نهادها و مراکز مذهبی کوبا: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «کلیسای کاتولیک:که در حال حاضر متشکل از هشت قلمرو اسقف به همراه حدود ۶۰۰ معبد است، شامل یک کاردینال، ۱۰ اسقف، ۲۳۵ کشیش، ۲۳ برادر روحانی و ۴۶۵ راهبه می‌باشد. بیش از نیمی (حدود ۵۵%) از این تعداد خارجی هستند و مابقی در قلمرو مذهبی اسقف اعظم در هاوان...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
تعداد [[اماکن مذهبی کوبا|اماکن مذهبی]] که در کشور کوبا موجود است شامل کلیسای کاتولیک، کلیساهای پروتستان، انجمن بهایی ها و صوفی هاست که در ذیل شرح داده شده است: | |||
=== کلیسای کاتولیک === | |||
که در حال حاضر متشکل از هشت قلمرو اسقف به همراه حدود ۶۰۰ معبد است، شامل یک کاردینال، ۱۰ اسقف، ۲۳۵ کشیش، ۲۳ برادر روحانی و ۴۶۵ راهبه می‌باشد. بیش از نیمی (حدود ۵۵%) از این تعداد خارجی هستند و مابقی در قلمرو مذهبی اسقف اعظم در هاوانا متمرکز هستند، در ضمن ۲ مدرسه علوم دینی نیز وجود دارد. | |||
=== کلیساهای پروتستان === | |||
در مجموع دارای حدودا ۹۰۰ معبد، بیش از ۱۰۰ عبادتگاه (Casa de culto) و ۵ مدرسه علوم دینی است، اکثر روحانیون و کشیشان آن کوبایی هستند.<ref>“ Fornés Bonavía, l. (2003). Panorama de las religiones en Cuba”. Centenario de la República de Cuba. Madrid: Editoriai Hispanoamericana, P143</ref> | |||
=== انجمن بهایی‌ها === | |||
انجمن بهایی‌ها که دارای یک معبد و تعداد بسیار کمی عضو در استان‌های مختلف کشور می‌باشد. | |||
=== انجمن صوفی‌ها === | |||
انجمن صوفی‌ها، مکانی را تحت اختیار دارد و تعداد اعضای آن بسیار کم می‌باشد. | |||
=== تأثیر آئین‌ها و مکاتب غیر دینی بر مذهب === | |||
[[پرونده:1Yoruba.jpg|جایگزین=Yoruba|بندانگشتی|Yoruba، قابل بازیابی از<nowiki/>https://newsfluxx.com.ng/category/community-news/]]یکی از تاثیرات چشمگیر فرهنگ آفریقایی‌ها [xv] در فرهنگ کوبا، اثر آن در شکل‌گیری دین غالب (عامه پسند) بوده است. اکثر مذاهب را بردگان آفریقایی به [[کوبا]] آوردند، به‌خصوص مذهب کاتولیک، که مذهب ارباب‌های اسپانیایی آن‌ها بود. | |||
انجمن | در [[کوبا]] ادیان آفریقایی -کوبایی با نام قوانین (مقررات) (Reglas) شناخته شده‌اند. در [[کوبا]] مهم‌ترین قوانین در ارتباط مستقیم با قواعد فرهنگی آفریقایی - کوبایی هستند: لوکومی در کوبا سانتریا نامیده می‌شود و شالوده آن یوروبا (Yoruba) است و کنگو (Congo) شالوده آن بانتو می‌باشد. حتی امروزه، فرهنگ یوروبا در جنوب غربی نیجریه و بانتو در حوضه آبریز جنوبی رود کنگو تا بیابان کالاهاری واقع در جنوب آفریقا -گسترش یافته است، قوانین آفریقایی -کوبایی مذهبی هستند اما کلیسایی نمی‌باشند. | ||
یوروبایی‌ها (نسل‌های یوروبایی) به خدای فردی اعتقاد دارند، خدای برتر، خالق متعال، آگاه و واقف به همه چیز و غیر قابل دسترسی، خدای پاک و منزه - که اولودومارها (Olodumare) ، اولورون (Olorun) و اولوفی (Olofi) یا اولوفین (Olofin) نامیده می‌شود. | |||
