ شکاری، محمد امین (1399) ، سینما در سنگال چگونه شکل گرفت:از استعمار تا استقلال. در تاریخ 26/08/1399 قابل دسترس در: https://www.mehrnews.com
- ↑ Sow, M. (1996). Cinéma sénégalais: Évolution Thématique du discours filmique dans les œuvres de Sembène Ousmane, Djibril Diop Mambéty, Moussa Sène Absa, Jo Gaye Ramaka et Alain Gomis. Sénégal: Université Gaston Berger, Saint-Louis 1.
- ↑ بصیری، محمدعلی، فتحی پور، ریحانه (1401).جامعه و فرهنگ سنگال. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی(در دست انتشار)