=== سایر [[نهادها و مراکز مذهبی کوبا|نهادها و مراکز مذهبی]] === | |||
[[پرونده:Asociacion Bautista o Baptista de Cuba Oriental.jpg|جایگزین=Asociacion Bautista o Baptista de Cuba Oriental|بندانگشتی|Asociacion Bautista o Baptista de Cuba Oriental، قابل بازیابی از<nowiki/>https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Carey_Mission_House_%28geograph_2785037%29.jpg]]انجمن باپتیستی کوبای شرقی (Asociacion Bautista o Baptista de Cuba Oriental) در ۵ فوریه ۱۹۰۷، کالج بین‌المللی د ال کریستو [xvi] را تأسیس کرد که واقع در ال‌کریستو می‌باشد. هدف اصلی از تأسیس این کالج تربیت معلم برای سایر موسسات باپتیستی است، و یکی از مدارس مهم در کوبا است که باعث جذب دانش‌آموزان بسیاری از جمله خواهر کوچک‌تر [[فیدل کاسترو]] شده است. | |||
این مرکز اقدام به تأسیس مدرسه الهیات به منظور آموزش روحانیون و مبلغین مذهبی نمود. این مدرسه در سال ۱۹۰۹ افتتاح شد اما به علت مشکلات [[مالی]] در سال ۱۹۳۳ بسته شد که در طول این مدت ۲۵ مبلغ مذهبی تربیت نمود، اگرچه از سال ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ دوباره گشایش یافت، اما از این سال به بعد برای همیشه بسته شد. | |||
در اواسط دهه ۶۰ جو سیاسی مخالف نهادهای مذهبی بود؛ دولت، دفاتر انجمن باپتیستی را به مدت ۶۸ روز (از ۲۱ دسامبر ۱۹۶۵) تعطیل نمود. یکی از عواقب غم‌انگیز [[انقلاب کوبا]] در سال ۱۹۵۹ مهاجرت بسیاری از روحانیون از کشور بود. در طول مدت نیمه اول دهه ۶۰ حدود ۷۰% از کشیشان کاتولیک، ۹۰% از راهبه‌ها، تعدادی از کشیشان پروتستان و همه خاخام‌ها داوطلبانه و یا به اجبار (تبعید) کشور را ترک کردند. سال ۱۹۶۰، تعداد کشیشان ۷۶۳ نفر بود، سال ۱۹۶۵، ۲۲۰ نفر و سال ۱۹۸۰ فقط ۲۱۳ نفر از آن‌ها در کشور باقی ماندند. انجمن متدیست کوبا ۹۰% از کشیشان خود را از دست داد و پرسبیتری‌ها ۷۰% در سال ۱۹۸۰ گروه دیگری از کشیشان کشور را ترک کردند. | |||
بعد از حمله خلیج خوک‌ها، مقامات کوبا شروع به دستگیری افراد مذهبی نمودند و مدارس مذهبی از جمله مدارس کاتولیک را تعطیل کردند، در دهه ۶۰ زندان‌ها مملو از کشیش شد. البته این شرایط با سفر تاریخی پاپ ژان پل دوم که از ۲۱ ژانویه تا ۲۵ ژانویه ۱۹۹۸ صورت گرفت بهبود یافت و دیگر مذاهب نیز از جمله یهودی‌ها آزادی برگزاری عبادات خود را کسب کردند. [[حزب کمونیست]] در سیستم آموزشی کوبا از امتیازی انحصاری برخوردار می‌باشد و نهادها و ارگان‌های مذهبی کاملا مستقل از دولت ایجاد شدند و به‌طور خودکفا به فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی خود ادامه می‌دهند. | |||
با افتتاح نخستین مدرسه علوم دینی کلیسای کاتولیک در کوبا برای اولین‌بار در نیم قرن اخیر روابط کلیسا و دولت [[کوبا]] بهبود یافته است، چرا که روابط کلیسا و دولت به دنبال انقلاب ۱۹۵۹ که پس از آن [[فیدل کاسترو]] به قدرت رسید تیره و تار شد، در این مدرسه دانشجویان، دروسی از جمله الهیات و تاریخ دین مطالعه می‌کنند و برای کشیش شدن آماده می‌شوند. | |||
پس از آزادی مذهبی در سال ۱۹۹۸، تغییرات چشمگیری دیده شد، از جمله این که کلیسا مجوز ساخت مدرسه علوم دینی جدید را به‌دست آورد. این مرکز در سال ۲۰۱۰ افتتاح شد و رئیس‌جمهور فعلی - [[رائول کاسترو]] - در مراسم افتتاحیه آن شرکت نمود. ساخت این مدرسه علوم دینی از زمان سفر ژان پل دوم پاپ فقید کاتولیک‌ها به [[کوبا]] در سال ۱۹۹۸ در جریان بوده است و زمانی‌که [[رائول کاسترو]] به قدرت رسید از آن حمایت کرد، پیش از سفر تاریخی پاپ به [[کوبا]]، اسقف‌های کوبایی از سخت‌ترین منتقدان دولت بودند و گردهمایی‌های عبادی کاتولیک‌ها با شعارهای سیاسی همراه می‌شدند.<ref>Bergoglio, J. (1996). Diálogos entre Juan Pablo II y Fidel Castro. Editorial Ciudad Argentina, P62</ref> | |||
====[[مدرسه علوم دینی باپتیستی کوبای شرقی]]==== | |||
[[پرونده:Instituto Biblico Nazareno.jpg|جایگزین=Instituto Biblico Nazareno|بندانگشتی|Instituto Biblico Nazareno، قابل بازیابی از<nowiki/>https://m.facebook.com/p/Instituto-B%C3%ADblico-Nazareno-Cob%C3%A1n-100079335103219/?locale=hi_IN]]مدرسه علوم دینی باپتیستی کوبای شرقی - ۱۰ اکتبر ۱۹۴۹ در سانتیاگوی کوبا به‌وسیله انجمن باپتیست شرقی تأسیس شد. این مدرسه دارای برنامه‌ای چهار ساله لیسانس در رشته الهیات می‌باشد و مستقل از دولت عمل می‌کند، در ضمن دانش‌آموزان بدون پرداخت شهریه به تحصیل می‌پردازند. | |||
این مدرسه در سال ۱۹۵۱ به 13/5 کیلومتری بزرگراه اصلی به هاوانا منتقل شد که تاکنون در این مکان قرار دارد، و بزرگ‌ترین مدرسه علوم دینی در جزیره است که به مذهب پروتستان خدمت می‌کند. | |||
یکی دیگر از نهادهای مذهبی در کوبا، اداره خدمات امور مذهبی می‌باشد که در سال ۱۹۶۱، دولت کوبا این اداره را به‌عنوان بخشی از [[حزب کمونیست کوبا]] تأسیس نمود و در سال ۱۹۸۵ به کمیته مرکزی حزب کمونیست کوبا ملحق شد. در سراسر کوبا، مدارس علوم دینی نیز به چشم می‌خورد از جمله: مدرسه علوم دینی سان آمبروسیو (San Ambrosio) - در هاوانا، مدرسه علوم دینی سان باسیلیو ماگنو (San Basilio Magno) - در سانتیاگو د کوبا، مدرسه علوم دینی انجیلی، مدرسه علوم دینی لوس پینوس نوئبوس (Los Pinos Nuevos)، مدرسه علوم دینی ناسارنوا (Instituto Biblico Nazareno) - در پونتا براوا در هاوانا و همین‌طور مدرسه بین‌المللی الهیات (Seminario Internacional de Teologia) - که متعلق به کلیسای انجیلی سولدادوس د لا کروس (Iglesia Evangelica Soldados de la Cruz) می‌باشد. | |||
از طرف دیگر، آموزش مذهبی لائیک‌ها اعم از کودکان و بزرگسالان نیز در [[کوبا]] دیده می‌شود که از طریق تعالیم مذهبی شفاهی (catequesis) صورت می‌گیرد، در حال حاضر بیش از ۹۰۰ معبد و صدها عبادتگاه به‌صورت قانونی وجود دارد. یکی دیگر از مراکز مذهبی که در [[کوبا]] وجود دارد شورای کلیساهای کوبا (Consejo de Iglesias de Cuba (CIC)) می‌باشد که نخستین سازمان جهانی کشور کوبا محسوب می‌شود و ۲۷ کلیسا رابه‌عنوان عضو کامل، ۱۲ سازمان جهانی، ۸ عضو ائتلافی و ۳ عضو ناظر گردهم می‌آورد<ref>“ Fornés Bonavía, l. (2003). Panorama de las religiones en Cuba”. Centenario de la República de Cuba. Madrid: Editoriai Hispanoamericana, P129</ref> <ref>حق‌روستا، مریم(1397). جامعه و فرهنگ [[کوبا]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص236-246.</ref>. | |||
== نیز نگاه کنید به == | |||
[[ادیان در کوبا]]؛ [[مسیحیت در کوبا]]؛ [[یهودیت در کوبا]]؛ [[اماکن مذهبی کوبا]]؛ [[اسلام و مسلمانان کوبا]] | |||
== پاورقی == | |||
[xvi]: شهر کوچکی در نزدیکی سانتیاگو در کوبا است. | |||
== کتابشناختی == | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۱۳
تعداد اماکن مذهبی که در کشور کوبا موجود است شامل کلیسای کاتولیک، کلیساهای پروتستان، انجمن بهایی ها و صوفی هاست که در ذیل شرح داده شده است:
کلیسای کاتولیک
که در حال حاضر متشکل از هشت قلمرو اسقف به همراه حدود ۶۰۰ معبد است، شامل یک کاردینال، ۱۰ اسقف، ۲۳۵ کشیش، ۲۳ برادر روحانی و ۴۶۵ راهبه می‌باشد. بیش از نیمی (حدود ۵۵%) از این تعداد خارجی هستند و مابقی در قلمرو مذهبی اسقف اعظم در هاوانا متمرکز هستند، در ضمن ۲ مدرسه علوم دینی نیز وجود دارد.
کلیساهای پروتستان
در مجموع دارای حدودا ۹۰۰ معبد، بیش از ۱۰۰ عبادتگاه (Casa de culto) و ۵ مدرسه علوم دینی است، اکثر روحانیون و کشیشان آن کوبایی هستند.[۱]
انجمن بهایی‌ها
انجمن بهایی‌ها که دارای یک معبد و تعداد بسیار کمی عضو در استان‌های مختلف کشور می‌باشد.
انجمن صوفی‌ها
انجمن صوفی‌ها، مکانی را تحت اختیار دارد و تعداد اعضای آن بسیار کم می‌باشد.
تأثیر آئین‌ها و مکاتب غیر دینی بر مذهب
یکی از تاثیرات چشمگیر فرهنگ آفریقایی‌ها [xv] در فرهنگ کوبا، اثر آن در شکل‌گیری دین غالب (عامه پسند) بوده است. اکثر مذاهب را بردگان آفریقایی به کوبا آوردند، به‌خصوص مذهب کاتولیک، که مذهب ارباب‌های اسپانیایی آن‌ها بود.
در کوبا ادیان آفریقایی -کوبایی با نام قوانین (مقررات) (Reglas) شناخته شده‌اند. در کوبا مهم‌ترین قوانین در ارتباط مستقیم با قواعد فرهنگی آفریقایی - کوبایی هستند: لوکومی در کوبا سانتریا نامیده می‌شود و شالوده آن یوروبا (Yoruba) است و کنگو (Congo) شالوده آن بانتو می‌باشد. حتی امروزه، فرهنگ یوروبا در جنوب غربی نیجریه و بانتو در حوضه آبریز جنوبی رود کنگو تا بیابان کالاهاری واقع در جنوب آفریقا -گسترش یافته است، قوانین آفریقایی -کوبایی مذهبی هستند اما کلیسایی نمی‌باشند.
یوروبایی‌ها (نسل‌های یوروبایی) به خدای فردی اعتقاد دارند، خدای برتر، خالق متعال، آگاه و واقف به همه چیز و غیر قابل دسترسی، خدای پاک و منزه - که اولودومارها (Olodumare) ، اولورون (Olorun) و اولوفی (Olofi) یا اولوفین (Olofin) نامیده می‌شود.
سایر نهادها و مراکز مذهبی
انجمن باپتیستی کوبای شرقی (Asociacion Bautista o Baptista de Cuba Oriental) در ۵ فوریه ۱۹۰۷، کالج بین‌المللی د ال کریستو [xvi] را تأسیس کرد که واقع در ال‌کریستو می‌باشد. هدف اصلی از تأسیس این کالج تربیت معلم برای سایر موسسات باپتیستی است، و یکی از مدارس مهم در کوبا است که باعث جذب دانش‌آموزان بسیاری از جمله خواهر کوچک‌تر فیدل کاسترو شده است.
این مرکز اقدام به تأسیس مدرسه الهیات به منظور آموزش روحانیون و مبلغین مذهبی نمود. این مدرسه در سال ۱۹۰۹ افتتاح شد اما به علت مشکلات مالی در سال ۱۹۳۳ بسته شد که در طول این مدت ۲۵ مبلغ مذهبی تربیت نمود، اگرچه از سال ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ دوباره گشایش یافت، اما از این سال به بعد برای همیشه بسته شد.
در اواسط دهه ۶۰ جو سیاسی مخالف نهادهای مذهبی بود؛ دولت، دفاتر انجمن باپتیستی را به مدت ۶۸ روز (از ۲۱ دسامبر ۱۹۶۵) تعطیل نمود. یکی از عواقب غم‌انگیز انقلاب کوبا در سال ۱۹۵۹ مهاجرت بسیاری از روحانیون از کشور بود. در طول مدت نیمه اول دهه ۶۰ حدود ۷۰% از کشیشان کاتولیک، ۹۰% از راهبه‌ها، تعدادی از کشیشان پروتستان و همه خاخام‌ها داوطلبانه و یا به اجبار (تبعید) کشور را ترک کردند. سال ۱۹۶۰، تعداد کشیشان ۷۶۳ نفر بود، سال ۱۹۶۵، ۲۲۰ نفر و سال ۱۹۸۰ فقط ۲۱۳ نفر از آن‌ها در کشور باقی ماندند. انجمن متدیست کوبا ۹۰% از کشیشان خود را از دست داد و پرسبیتری‌ها ۷۰% در سال ۱۹۸۰ گروه دیگری از کشیشان کشور را ترک کردند.
بعد از حمله خلیج خوک‌ها، مقامات کوبا شروع به دستگیری افراد مذهبی نمودند و مدارس مذهبی از جمله مدارس کاتولیک را تعطیل کردند، در دهه ۶۰ زندان‌ها مملو از کشیش شد. البته این شرایط با سفر تاریخی پاپ ژان پل دوم که از ۲۱ ژانویه تا ۲۵ ژانویه ۱۹۹۸ صورت گرفت بهبود یافت و دیگر مذاهب نیز از جمله یهودی‌ها آزادی برگزاری عبادات خود را کسب کردند. حزب کمونیست در سیستم آموزشی کوبا از امتیازی انحصاری برخوردار می‌باشد و نهادها و ارگان‌های مذهبی کاملا مستقل از دولت ایجاد شدند و به‌طور خودکفا به فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی خود ادامه می‌دهند.
با افتتاح نخستین مدرسه علوم دینی کلیسای کاتولیک در کوبا برای اولین‌بار در نیم قرن اخیر روابط کلیسا و دولت کوبا بهبود یافته است، چرا که روابط کلیسا و دولت به دنبال انقلاب ۱۹۵۹ که پس از آن فیدل کاسترو به قدرت رسید تیره و تار شد، در این مدرسه دانشجویان، دروسی از جمله الهیات و تاریخ دین مطالعه می‌کنند و برای کشیش شدن آماده می‌شوند.
پس از آزادی مذهبی در سال ۱۹۹۸، تغییرات چشمگیری دیده شد، از جمله این که کلیسا مجوز ساخت مدرسه علوم دینی جدید را به‌دست آورد. این مرکز در سال ۲۰۱۰ افتتاح شد و رئیس‌جمهور فعلی - رائول کاسترو - در مراسم افتتاحیه آن شرکت نمود. ساخت این مدرسه علوم دینی از زمان سفر ژان پل دوم پاپ فقید کاتولیک‌ها به کوبا در سال ۱۹۹۸ در جریان بوده است و زمانی‌که رائول کاسترو به قدرت رسید از آن حمایت کرد، پیش از سفر تاریخی پاپ به کوبا، اسقف‌های کوبایی از سخت‌ترین منتقدان دولت بودند و گردهمایی‌های عبادی کاتولیک‌ها با شعارهای سیاسی همراه می‌شدند.[۲]
مدرسه علوم دینی باپتیستی کوبای شرقی
مدرسه علوم دینی باپتیستی کوبای شرقی - ۱۰ اکتبر ۱۹۴۹ در سانتیاگوی کوبا به‌وسیله انجمن باپتیست شرقی تأسیس شد. این مدرسه دارای برنامه‌ای چهار ساله لیسانس در رشته الهیات می‌باشد و مستقل از دولت عمل می‌کند، در ضمن دانش‌آموزان بدون پرداخت شهریه به تحصیل می‌پردازند.
این مدرسه در سال ۱۹۵۱ به 13/5 کیلومتری بزرگراه اصلی به هاوانا منتقل شد که تاکنون در این مکان قرار دارد، و بزرگ‌ترین مدرسه علوم دینی در جزیره است که به مذهب پروتستان خدمت می‌کند.
یکی دیگر از نهادهای مذهبی در کوبا، اداره خدمات امور مذهبی می‌باشد که در سال ۱۹۶۱، دولت کوبا این اداره را به‌عنوان بخشی از حزب کمونیست کوبا تأسیس نمود و در سال ۱۹۸۵ به کمیته مرکزی حزب کمونیست کوبا ملحق شد. در سراسر کوبا، مدارس علوم دینی نیز به چشم می‌خورد از جمله: مدرسه علوم دینی سان آمبروسیو (San Ambrosio) - در هاوانا، مدرسه علوم دینی سان باسیلیو ماگنو (San Basilio Magno) - در سانتیاگو د کوبا، مدرسه علوم دینی انجیلی، مدرسه علوم دینی لوس پینوس نوئبوس (Los Pinos Nuevos)، مدرسه علوم دینی ناسارنوا (Instituto Biblico Nazareno) - در پونتا براوا در هاوانا و همین‌طور مدرسه بین‌المللی الهیات (Seminario Internacional de Teologia) - که متعلق به کلیسای انجیلی سولدادوس د لا کروس (Iglesia Evangelica Soldados de la Cruz) می‌باشد.
از طرف دیگر، آموزش مذهبی لائیک‌ها اعم از کودکان و بزرگسالان نیز در کوبا دیده می‌شود که از طریق تعالیم مذهبی شفاهی (catequesis) صورت می‌گیرد، در حال حاضر بیش از ۹۰۰ معبد و صدها عبادتگاه به‌صورت قانونی وجود دارد. یکی دیگر از مراکز مذهبی که در کوبا وجود دارد شورای کلیساهای کوبا (Consejo de Iglesias de Cuba (CIC)) می‌باشد که نخستین سازمان جهانی کشور کوبا محسوب می‌شود و ۲۷ کلیسا رابه‌عنوان عضو کامل، ۱۲ سازمان جهانی، ۸ عضو ائتلافی و ۳ عضو ناظر گردهم می‌آورد[۳] [۴].
نیز نگاه کنید به
ادیان در کوبا؛ مسیحیت در کوبا؛ یهودیت در کوبا؛ اماکن مذهبی کوبا؛ اسلام و مسلمانان کوبا
پاورقی
[xvi]: شهر کوچکی در نزدیکی سانتیاگو در کوبا است.
کتابشناختی
- ↑ “ Fornés Bonavía, l. (2003). Panorama de las religiones en Cuba”. Centenario de la República de Cuba. Madrid: Editoriai Hispanoamericana, P143
- ↑ Bergoglio, J. (1996). Diálogos entre Juan Pablo II y Fidel Castro. Editorial Ciudad Argentina, P62
- ↑ “ Fornés Bonavía, l. (2003). Panorama de las religiones en Cuba”. Centenario de la República de Cuba. Madrid: Editoriai Hispanoamericana, P129
- ↑ حق‌روستا، مریم(1397). جامعه و فرهنگ کوبا. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص236-246.